euphemia martirionu

• anthios sarayi'nin altigen planli bir salonundan donusturuldugu de iddia edilir. bu iddia dogru ise kilise mimarisinde saray mimarisinin etkileri bakimindan onemli bir kanittir.
• sultanahmet bolgesinde simdiki adliye sarayinin yaninda kalintilari bulunan eski bizans kilisesi. 3. yuzyilda olen azize euphemia adina yaptirilmistir.
• imparator theodosius döneminde iki saray görevlisi var. lausos ve antiokhos adlı bu saraylılar, kendi adlarına iki saray yaptırmışlar. lausos sarayı'nın tuğladan apsis kalıntıları sultanahmet firuzağa camii berisinde görülebilir. bu sarayın güneyinde de antiokhos'un sarayı mevcut. birtakım hadiseler olmuş ve antiokhos'un mallarına el konulmuş, sarayı da yapımından (5. yy.) bir asır sonra kiliseye dönüştürülmüş. 7. yy.'da azize euphemia'nın kemiklerinin güvenlik gerekçesiyle khalkedon'dan bu kiliseye taşınmasıyla da euphemia martirionu olarak önemli bir kült merkezi hâline gelmiş. sonrasında birçok martirin (din şehidi) buraya gömüldüğü söylenir.
  
  saray, yarım yuvarlak (sigma) revaklı bir avludan geçilen altıgen merkezi planlı, kubbe ile örtülü bir yapıdan ibaret. istanbul'da yapılan kazılarda en iyi litürjik verilere burada rastlanılmış. yani dönemin ayinleri hakkında çoğu bilgimiz bu yapı sayesinde. batı duvarında azizenin şehit edilişinin fresk çevrimi de (14 tane) varmış. bu da önemli bir ayrıntı. konstantinopolis'ten bahsediyoruz, zamanının en kalabalık, en şaşaalı şehrinden ve bu şehirde düzenlenen büyük ayinlerden... gerisi hayal gücümüze kalmış.
  
  kilise mimarisinin gelişiminde sadece sarayların değil, çoğu roma yapılarının etkili olduğu malum. mesela bazilikal plan, aslında roma dönemi mahkeme yapılarının plan şeması. litürjiye uygun mekân genişliğinden ötürü kilise inşasında tercih edilmiş. sullivan'ın mimarlık mottosu olan "form follows function" salt modern bir söylem olmasa gerek vesselam.