• zırhlı süvari ve atlı okçuları ile meşhurdur.süvari ve atın gövdesi pul zırhla örtülüyor;başı ise yüksek,ucu sivri miğferler ile korunuyordu.süvari,silah olarak ağır ve uzun bir mızrak ile çift kabzalı kılıç kullanıyordu.işte bu şekilde silahlanmış savaşçılar,saflar halinde,hafif silahlarla mücehhez düşman arasına dalmaktaydılar.sarmatlar,karadeniz bozkırlarında iskitler'le kolayca hesaplaşmışlar;partlar ise roma lejyonlarını tigros'dan fırat'a kadar sürerek,düşmanın ilerlemesini durdurmuşlardı.özellikle part devletinin koca roma imparatorluğuna karşı direnebilmesinde en önemli etkenlerden biri zırhlı süvarileri olmuştu.daha sonra gelen sasaniler de bu zırhlı süvari sistemini aynen devam ettirdiler.
  • farslıların kurduğu imparatorluktur.

    fars tarihinde partlardan önce med ve pers (ahameniş) imparatorluğu kurulurken partlardan sonra sasani (ikinci pers) imparatorluğu kurulmuştur.

    tarihte ilk defa ağır süvari kullanan devlettir. hindistan'dan doğu anadolu'ya ve mezopotamya'yı içine alan bölgede egemen olmuştur. yeni babil devleti'ni yıkmışlardır.

