mukden olayı

• japonya'nın mançurya'yı işgal etmek için bahane olarak kullandığı bir olay. 1931'de gerçekleşmiştir.
  
  japon rus savaşı sonrası japonya, emperyalist emelleri için doğu asya'ya giderek daha fazla yerleşmeye çalışıyordu. bu kapsamda, mançurya yöresinde de nüfuzunu arttırmaya çalışıyordu. nitekim, güney mançurya demiryolunda japon menfaatlerini korumak için demiryolu boyunca asker yerleştirmişlerdi. ancak bunlar sıklıkla demiryolu boyunu terkedip yöredeki çinli halkı taciz ediyorlardı. bu şartlar altında, çinli otoriteler japonya'ya gerektiğinde güç gösterme karaı almışlardı. yöredeki japon kwantung ordusu'nun komutanları ise çin'e saldırmak ve mançurya'yı işgal etmek için planlar peşindeydiler. hatta mançurya'yı işgal planları merkeze sunulmuş, ancak japon genelkurmayı bu planı ilk saldırının çin tarafından gelmesi şartıyla onaylamıştı.
  
  bölgeye tuğgeneral yoshitsugu tatekawa müfettiş olarak atanınca , bu planları aktif şekilde yürütme çabasında olan kwantung ordusu komutanları albay seishiro itagaki ile yarbay kanji ishiwara, denetim altında olunca işlerinin daha zor olacağı kanaatine vardılar ve bir çin saldırısı beklemeyi bırakıp bir komplo düzenlemeye karar verdiler.
  
  böylece bir çin garnizonu yakınında, güney mançurya demiryolunun kenarında bir küçük patlama gerçekleştirildi. aslında patlama demiryoluna kayda değer bir zarar vermemiş, hatta 10 dakika kadar sonra oradan bir tren rahatlıkla geçebilmişti. ancak ertesi sabah, bu plan dahilinde daha önceden bölgede yerleştirilmiş topçu güçleri, sözde demiryolu saldırısına misilleme olarak çin kuvvetlerini bombalamaya giriştiler. çoğunlukla yedekler ve acemilerden oluşan çin kuvvetleri fazla direnemeden geri çekildi ve japonlar çin'in yaklaşık 500 asker kaybına karşı 2 kayıpla mukden 'i ele geçirdiler.
  
  bölgedeki kwantung ordusu komutanı general shigeru honjo baştan işgal planı kendi onayı alınmadan yürürlüğe konduğu için duruma karşı çıktıysa da, fiili durum karşısında yarbay kanji ishiwara taarfından ikna edildi ve japon güçleri mançurya'yı işgale giriştiler. bu sırada bölgedeki çin kuvvetleri sayıca daha üstündüler, ancak komünist parti ile uğraşmakta olan çang kay şek, esas gücünü bu konuya yönelttiğinden ve başka iç meselelerle uğraştığından, işgale önemli bir karşı koyma gerçekleşemedi. bunun yerine konu çin tarafından milletler cemiyeti 'ne taşındı. genel tablo bu olmakla birlikte, saldırıya doğru düzgün karşı koymadığı gerekçesiyle kamuoyunda bölgenin komutanı fena halde eleştirildi. milletler cemiyeti japonya'nın geri çekilmesine yönelik bir karar aldı, ama japonya kararı pek kaale almadı ve direk çin ile görüşmek istediğini vurguladı. ne var ki bu görüşmelerden de mühim bir sonuç çıkmadı. çang kay şek görevinden istifa etti ve çin'de bir süre arka arkaya hükümet değişiklikleri sıkıntısı oldu. böylece 1932'ye girilirken mançurya'da japon işgali ilerlemeye devam etti ve inisiyatif alan ma zhanshan gibi bazı komutanlar dışında çok büyük bir direnişle karşılaşmadı. martta, japonlar hakim oldukları bölgede mancukuo adlı bir kukla devlet kurdurdular. milletler cemiyeti bu devleti tanımadı, ancak krizi yönetmedeki başarısızlığıyla da etkisini giderek yitirdiğini göstermiş oldu.
  
  günümüzde olay üzerindeki yorumlar genelde japonlar'ı suçlamaktadır. yine de sorumluluğu çinliler'e ait gösteren bazı yaklaşımlar vardır. öte yandan olayın sadece daha alt kademe bazı japon komutanların girişiminden ibaret olmadığı ve emrin iyice yukarılardan gelmiş olabileceği de yapılan spekülasyonlar arasındadır.