elmas mehmed paşa

• zenta savaşı esnasında ölen kastamonulu osmanlı sadrazamı. öldüğü yer öyle bir bozgundur ki kendine ait mühr-i hümayun avusturyalılar'ın eline geçmiştir.
• yeniçeri ocağından yetişen elmas mehmet paşa, kastamonu'nun cide ilçesinin hoşalay bucağı, mesd köyünde 1664 yılında doğmuştur. babası "sadık reis" isimli bir gemi kaptanıdır. kimi kaynaklarda "haddinden fazla, olağanüstü yakışıklı, müşekkel bir vücut ve mevzun bir yüze sahip olduğundan (elmas) lakabının kendisine verildiği" belirtilir.
  
  elmas mehmet paşa, padişah 2. mustafa döneminde, osmanlı sadrazamları arasında 31 yaşındayken bu göreve getirilmiş, 2 yıl 4 ay 10 gün görevde kaldıktan sonra 33 yaşında savaş alanında ölmüştür.
  
  elmas mehmet divrikli mehmet ağa'nın maiyetine girer ve 1678 yılında trablusşam'a gider. buradan istanbul'a geldiğinde padişah 4. mehmet'in buyruğuyla "hazine odasında" görevlendirilir. sonra "hasoda'ya" alınır ve kısa sürede yükselerek önce çuhadar, ardından da rikapdar olur. padişah 2. süleyman tahta çıktığında 1687 yılında silahtarlığa atanır. aynı yıl, "kadınlar kendisine aşırı ilgi gösteriyor" diye kıskanan darüssaade ağası'nın etkisi ile emir-i âlemlik verilip çerağ edilerek (saraydan çıkarılmak), istanbul'dan uzaklaştırılmak istenir. bunu kabul etmeyince beylerbeyi payesi alıp nişancı olarak atanır. şubat 1689 yılında 25 yaşında kendisine vezirlik verilir. hazine kethüdası yapılır. 1695 yılında sadaret kaymakamı olur. padişah 2. ahmet aynı yıl ölünce yerine padişah olan 2. mustafa tarafından görevden azledilen sadrazam sürmeli ali paşa'nın yerine, 2 mayıs 1695 pazartesi günü sadaret mevkiine getirilir.
  
  padişah 2. mustafa 6 şubat tarihinde tahta çıkınca fermanlar çıkarıp ordunun hızla toparlanmasını ister. 5 ay sonra osmanlı ordusu, başlarında ikisi de 31 yaşında iki komutanla avusturya seferi için 30 haziran 1695 tarihinde edirne'den yola çıkar. bu iki komutandan birsi 31 yaşındaki padişah 2. mustafa, diğeri de; kastamonu cide ilçesi, hoşalay bucağı, mesd köyünden elmas mehmet paşadır.
  
  bu seferde padişah ve sadrazam savaş esnasında askerlerin başında bizzat çarpışmalara katılmıştır. 9 eylül 1695 cuma günü macaristan'daki lippa kalesi ele geçirilir. 22 eylül 1695 günü lugos kalesi ele geçirilir. 13 kasım 1695 günü de azak kalesi düşman kuşatmasından kurtarılır.
  
  ertesi yıl osmanlı ordusu yine padişah ve sadrazamın başına geçtiği bir seferle avusturya üzerine yürür ve 27 ağustos 1696'da bir zafer daha kazanır.
  
  2. mustafa 3. avusturya seferi için 20 mayıs 1697 tarihinde yeniden sadrazam elmas mehmet paşa ile sefer çıkar. 11 eylül 1697'de savoy'lu prens eugene komutasındaki avusturya ordusu ile yapılan zenta muharebesi tam bir bozgun ve facia ile sonuçlanır. tisza ırmağını geçemeyen sadrazam elmas mehmet paşa ile dört divan veziri, 30 kadar yeniçeri ağası ve 30.000 asker ile subay imha edilir.
  
  savaşın en yoğun anında yeniçerilerin geri çekilmesini önlemeye çalışan sadrazam elmas mehmet paşa'ya yeniçeriler birden karşı çıkarlar, "bu bozguna sen sebep oldun" gerekçesiyle paşanın üzerine atılıp parça parça ederek öldürürler.
  
  bu olay, silahdar tarihi'nde (nusretnama'de) fındıklılı mehmet halife tarafından "aynen" şöyle anlatılır:
  
  "..... vaki karar üzerine veziriazam dahi sayebanı olduğu metriste askere istimalet ve gayret verip dildarlık ederken köprüye doğru kaçan askeri görücek köprünün iki tonbazların firarileri döndürmeye hoyrat bahadırlığı edip yalın kılıç tabyeden aşağıya inip ben ölüme döğüşürüm siz cülke kırılınca cenk etmeden nereye gidersiniz? bre mel'unlar deyip kimin kesip ve kimin necruh iderken asker kendunden dilgir olup bir kaşık kanına teşne idiler; bu vakti gözedip bu berzahlarda bizi gezdirip akibetinde bu belaya uğratmak senin suy-i tedbirindir kahbe; dirin söyleşmekden ölün ile dilleşmek yeydir diye söverek yeniçeri kılıç üşürüp parçaladılar."
• savaşta hayatını kaybeden beş osmanlı sadrazamından biri. mührü, eşyaları ve cesedi avusturyalıların eline geçmiştir. mezarı bilinmemektedir. genç ve başarılı bir devlet adamı için olabilecek en kötü akıbete uğramıştır.