buhara hanlığı

• 1599 yılında bakî muhammed tarafından bugünkü özbekistan dolaylarında kurulmuştur. buhara hanlığı fergana ve belh gibi önemli kentleri elinde bulundurmuştur. ancak 1740 yılında iran tahtına geçen nadir şah önce maveraünnehir'i ardından belh'i ele geçirmiştir. bunun üzerine buhara hanı ebül faiz, 7 yıl süreyle iran'ın hakimiyetini tanımak zorunda kaldı. buhara hanlığı 185 yıllık bağımsızlığı süresince fetih politikası izlemeyip sadece varlığını korumayı amaçlamıştır.
  
  son buhara hanı olan ebül gazi zamanında, 1758 ve 1785 yılları arasında buhara hanlığı moğolkökenli fakat daha sonra türkleşmiş mangıtlar tarafından ele geçirildi. böylece buhara hanlığı'nın başına ebül gazi'nin yerine miranşah murad geçmiştir. fakat mangıtlar zamanında hanlığın sınırları daralmaya başladı ve 19. yüzyılın sonlarına doğru son merkez olan buhara'nın da rus işgaline uğramasıyla buhara hanlığı rus boyunduruluğuna girdi ve 1920 yılındaki sovyet işgaline kadar yarı bağımsız kaldı. hanlık toprakları 1860'a kadar bugünkü türkmenistan'ı, özbekistan'ın batısını ve kazakistan'ın güneybatısını kapsıyordu.
• 3 farklı hanedan tarafından yönetilmiş devlet. temelde cuci han'ın soyundan gelirler hepsi. ortadan kalktıklarında yerine buhara emirliği kuruldu. emirliğin farkı yöneticilerinin cengiz'in soyundan olmaması idi.
• 16. yüzyıldan 1868’e kadar bağımsız, 1868-1920 arasında rusya’ya bağlı yarı bağımsız yaşamış türk devletidir.
  
  1500’de buhara’ nın şibanoğullarından muhammet şaybak han komutasındaki özbekler tarafından ele geçirilmesiyle kuruldu. bir yüzyıl egemen olan şibanoğulları döneminde (1500-1599), buhara bir sanat ve kültür merkezi oldu. daha sonra başa geçen canoğulları döneminde (1599-1785), abdülaziz’in yönetimi sırasında son parlak dönemini yaşadı. giderek zayıflayan hanlık, 1740’ta nadir şah tarafından ele geçirildi.
  
  nadir şah’ın ölümü üzerine yönetimi ele geçiren mangıtlılar döneminde (1785-1920), buhara bir şeriat merkezi oldu. daha sonra nasrullah döneminde hanlık yeniden güçlenerek sınırlarını maveraünnehir’e kadar genişletti. 1868’de ruslar, türkistan içlerine doğru ilerleyerek hanlık kuvvetlerini zirebulak’ta yendi. rusya, buhara hanlığı’na yarı bağımsız bir özellik tanıdı. önceleri hanlık egemen sayılırken daha sonraları türkistan’da rus dışişlerine bağlı bir ajanlık kurularak hanlığın politik ve askeri egemenliği kaldırıldı. yapılan demiryolu çevresinde kurulan köylere ruslar yerleştirilmeye başlandı.
  
  1917 devrimi sırasında çıkan karışıklıktan yararlanarak yöreyi egemenliği altına almak isteyen mir alim han başarılı olamadı.eylül 1920' de hanlık tümüyle ruslar tarafından ele geçirildi, mir alim han afganistan’a sığındı. böylece buhara hanlığı sona erdi. günümüzde özbekistan’da bir yönetim birimidir.
  
  (bkz: buhara sovyet halk cumhuriyeti)
• (bkz: şaybak han)