gülşen-i raz

• islam - şark klasikleri arasında yeri ve önemi pek büyük olan bir şebüsteri eseri. emir hüseyin'in " ilk düşünceye daldığım, şaşırıp kaldığım şey şu ; düşünce dedikleri şey nedir ?" sorusuyla başlayan ve emir hüseyin'in sorularına cevap şeklinde yazılmış olan, vahdet i vücud düşüncesinin anlatıldığı ve içinde barındırdığı " akla ve onun işleyişine dair mülahazalarla " insanı şaşırtan bir kitap.
• şeyh mahmud şebüsteri’nin yazdığı, tasavvuf edebiyatında önemli yer tutan ve sır gülbahçesi anlamına gelen bu eseri, dönemin yöre emiri emir hüseyin’in 28 manzum beyit halinde sorduğu 15 sorusuna; şebüsteri’nin verdiği manzum cevaplarıdır.
  şebüsteri, 71 beyitlik dibace (önsöz)’de bu olayı kaydederek; sorulara hemen cevap verdiğini, sonradan bu cevapların biraz daha genişletilmesini isteyenlerin isteklerine uyup genişlettiğini, kitabın böyle meydana geldiğini belirtir.
  
  eserin baş tarafı, tamimiyle ilmi bir mahiyet arzeder. şebusteri, buralarda mantığa, devrindeki felsefeye, vahdet-i vücud’un aşkından çok ilmi izahına dayanır. tamamında ise etkilendiği mevlana, feridüddin attar ve muhiddin ibni arabi’nin söz ve fikirlerini benimsediğin gösterir mülahazalarda bulunmuşsa da, doğrudan isimlerini anmamış; düşüncelerini ifadede ayet ve hadislerle teyid etmiştir.
  bknz: abdülbaki gölpınarlı, gülşen-i raz şerhi, meb basımevi, 1972
• tû der hâbı vu in diden hayal est
  her an çi dide i ez vey muhal est
• 1000 beyitten oluşan, litera yayıncılık'ın çıkardığı tercüme ve şerhi iyi olan, vahdet-i vücud okuluna yönelik kadim eser.
  
  (75) gönlünde bir tasavvur meydana geldiğinde
  ona her şeyden önce bir hatırlayıştır de.
  
  (153) bir bak da gör ki her şey nasıl da birleşmekte
  melek şeytanda gizli, şeytan ise melekte.
  
  (154) ağaç tohumda, tohum ağaçta beraberdir
  kafirden mümin çıkıyor ve müminden kafir.
  
  (288) bana kendini soruyor, "ben" nedir diyorsun
  demek sendeki o "ben"i bilmek istiyorsun.
  
  (291) biz vücuda arız olduk, parmaklık misali
  hani hem ondandır, ah hem de örter kandili.
  
  (368) sormuşlar ki "nihayet nedir?" diye bir kere
  demiş "rücu eylemektir başladığın yere"
  
  (552) iraden yoktur bir emre ki memursun ancak
  bir gölgesin elinde, bir çaresiz oyuncak.
  
  (705) demem o ki sana; ne bu "o"dur, ne "o" budur
  şayet anlarsan bunu, her müşkülün hallolur.
  
  (819) cümle alem o şarabın bir meyhanesidir
  her zerrenin gönlü de onun peymanesidir.
  
  (999) işte bütün bunların yazılış maksadı da
  rahmet okur aziz biri, okur bunları da.
  
  (1000) kitaba böylece nihayet verdim adımda
  ilahi, akıbetimi ulaştır mahmud'a.
• kendisini taşlıcalı yahya yazmıştır, ha o ne kadar islam alimi o da ayrı tartışma konusu. tavsiye isteyen arkadaş lamı çelebinin bunun gibi bir sürü mesnevisi var onlara bakabilir.
• kitapla ilgili ilginç bir durum var. diyor ki şebüsteri ben normalde düz yazı yazarım, şiire pek bulaşmam. şimdi ortada bir bu kitabı var, düz yazısını bulamadım.
• bu işin aslına iyice bir bakarsan anlarsın ki gören de odur, göz de o, görünen de o!
  sivrisineğin kanadında bile can var ... gözbebeğinin içinde bile koca bir gökyüzü gizli
  yürekteki o kara noktacık, küçüklüğüyle beraber iki cihan tanrısının konağı!
  o noktacıkta iki alem de toplanmış, birikmiş ... insanı kah şeytan etmekte, kah adem!
  alemde her şey, her şeyle yoğrulmuş, karışmış, birleşmiş. melek şeytan'da gizli. şeytan melekte!
  bütün ağaç nasıl tohumdaysa, tohum nasıl ağaçtan meydana geliyorsa her şey de her şeyle bir ... kafirden mümin meydana gelmede, müminden kafir!
  
  bütün devir ... günler, aylar, yıllar, tek bir noktanın içine toplanmış, bir ana sığışmış!
  
  sanki daima dönmekteler, fakat daima hapis içindeler.
  varlıklarından soyunup duruyorlar, daima da varlığa bürünmekteler!
  
  hepsi de daima harekette, hepsi de daima varlık aleminde sakin. hiçbirinin ne başlangıcı görünmede, ne sonu belirmede
  sen alem diye ancak bir sözdür duydun ... fakat hele bir gel de alemden ne gördün, onu söyle!
  suretten ne gördün, manadan ne anladın?
  ...
  gerçekten de hak'tan başka var olan yok; artık sen istersen odur hak de, istersen benim hak de.
• (bkz: wine of aluqah)
• içerisinde onlarca sır, güzel söz, ilim, irfan, bilgi ve dahasını barındıran şaheser.
  hakikat yolcularının bir şekilde bulup okuması gereken. şebüsteri'yi pas geçmek... bilemiyorum.