jenufa

• moldavya kasaba yaşamı içerisinde jenufa ve üvey annesi kostelniçka'nın fırtınalı ilişkilerini anlatan 3 perdelik opera.
  
  (bkz: leos janacek)
  (bkz: istanbul devlet opera ve balesi)
• çek besteci leos janacek'in üçüncü operası ve ilk büyük başarısı "jenufa" (21 ocak 1904 brno dünya prömiyeri, 1918 viyana prömiyeri), son yillarda dünyanın belli başlı opera evlerinde seyircilerin karşısına daha sık çıkmaya başladı. gabriela preissova'nın ikinci oyunu "jeji pastorykina" (onun üvey kızı), ilk kez 9 kasım 1890'da prag ulusal tiyatrosu'nda sahnelenmiş. köylü karakterlerin hayatlarını ve ilişkilerini "gerçekçi" bir tarzda işleyen yapit, romantizm uman seyircilerce acımasızca eleştirilmiş. 1904-1907 yılları arasında "jenufa"yı ikinci kez kaleme alan janacek, preissova'nın metnine büyük ölçüde sadık kalmış, üvey anne kostelniçka'yı arka plana çekip kızı jenufa'yı ön plana çıkarmış.
  
  sinopsis (idob'un jenufa kitapçığından): taşralı kız jenufa'nın iki taliplisi vardır. şteva ve laca. laca jenufa'ya kara sevdalıdır ancak jenufa'nın gönlü gizlice hamile kaldığı, havai ve yakışıklı şteva'dadır. şteva'nın hisleri derin değildir, daha çok jenufa'nın elma yanaklarıyla ilgilenmektedir. birinci perdede şteva askere çağrılmadığını öğrenir. bu işe jenufa çok sevinir, zira şteva'yla evlenmeleri ertelenmeyecektir. laca'nın da tepkisini tahmin edersiniz herhalde (her şeye lanet yağdırır, tabii bir operada lanet okunuyorsa bu boşuna değildir sayın izleyiciler). şteva kutlamanın sevinciyle sarhoş olup zıvanadan çıkınca üvey anne kostelniçka küplere biner ve şteva'nın ancak bir yıl içki içmezse jenufa'yla evlenebileceğini söyler (semra yücel hanım'dan beterdir yani). topluluk etrafa dağıldıktan sonra laca ve jenufa baş başa kalırlar, tartışmaya başlarlar. kıskançlık ve öfkeyle parlayan laca, yanlışlıkla^* (!) jenufa'nın elma yanağına bıçağıyla bir faça atar. laca'nın "aman yarabbim, ben ne ettim!" feryatlarıyla perde iner.
  
  ikinci perde: kostelniçka kızının hamileliğini öğrenince ahaliye jenufa'nın viyana'ya gittiğini söylemiş, fakat aslında onu evde saklamıştır; şteva'nın haftalar sonra onları ziyarete geleceği her nasılsa kostelniçka'ya malum olunca üvey anne kızının suyuna uyku ilacı koyar ve böylece uzun bir süre için onu uyutur. sonrasında şteva beyefendi duhul eder ve kostelniçka'ya evlenmekten vazgeçtiğini söyler. jenufa'nın elma yanağı çiziktirilince şteva'nın ilgisi büsbütün donmuştur, hatta beyimiz yargıçın (kadının) kızı karolka'yla nişanlanmıştır. haliyle çocuğunu (küçük şteva) bile görmeden tüyer. kostelniçka, şteva'nın ardından gene köpürecek ve ona türlü lanetler yağdıracaktır. kostelniçka ikinci misafirine, aşkı sönmek bilmeyen laca'ya, olan biten her şeyi anlatır; laca'nın da kayıplara karışmasından korkarak bebeğin öldüğünü söyler. laca gidince bebeği kaptığı gibi buz tutmuş nehre gider ve onu buzdaki bir delikten aşağı atar. uyanan jenufa'ya iki gün boyunca hasta yattığını ve bu esnada çocuğunun öldüğünü bildirir. sonunda çaresiz ve bedbaht jenufa, laca'yla evlenmeyi kabul eder.
  
  üçüncü perde: jenufa ve laca'nın düğününden az önce dışarıdan gelen çığlık sesleri duyulur, donmuş bir bebek ceseti bulunmuştur. jenufa haykırarak bebeğin kendisine ait olduğunu söyler. halk jenufa'yı linç etmeye niyet edince kostelniçka vicdan azabına daha fazla dayanamaz ve katil olduğunu itiraf eder. jenufa, üvey annesini affeder ve onu adalete (yargıça) teslim eder. yargıçın kızı karolka, şteva'yla evlenmekten vazgeçer. sahnede yeniden yalnız kalan jenufa ve laca ikilisi son bir düetle aşklarını ve bağlılıklarını tescil ederler.
  
  not: operanın librettosu belki şimdilerde pek çoklarını tatmin etmeyecektir, ancak jenufa'nın müziği leos janacek'in müzikal dehası, buluşları ve yenilikleri hakkında güzel ipuçları taşımaktadır. örneğin janacek'in kendine has "konuşma melodileri metodu" jenufa'da da uygulanmış.