genceli nizami

• iranli mesnevi sairi. asil adi ilyas'tir. 1140-1203 yillari arasinda yasadi. ''leyla ile mecnun'' ve ''husrev ile sirin'' en bilinen eserleri.
• hamse sahibi bir şeyhtir.
• "eğer dünya bir padişah ile istikrar kazansaydı
  keyhüsrev'den hüsrev'e nerede erişirdi?"
  dizelerinin sahibi şair.
• azeri'dir. azeri bir arkadaşta kril alfabesi ve azeri türkçesi ile yazılmış "yedi güzel " isimli bir eseri vardı.
• gence'nin herşeyi, bizzat nizamıdır. orada herşey nizami'ye bağlanır, onsuz bir şey düşünülmez.
• 1150-1214 yılları arasında yaşamış, iran edebiyatına yön vermiş, mesnevi tarzının en üstün örneklerini yazmış azeri şair. mahzen-i esrar, hüsrev ü şirin, leyla ve mecnun, heft peyker ve iskendername adlı mesnevilerden oluşan hamse'si türkçe'ye çevrilmiştir.
  
  "insan ile insan arasında fark vardır. bir demirden hem nal hem de kılıç yaparlar."
• milli eğitim bakanlığının şark- islam klasikleri tercümelerin 3 nolu kitap olarak basılan leyla ile mecnun adlı mesnevinin yazarı. kitapta yazarın hayatı hakkında bir de önsöz bulunmakta ki şöyledir (özet):
  
  nizami, selçuklu devri şairlerinden olup iran mesnevi edebiyatının firdevsiden sonra en büyük simasıdır.
  
  nizami'nin doğum tarihi hakkında muhtelif rivayetler varsa da hiçbiri kati değildir. ancak hicretin 533-540 (1138-1145) seneleri arasında doğduğu muhakkatır. gencede doğmuştur.
  
  asıl ismi 'ilyas' tır. babasının ismi 'yusuf' annesinin 'reise' dir. genç yaşta baba ve annesini kaybettiği tahmin ediliyor. gencenin sünni ve mütesasıp muhiti içinde yetiştiği için zühdü takvaya çok meyli vardı. hakikat hayatının sonuna kadar çok zahidane ve temiz yaşamış, herkesin hürmetine mazhar olmuştur. zamanın hükümdarı 'tuğrul'un elini öpmekten imtina eden mağrur 'kızıl aslan' nizamiyi ziyaret edip iftihar ile elini öpmüştür.
  
  ilk eseri olan mahzenül esrarı 2263 beyitten müteşekkil olup didaktik mistik bir mesnevidir. ( melik fahrettin behramşah namına 1176 yılında yazmıştır)
  
  ikinci eseri olan husrev-ü şirin 6512 beyiti havidir. 1180 yılında yazılmış, tuğrul hana takdim edilmiş bir eserdir. mevzuu sasani devrine ait bir efsanedir.
  
  leyla ile mecnun üçüncü eseri olup 1188 yılında yazılmış ve 4718 beyittir.
  
  dördüncü eseri heft peyker'dir. 5136 beyit olan eser behram gur zamanına ait eski bir iran efsanesini ittihaz ettiği için behramname adını da taşır.
  
  beşinci eseri 'iskendername' dir. iki kısımdan oluşan eserin birinci kısmı 'şerefname' ikinci kısmı 'ikbalname' adını taşır. ikisinde de iskender'in hayatı mevzu edilmiştir. şerfname 6836 beyitten olur, ikbalname 3684 beyitten oluşr.
  
  nizaminin öldüğü tarihte kesin olarak bilinmiyor. ancak 1202-1206 seneleri arasında da olduğu tahmin ediliyor. nizaminin kabri gence yakınlarındadır.
  
  leyla ile mecnun okunması zevkli, güzel bir kitaptır. sahaflarda falan bulunursa kaçırmayın derim.
• azerbaycan'ın gence şehrinde dünyaya gelen annesi kürt, babası azeri şair ve düşünür. yevlax'tan gence'ye giderken gence şehrinin girişine yakın bir yerde yol üstünde türbesi vardır. azerbaycan'nın bazı şehirlerinde heykelleri görülür, cadde ve sokaklara adı verilmiştir. azerbaycan edebiyatının en önemli şairlerinden biridir.
• sırlar hazinesi, yedi güzel, leyla ve mecnun, hüsrev ve şirin , iskendername önemli eserleri arasındadır.
  sırlar hazinesi, erzincan'daki mangucakların bahmanşah bin davud'a armağan edilmiştir.
  yedi güzel; sasani hanedanı'nın v. behram ve eşlerini anlatır.
  leyla ile mecnun; şirvanşah aksitan'ın isteği üzerine yazılmış bir eserdir.
  hüsrev ve şirin; sasani hanedanı'nın i. hüsrev ile prensesi şirin arasında yaşanan aşkı anlatır.
  iskendername; "iskender zülkarneyn"'in hayatını anlatan şiirdir.
• bir inci saflığı varsa da suda,
  artıq içilende derd verir su da.