glikoliz

• dünya'da yaşayan tüm canlıların gerçekleştirebileceği hücre içi aktivite. ve hatta tüm hücrelerde glikoz'un yıkımı ve bu yıkımı kontrol eden enzimler, dolayısıyla da bu enzimleri kodlayan genler ortaktır; evrim'in en büyük kanıtlarından biri olarak kabul edilir.
• glikoliz glukoz parçalama yollarından sadece bir tanesidir, hatta bulanların adıyla "embden-meyerhof-parnas (emp) yolu" ya da "fruktoz-1,6-bisfosfat yolu" olarak adlandırılır. bu yolun dışında oksidasyon sonrası nükleotid ve nükleik asit üretimine gidecek c5-şekerleri ortaya çıkaran "pentoz-fosfat yolu" ve bakterilerin kullandığı oldukça verimli "2-keto-3-dezoksi-6-fosfoglukonik asit" yolu mevcuttur. öyle ki örneğin pseudomonaslar hiç glikoliz yapmaz, sadece kdpg yoluyla glukoz ayrıştırır. gluconobacter genusu ise sadece pp yolu kulllanır.
  tek yol glikoliz değildir. (ne o öyle tek yol devrim gibi?)
• glikozun çeşitli enzimler yardımı ile hücrenin sitoplazmasında pirüvik asite kadar parçalanması reaksiyonlarıdır.
• glikoliz sürecinde hekzokinaz, piruvat kinaz, triozfosfat izomeraz gibi enzimler düzenlenerek kullanıma hazır hale getirilirler.
  
  yine bu süreçte glukoz 6-fosfat ---> fruktoz 6-fosfat reaksiyonu sırasında izomerleşme görülür. hekzokinaz, glukoz 6-fosfatı allosterik olarak inhibe eder.
  
  glikoliz süreci içerisinde bir diğer önemli nokta fosfofruktokinaz-1 enziminin etkisidir. atp'den ikinci fosforil grubunun fruktoz 6-fosfata transferi esnasında fruktokinaz-1; atp den bir fosfat kopararak adp'ye dönüşümü ve kopan fosfat'ın fruktoz 6- fosfata bağlanarak fruktoz 1,6 bisfosfat oluşumunu sağlar. burada fruktokinaz-1'in asli görevi sürecin döngüsel şekilde değil de tek yönlü olarak devam etmesine olanak tanıyarak kritik nokta pozisyonunda bulunmaktır.
• glikoliz döngüsü şuradan görülebilir: http://www.google.com.tr/…gaxmexxda&ved=0cdoq9qewbg
  
  "bu beni kesmez" diyenleri krebs döngüsü kısmına alalım.
• glikozun pirüvik asite kadar parçalanmasını içeren bir dizi biyokimyasal reaksiyona verilen ad. embden- meyerhof yolu olarak da bilinir. 6 karbonlu şeker önce fruktoz difosfata sonra, 3 karbonlu şekerlere dönüşür. daha sonra da redoks tepkimeleriyle pirüvik asit elde edilir. substrat düzeyinde fosforlizasyon sonucu 2 atp, 2 nadh ve pek tabii son ürün olarak da 2 mol pirüvik asit oluşur.
  
  "çizerek anlatsan peğoş olurdu." diyenler için de ahan da şu geliyor:
  
  http://highered.mcgraw-hill.com/…colysis_works.html
• diğer adı embden-meyerhof yolu olan metabolik yol.
• glycolysiiiiis
  come on sugar. come on sugar, for the breakdown.
  for the breakdown.
  
  https://www.youtube.com/watch?v=efglznwfu9u
• glikoliz, oksijensiz solunum yapan canlıların tek enerji kaynağıdır. her türlü hücrede gerçekleşmesi glikoliz olayını kontrol eden mekanizma ve kalıtsal yapıların benzer olduğunu gösterir. glikoliz kısaca hücreye alınan glikozun çeşitli enzimler yardımıyla parçalanarak üç karbonlu hale getirilmesi sırasında bir miktar atp üretilmesi olayıdır. glikoliz tepkimesini şöyle özetleyebiliriz:
  
  1) glikoz molekülünün tepkimeye girebilmesi için enerji alarak aktifleşmesi gerekir. gerekli olan aktivasyon enerjisi atp molekülünden sağlanır. glikoz molekülüne sitoplazmada bulunan atp'den bir fosfat molekülünün bağlanmasıyla glikoz monofosfat oluşur.
  
  2) glikoz monofosfat, enzimler yardımıyla herhangi bir maddenin katılımı olmadan kimyasal yapılarda değişimle fruktoz monofosfatolur.
  
