manyak

• “şaman elbisesine altaylılar manyak yakutlar kumu der. elbisenin üzerinde ona esrik yolculuğu sırasında yardımcı olacak çeşitli unsurlar ve hayvan kalıntıları vardır.
  
  araştırmalara göre en eski şaman elbiseleri hayvan şekillerini taklit eden giysilerdi. (gerektiği zaman o hayvanın şekline girebileceğini sembolize ediyor.) bazen de demirden eldivenler ve takma dişlerle kendilerine vahşi bir hayvan görüntüsü verirlerdi. (bu hayvan kendi soyunun türediği bir totemdi aynı zamanda)”
  (bkz: şaman/@ay hatun)
  
  öncelikle fuzuli bayat’ın şamanın zırhı dediği bu giysi hem tarihsel süreçte hem de farklı türk boylarında değişiklik gösteriyor. tamamen demirle kaplı olanı da var, kadın kıyafeti gibi görüneni de, püsküllü, boncuklu olanı da. dolayısıyla belli bir standart olmamakla birlikte ortak noktalar da var elbette.
  
  şamanın tören sırasında kullandığı başlığı ve ayakkabıları ise, bu manyak denilen kostümün içinde değil, onlar ayrı, davulu ve tokmağı ise tamamen başka hikaye. yani manyak sadece kıyafetin palto ya da üstlük kısmı ve bu kısımda çok çok fazla detay var ve detayların hepsinin de mitolojik bir karşılığı yani anlamı var.
  
  şimdi, bakalım bu giysinin üzerinde neler var;
  
  bir defa ak kızlar’ı simgeleyen tözler var. bunlar minik oyuncak bebeklere benzeyen kuklalar ve giysinin üzerine iliştiriliyor. (zira ak kızlar’la sadece şamanlar iletişim kurabilir, bunları bir çeşit şamanın yardımcı perileri gibi düşünebilirsiniz. günümüzün cinci hocalarının kişisel cinleri olması gibi bi şey)
  
  daha eski dönemlerde kurt sonraki dönemlerde kuş, ayı, geyik simgeleri içinse şaman giysisinin olmazsa olmazı diyebiliriz zira bu hayvanlar hem şamanların hayvan atasını hem de şamanın istediği zaman o hayvanın donuna girebileceğini simgeliyor. keza şamana çıktığı esriklik yolculuğunda da bu hayvanlar eşlik ediyor. ^* (başlıklarında da genelde boynuz ya da gaga oluyor)
  
  yine giysiye iliştirilen ok ve yay (bunlar gerçek boyutunda değil minik minyatür gibi), özellikle döşlük/göğüs kısmına takılan demir eşyalar (zırh gibi tek parça döşlük de olabiliyor), hayvan tırnakları ve samur derisinden süsler, yer altı dünyasının simgeleri (yılan gibi mesela), boncuklar, zincirler, ziller ve çıngıraklar, kün/güneş ve ay simgeleri vs.
  
  ve bol miktarda püskül…
  
  şamanlar tabii ki sürekli olarak bu ağır ve teferruatlı kıyafetle dolaşmıyorlar, doktorların önlük, hakimlerin cübbe giymesi gibi bir meslek kıyafeti bu yani sadece şamanlık yaparken giyiyorlar.
  
  ve bu giysinin onları kötü ruhlara karşı koruduğuna inanıyorlar.
  
  kıyafetin hazırlanması uzun ve pahalı bir süreç gerektiriyor. şamana bu süreçte eş, dost, akraba herkes yardım ediyor. kıyafet hazır olunca bir çeşit kıyafeti takdis diyebileceğimiz tören düzenleniyor…
  
  “ruhlar, şamanın giysisinde yerleştikleri için giysi, şamanı reel dünyadan koparacak esrimeyle beraber esas etkendir. o bakımdan şamanın kostümü, aslında şamanın kozmik kader yazısıdır. biraz daha açık söylemek gerekirse kostümün üzerindeki ‘yazılar’ şaman sanatının ve şamanlık olgusunun sembolik okuma dilidir. kostüm, toplumun mitolojik düşüncesini,
  
  kozmik bilgisini simgeleştirmekle, şamanı sınır ötesi seyahate hazırlamakla işlevsel bir özellik taşımaktadır.
  …
  şaman kostümünün hazırlanması başlı başına bir törendir. altay şamanlarının manyakı iki-üç ay zarfında dikilir ve üzerinde simgesel karakterli altı yüze yakın eşya bulunur. şaman giysisinin, demirden, bakırdan, kemikten, ağaçtan vs. yapılmış simgeleriyle beraber ağırlığı 15-17 kilo kadar olur. şaman manyakını, genellikle şamanın ailesinden olan kadınlar diker. bu müddet zarfında kadınların erkek görmemeleri şarttır. şamanın kostümü, çadırın özel bir yerinde muhafaza edilir.”
  (fuzuli bayat - ana hatlarıyla türk şamanlığı)