ferayi

• feraye'nin yerel dilde söylenişi.
• ferayi
  
  yöre: muğla
  
  muğla ilimiz anadolu halk kültüründe önemli bir yere sahiptir. bir çok türkünün çıkış merkezidir. ferayi türküsü de muğla kökenli türkülerimizdendir.
  
  beylikler döneminde menteşe beylerinden yakup’un oğlu ilyas ava meraklı bir genç imiş. sarp dağlarıyla ünlü bölge avlanmak için ideal bir bölgedir.
  
  ilyas dağlarda avlanırken güzel mi güzel bir yörük kızıyla karşılaşır. aralarında bir konuşma geçer, tanışırlar. kızın adı ferayi'dir. kız ilyas bey’i çadırlarına davet eder. ilyas çadırda ayranı, bazlamayı yerken bir taraftan da kızla evlenmeyi düşünür. bunu kıza söyledikten sonra milas’a gidip anasına derdini açar. kızın istenmesine karar verilir. ilyas’ın babası yakup bey atlanıp yola koyulur ve kızı istemek için yaylaya çıkar. ferayi’nin babası da biraz naz yapsa da kızını bir bey oğluna vermek ister. sözü alan yakup bey adamlarıyla milas’a dönmek için yola koyulurlar. o sırada kızın ağabeyi de köye gelir. olup bitenleri sorar. ağabey ilyas’ın nişanlanmadan kardeşiyle görüşmesini içine sindirememiştir, ar meselesi yapar ve kızı ilyas’a verdirmek istemez. ferayi de bakar ki işler kötüye gidiyor, kaçmaya karar verir. kanlı kapuz’da buluşmak için ilyas’a haber salar. ferayi’nin ağabeyi de durumdan haberdar olur ve kızı izler. kanlı kapuz’da bacısını yakalayarak bıçakla delik deşik eder. daha sonra da kendini öldürür. buluşma vakti kanlı kapuz’a gelen ilyas bey kanlı çeğiz bohçasıyla ve sevdiğinin ölüsüyle karşılaşır. bu olayın üzüntüye boğduğu yöre halkı bu acı öyküyü türküleştirerek günümüze kadar gelmesini sağlamıştır.
  
  türkünün sözleri:
  
  ferayi’dir kızın adı yar yandım aman
  
  esmer yarim de aman da ferayi
  
  türkmen kızı katarlamış mayayı
  
  yar yandım aman esmer yarim de aman da ferayi
  
  ninni ninna ninni ninnana ninni ni nina nay nom
  
  aman da ferayi
  
  demirciler demir döver tunç olur
  
  aman da tunç olur
  
  sevip sevip ayrılması güç olur
  
  yar yandım aman esmer yarim de
  
  aman da amman güç olur.
• can yücel'in bir şiiri:
  
  o kara bulut yine göründü müydü gözlerinde
  güneşin pamuk ipliği kopuyor en sezmez yerimde
  ben senle varım ben senle yoğum
  en toprağı dövüyor en en nasırlı topuğum
• izmir ve muğla yörelerinde oynanan gayet zor ve denge isteyen bir zeybek oyunu.
• türk sanat musikisinin eşsiz sanatçısı müzeyyen senar tarafından "feraye" olarak mükemmel şekilde yorumlanan, zeybek türünde bir türk halk müziği eseri.
• arzu görücü
• cihat aşkın
• sözleriyle birlikte enfes bir yorumu
• türküler genellikle ilk dizeleriyle anılır, acaba bu türkünün ilk dizesi ferayidir kızın adı ferayi mi; demirciler demir döver tunç olur mu? ikincisi başlangıç dizesi değil, ara dize.
  
  ben de neriman altındağ tüfekçi'nin yorumunu yeğlerim, parlak ve su duruluğunda bir sestir.
  
  hikayesi yorumlanacak olursa abiden kız kardeşe bir yasak aşk, ensest sorunu var gibi. kız akıp kendi yolunu ruhsal olarak bulmuş, eksogamiye yönelmiş. gerçi ölümü pahasına: abi mıstık, ferayi ile ilyas bey isteme olmadan önce mutlaka işi pişirmiştir, törede bu olmaz zannıyla babasının he dediği evlenmeye engel olunca ferayi kaçmak üzere ilyas'a haber salıyor:
  
  "beni falan gün kanlı kapuz'un (kanyonun) ağzında bekle. ben çeyizimi sarı mayaya yükler gelirim. ordan da kaçarız birlikte..." ilyas bey atlamış atına, kavil (buluşma) yerine doğru yola çıkmış. mıstık olan biteni sezmiş, ferayi'yi izlemiş. kanlı kapuz'un başında yakalamış. "demek ilyas'la kaçacaksın ha!" diyerek çekmiş bıçağını, biricik bacısını delik deşik etmiş. sonra kendini, kapuzun kara derinliklerine atmış. ilyas bey kavil yerinde çeyiz yüklü sarı mayayı başıboş görünce yüreği ağzına gelmiş. az sonra ferayi'nin al kanlar içindeki ölüsünü bulmuş.
  
  (bkz: demirciler demir döver tunç olur/@ibisile)
  (bkz: feraye), ferahi
  (bkz: kırkurgan kanyonu/@ibisile)
  (bkz: ayhan baran/@ibisile)
• müzeyyen senar