  3) fruktoz monofosota sitoplazmada bulunan atp molekülünün bir fosfatı daha bağlanarak fruktoz difosfat'ı oluşturur. bu sırada atp, adp'ye dönüşür.
  
  4) kararsız bir bileşik olan fruktoz difosfat molekülü de bir enzim yardımıyla parçalanarak iki molekül fosfogliseraldehit (pgal) oluşturur.
  
  5) oluşan iki fosfogliseraldehitden (pgal) ayrılan proton (h+) ve elektronlar, koenzimolan nikotinamit adenin dinükleotit(nad+) molekülüne aktarılır. böylece 2nadh+h+ oluşur (bu bir indirgenme tepkimesidir). her iki fosfogliseraldehit molekülünden ayrılan hidrojenlerin yerine birer fosfat daha bağlanır ve iki fosfat içeren üç karbonlu difosfogliserik asit (dpga) oluşur. bu durumda eklenen fosfat grubu atp'den değil sitoplazmadaki inorganik fosfattan sağlanır.
  
  6) oluşan her iki difosfogliserik asidn ikişer fosfat grubu enzimler yardımıyla ortamdaki adp'lere bağlanarak substrat düzeyinde fosforilasyonla toplam 4 atp molekülünün sentezlenmesi sağlanır. glikoliz tepkimeleri sonucunda 2 molekül pirüvat oluşur. bu aşamada glikozdan aktarılan enerjinin büyük çoğunluğu pirüvat molekülünde tutulur.
• seri bir reaksiyondur ve sitoplazma ile plastitte bulunan enzimlerle yapılır. bir organik asit yapmak için heksoz fosfat ve trioz fosfata oksidasyon yapılır. bu işlemin sonucunda atp ve nadh oluşur.
  
  o zaman denilebilir ki; glikoliz alınan karbonhidratlar önce heksoz fosfatlara (6 c'lu bileşik) sonra da trioz fosfatlara (3 c'lu bileşik) dönüşür. oluşan trioz fosfatlardan piruvat oluşur. sonuçta ise atp ile nadh elde edilir. oksijenin olmadığı yerlerde ise fermantasyon reaksiyonları piruvatı indirgeyerek nadh'ı yeniler.
  
  glikoliz tüm canlılarda ortaktır.
  
  glikolizde glukozun kaçamadığı tek reaksiyon fosfatlanmasıdır. bu da udp-glikoz pirofosfataz ile olur.
  
  hayvanlarda glikoliz glikozdan başlar ve son ürün piruvattır. bitkilerde ise sakkaroz reaksiyona girerek son olarak malatı oluşturur.
  
  sakkaroz molekülü eşit miktarda glikoz ve fruktoz içerir. bu nedenle invert şeker olarak bilinir. bu yüzden sakkarozu parçalayan sükraz enzimi aynı zamanda da invertaz olarak bilinir. invertazlar genelde hücre çeperinde, vakuolde ve sitoplazmada bulunabilir. sakkarozdan oluşan glikoz da fruktoz da glikolize girebilir.
  
  ya da sakkaroz sentaz enzimi sakkaroza udp ekler. böylece sakkaroz fruktoz ve udp-glikoza parçalanır. daha sonra udp-glikoz pirofosfataz enzimi glikoz-6-fosfat oluşturur.
  
  glikoz fosfatlanmasında atp oldukça önemlidir. çünkü altı karbonlu bileşiklerin yani heksozların fosforillenmesi atp ile olur.
  
  sakkaroz için şu ana kadar anlattığım kısımda: sakkaroz ya invertaz ile glikoz ve fosfata dönüşür ya da sakkaroz sentaz sakkaroz udp oluşturup, udp-glikoz-pirofosfataz ile glikoz glukoz-6-fosfat oluşur.
  
  burada dönüşüm gerçekleşebilir. heksoz fosfat olan glikoz-6-fosfat veya fruktoz-6-fosfat, heksoz fosfat izomeraz ile birbirine dönüşür.
  
  sonraki aşamada ise tekrar bir fosfatlama yapılarak fruktoz 1,6 bisfosfat oluşturulur. bu molekül kontrol noktalarından biridir. sonra bu molekülden gliseraldehit 3 fosfat (3pgal) veya dihidroksiaseton fosfat (dhap) üretilir. reaksiyon genelde 3 pgal üzerinden yürür. 3pgal dehidrogenaz enzimi ile 1,3 difosfogliserat oluşur. burada iki atp çıkışı ve fosfo gliserat kinaz aracılığı ile 3pga dönüşümü yaşanır.