    pers hanedanlarının isyan edip yönetimi ele geçirince part imparatorluğu yıkılıp sasani (ikinci pers) imparatorluğu kurulmuştur.
  • partlar olarak da bilinirler. büyük iskenderin makedonya imparatorluğu dağıldıktan sonra kurulmuştur. 2. pers imparatorluğudur.
  • partlar günümüz iran sınırlarında kurulmuş bir fars imparatorluğudur. partlar selevkos devletini yıkarak kurulmuştur. roma ile uzun süre mücadele etmişler ve doğuda roma için hep tehdit oluşturmuşlardır. partların ülkesi indus'tan fırat'a kadar uzanıyordu. ipek yolunun kontrolünü sağlamışlar ve bu sayede zenginlik elde etmişlerdir. partlar helenistik ve iran kültürünü de iyi harmanlamışlardır. partlar hakkında ise hemen hemen tüm bilgiler yunan, roma ve çin kaynaklarından öğrenilmiştir.
    partlar, mö 247'de arşak¹ hanedanından gelen birinci arşak tarafından kuruldu. arşak bir doğu iran kabilesi olan parnilerin lideriydi.
    partların ilk başta iki rakibi vardı. bunlar; iskitler ve selevkos devletiydi. selevkoslar, roma ve ptolemaislarla²mücadeleler sonucunda zayıflamışlardı. bazı kaynaklarda ise partların kurucusu birincisi mithridates olarakta geçer. her ne kadar devletin kurucusu arşak olsa da ondan sonra başa geçen kardeşi birincisi mithridates en parlak dönemdir. mithridates mö 148 yılında selevkosların doğu topraklarını ve mezopotamya'yı ele geçirdi. 140 yılında selevkosların yapmış olduğu saldırı geri püskürtüldü. selevkoslar saldırılarını 130'lara kadar sürdürdüler. en sonda 129'da yapılan ecbatana( ekbatan) savaşında selevkosların hükümdarı yedinci antiochus yenildi ve öldü.
    bir diğer sorun ise iskitler'di. iskitler de çoğu kez saldırılar düzenleyerek partlara zorluk çıkarıyordu. partlar doğuda hintliler ve yeücüler ile ittifak yaparak iskit tehlikesini bertaraf ettiler.
    partlar mö 97 yılına kadar hem bağımsızlıklarını kazanıp güçlü bir devlet haline gelmişler, hem de iskit tehlikesini sonlandırmışlardı. partlar artık ermenistan topraklarına komşu olmuşlardı. mö 97 yılında ermeni kralını tahttan indirerek oğlu ikinci tigran'ı rehin aldılar. partlar kısa bir süre sonra roma konsülü olan sulla ile bir sınır anlaşması imzaladılar. her iki tarafta sınırları ihlal etse de bu pek büyük bir sorun olmuyordu.
    ikinci tigran ( büyük tigran) mithridates'in sarayına hapsedilmişti. büyük tigran, ikinci mithridates ile bir anlaşma teklif etti. ikinci mithridates bir kaç yerin partlar'a verilmesi koşuluyla büyük tigran'ı ermenistan kralı olarak kabul etti. büyük tigran romayı kendisine yakın görmeye başladı. bunun üzerine partlar büyük tigran'ın oğlu olan genç tigran'ın kendilerine verilmesini istedi. büyük tigran bunun üzerine roma'dan yardım istedi. böylece roma ile partlar karşı karşıya gelecekti.
    mö 53 yılında bir roma konsülü olan crassus ermenistan'a destek amacıyla 30.000 askeriyle yola çıktı. crassus part savaşında yenildi, roma orduları mezopotamya'da ağır kayıplar verdiler. bu savaş crassus'un hayatına mal oldu.
    mö 49 yılına doğru gelinirken roma içinde de bir güç mücadelesi vardı. roma'nın iki konsülü caesar( sezar) ile yakın dostu ve politik rakibi pompey arasında savaş başlamıştı. bu defa sıra partlar'a geçmişti. partlar pompey'in tarafında saf tuttular. pompeye askeri yardım sağladılar. partlar daha sonra suriye ve yahudiye'yi ele geçirdiler. partlar sık sık roma iç mücadelelerinde sürekli taraf tutarak güçlü rakibini zayıflamaya çalışmıştır. ikinci trimvira zamanında, suriye ve yahudiye'yi marcus antonius'a karşı kışkırttılar. ermenistan'a dönecek olursak onlar roma - part mücadelesin de oldukça politik davrandılar. o anki şartlara göre kimin durumu daha avantajlıysa o tarafı desteklediler. agustus, marcus antonius'a karşı kesin bir zafer kazandıktan sonra partlar ile roma arasında barış sağlandı ve ermenistan tahtına part yanlısı ikinci artaksi³ ( artaxsi) geçti. artaksi partların tarafındaydı çünkü roma'dan ise nefret ediyordu.
    şimdi biz, partların batı da roma ile mücadelelerini burada keselim. yazının ilerleyen kısımlarında tekrardan buraya döneceğiz. batıda bu olaylar olurken partlar çinliler ile de temas halindeydi. partlar ile çinliler arasındaki ilk temas çin hükümdarı zhang qian zamanında mö 121 yılında kuruldu. çinliler, partlardan baharatlar, meyveler, egzotik hayvanlar alırken; partlar'da çin incileri ve ipek aldılar. zaten ipek yolu partların elindeydi ve bu yolla zengin oluyorlardı. ms 97 yılında çin elçisi gan ying, ülkesinden yola çıkıp, part topraklarına ulaştı. niyeti roma topraklarına geçmekti. gan ying'e karşı iyi davranıldı. ancak roma'ya geçmek istiyorsa tek yolun arap yarımadası olduğu söylendi. bu güzergah tehlikeliydi. bunun üzerine gan ying geri dönmek zorunda kaldı. ancak elçi, partlardan roma ordusu ile ilgili bilgiler aldı ve çin'e geri dönüş yaptı.
    roma ile partlar agustus zamanda bir anlaşma yapmıştı. ancak ermenistan bu iki ülke arasında bir kırmızı çizgiydi. roma ermenistan tahtına kendisini destekleyecek birini getirmek istiyordu. böylece iki devlet arasında savaşlar tekrar başladı. ms 58 ila 63 yılları arasında bir dizi savaş meydana geldi. iki taraf tekrar uzlaşma yoluna gitti. bu kez anlaşmanın kârlı tarafında roma vardı. ermenistan kralı arşak hanedanından olacaktı ama krallık tacını roma imparatorunun elinden takacaktı. partlar bir ermenistan kralını roma'ya haber vermeden taçlandırdılar. bunun üzerine ms 115 yılında imparator trajan, mezopotamya'ya girdiler. susa ve basra körfezine sefer düzenlediler. hatta part başkenti csetiphon yağmalandı. romalılar ele geçirdikleri yerleri ellerinde tutamadılar.
    bir sonraki savaşları ms 161 - 166 arasına yapıldı. part kralı dördüncü vologases kaybedilen topraklar için roma'ya savaş açtı. marcus aurelianus'un eş imparatoru lucius verus partların başkentini yağmaladı. ancak veba salgını dolayısıyla geri çekilmek zorunda kaldı. 195 yılında partlar yine roma iç siyasetine karıştılar. septimus serverus ile pescennius niger arasındaki iç mücadelede niger tarafını tuttular. serverus lejyonlarıyla partların başkentine kadar yürüdü. caracalla zamanında da savaş patlak verdi. savaş roma'nın kontrolündeydi. ancak caracalla'nın öldürülmesiyle romalılar yenildiler ve tazminat ödemek zorunda kaldılar.
    partlar, caracalla döneminde yapılan ve galibiyetle noktalanan, sonucunda yüksek miktarlı bir tazminat elde ettikleri savaşa rağmen zayıf düşmüşlerdi. dördüncü vologases ve kardeşi dördüncü artabanus arasında iktidar mücadelesi başladı. bunun sonucunda imparatorluk ikiye bölündü.
    ardeşir, part sarayında büyümüş bir hükümdardı. niyeti ikinci bir pers imparatorluğu kurmaktı. roma'ya nefretle büyümüştü. kuracağı ikinci pers imparatorluğu ile roma'nın karşısına çıkmak istiyordu. ilk yapması gereken partlar'a son vermekti. önce bazı part topraklarını ele geçirdi. kirman, isfahan, susiana ve messene eyaletleri kendisine tabi olacaklarını bildirdi. 224 yılında part kralı dördüncü artabanus ardeşir'e saldırdı. bu savaşta artabanus ağır bir yenilgi uğradı ve öldürüldü. bu savaştan sonra ardeşir krallar kralı unvanı aldı. ardeşir, mezopotamya'da saklanan vologasesi'de ortadan kaldırdı. ve böylece partlar ortadan kaldırılmış oluyordu.
    partlar yazının da başını belirtildiği gibi yunan ve iran kültürünü harmanamış bir uygarlıktı. part kralları yunan ve part sikkeleri bastırdılar. partlar diğer kültürlere karşı da iyiydi.
    çoğu partlıçok tanrıcıydı. aslında hem yunan hem iran tanrıları birbirine karışmıştı. tarihçiler part sarayında zerdüşt rahiplerin olduğunu söylerler. ama arşakların zerdüşt olup olmadığı tartışmalıdır.

    ¹arşak hanedanlığı selevkos devletinde bir satraplıktı.
    ²bu hanedanlık büyük iskenderin generallerinden olan soter ı tarafından mısır'da kuruldu.
    ³ marcus antonius ikinci artaksi'nin babası ikinci artavesdes'i tutsak olarak almış ve ailesiyle birlikte iskenderiye'ye götürmüştür. daha sonra mısır kraliçesi kleopatra'nın emri ile artavesdes idam edilmiştir. artaksi ise daha sonra kaçmayı başarmıştır.
hesabın var mı? giriş yap