• tepeden bir güç tarafından bir halkın dilinin planlanması.
  • (bkz: ekşi sözlük okuyabilmek)
  • türkiye örnekleminde üzerinde ulus-devlet sürecinin yansımaları devam eden planlama türü.

    konuya toplumdilbilimsel bir jargonla bakacağım. anadolu coğrafyası'nda ölen kuzey kafkas dili ıbıhça'yı da katarsak 40'a yakın dil konuşuluyordu yakın zamana dek. ıbıhça son konuşucusunu 1992 yılında kaybettiği için ölü dildir. dil ile birlikte kültür de yok olmuttur ne yazyk ki. dil, kültürel kimliğin yapıtaşı malumunuz. uzun uzadıya tarihsel gelişim süreci içerisinde türkiye'de uygulanan dil politikalarını irdelemeyeceğim; ancak insanların evrensel dil haklarının olduğunu kimse inkar etmeye kalkmasın lütfen. her ülkenin kendi toplumsal, siyasi ve ekonomik dinamikleri var muhakkak. ulus devlet yapılanması içerisinde 'vatandaş türkçe konuş' 'kart kurt dili' söylemlerinin hedef kitlesini biliyoruz. bu da malumumuz. ancak cumhuriyetin kurucu antlaşması olan lozan antlaşması'nın diller ile ilintili maddelerinde müslim - gayrimüslim farkı olmadan tüm azınlık dili konuşucularına belli özgürlükler getirilmesine rağmen bu özgürlüklerin görmezden gelindiğini biliyoruz. tabii herkes kendi endişesi ile konuşunca ortaya işkembe-i kübra'dan atılmış laf-ı güzaf teraneler çıkması gayet normal.

    buyrun bakalım ne denmiş ilgili lozan maddelerinde:

    madde 39: her hangi türkiye tebaasının gerek münesabatı hususiye veya ticariyede, gerek din, matbuat veya her nevi neşriyat hususunda ve gerek içtimaatı umumiyede her hangi bir lisanı serbestçe istimal etmesine karşı hiç bir kayit vaz'edilmeyecektir. (herhangi bir türk uyruğunun, gerek özel gerekse ticaret ilişkilerinde, din, basın ya da her çeşit yayın konularıyla açık toplantılarında, diledi?i bir dili kullanmasyna karşı kısıtlama konulmayacaktır). lisany resmî mevcut olmakla beraber, türkçe'den gayri lisan ile mütekellim bulunan türk tebaasına mehakim huzurunda kendi lisanlarını şifahi surette istimal edebilmeleri zımnında teshîlatı münasibe ibraz oluncaktır. (resmi dil mevcut olmakla birlikte, türkçe'den başka dili konu?an türk uyruğuna mahkemeler huzurunda kendi dillerini sözlü olarak kullanabilmeleri konusunda uygun kolaylık sağlanacaktır.)

    bu maddeden kolayca anlaşılabileceği gibi 'her hangi türkiye tebaası' denirken sadece gayri müslimler değil; müslim türk tebaası dahil edilmiştir. ancak mahkemelerde dillerin yok sayılması meselesi sadece bugünün değil geçmişin de meselesidir yiğenler. kürtçe örnekleminden bakılmasın olaya. dil deyince sadece kürtçe 'var' bu co?rafyada sadece çünkü. lazca'ya ne denilecek pekiyi? lazca basılan 'ogni' dergisi çıktığı zamanlar, ki '90'ların başı oluyor, dergiyi çıkartanlar yargılandı bölücülükten. sonra aklandılar orası ayrı ama bu bir travma yarattı lazlar arasında. çocuklarına korkudan lazca öğretmemeye başladılar. lazlardan bahsediyoruz ayol. millet-i sadıka bir yerde. paranoyada son perde. bu politika neye neden oluyor: bm raporlarına göre üç nesil sonra lazca'nın ölmesine.

    süryanice, kabardeyce, hemşince, domari dili vb. hu hu duydunuz mu bu dilleri? bugün yarın ölürler, cenazeleri ortada kalır; haberiniz olmaz. ama utanmaya gerek yok türkiye'nin saygın üniversitelerindeki dilbilimciler dahi bilmiyor. bu kadar cehalet ancak eğitimle olur, derler ya. haklılar.

    her zaman söylerim ırkçılık, ırkçılığı doğurur. dil emperyalizmi diye bir kitap var robert phillipson'ın yazdığı. türkçe'ye çevrildi mi bilmiyorum. okumak gerek bazen ya hani işkembemize güvenmek yerine. lazım olur belki kaynak olarak konuşurken.

    neyse bir başka mesele bölünme hezeyanları içerisinde günden güne ölüme yaklaşan anadolu dilleri. bunun tek sebebi ise maalesef sosyo-politik etmenler. dünyadan örnek verelim biraz dil politikaları ile ilintili:

    dünyada 37 'resmi' dili olan ülke var ya hu! 'resmi' dil.

    (bkz: bolivya)

    daha dün ira ile savaşan ingiltere ve eta ile savaşan ispanya'nın bölünme kaygıları yok mu sanıyoruz ki?

    isviçre, belçika gibi avrupa ülkeleri çokdilli; ama türkiye bölünür. bu hezeyanlar içerisinde daha kaç dilin ölümünü izleyeceğiz bilmiyorum. hayır, işin trajik yanı, korkulan dil, yani kürtçe, en çok konuşucusu olan yerel dil olduğu için ölme ihtimali yok. olan konuşucu fakiri anadolu dillerine oluyor.

    etmeyin efendiler. zulümdür, ayıptır. günahtır.
  • (bkz: statü planlaması)
    (bkz: maddi planlama)
hesabın var mı? giriş yap