kartezyen koordinat sistemi

• x,y,z koordinat sistemi.
• baz vektorlerinin ücünin de birbirini dik kestigi koordinat sistemi. digerleri icin
  (bkz: polar koordinat sistemi)
  (bkz: silindirik koordinat sistemi)
  (bkz: küresel koordinat sistemi)^*
• (bkz: descartes ve vizildayan sinek)
• (bkz: kartezyen çarpım)
• bugünden bakıldığında nesneleri üç boyutlu uzamda kavramak, ölçmek ve kıyaslamak için neredeyse kaçınılmaz bir sistem olduğu düşünülür, öyle ki bulunması için neden binlerce yıl geçmesi gerektiğini anlamak zordur. kuşkusuz eskiden de düşünülmüştür: masa şuradaysa sandalye onun şu kadar yanında, lamba ise şu kadar üstündedir. ya da bir bina yapmaya girişen kişi zeminde hizalar oluşturur: şu şurada, bu şu kadar ötede, öbürü ise daha ötede vs. bunlar hep sınırlı bir mekanda deneyimin içinde verili olan süreçlerle belirleniyordu yüzyıllar boyunca. ancak o güne kadar kimse uzamı, içinde yer alan herşeyle birlikte tek bir soyut sistem (metrik demiyorum, zira 17. yüzyılda metre falan yoktu) içinde, niceliksel ilişkilerini kurarak yan yana düşünmemişti. batılı denen zihni anlamak için anahtar bir kavramdır bu. doğulular cisimleri farklı büyüklükler içinde yanyana kavrarlar, öyle ki şu nesne ile öbürü ve sonsuzluk birbirleri ile ilişkisiz olarak kavranır. kimileri karışabilir, kimileri de asla birbirleriyle karıştırılmaz. borges'in ünlü çin ansiklopedisinden verdiği örneklerdeki gibi. nesneleri bir sonsuzluk içinde dağılımları ile ilişkisel olarak kavramak ve istisnasız hepsini tek sonsuz uzamda bir araya getirmek başka tür işleyen bir kafanın ürünüdür. temelleri yunan düşüncesinde atılmış ama nihai haline ulaşması için avrupa'nın klasik çağının gelmesi gerekmiş çok mantıklı ama yine de delice bir fikir. bir yandan da acımasız. descartes amca da bütün o tumturaklı aklıbaşındalığı içinde bir deliydi vesselam. bir miktar da acımasız ve fanatik.
• (bkz: kutupsal koordinat sistemi)
• ismini descartes'ten almış.