benerci kendini niçin öldürdü

• nazım hikmet'in bu şiirde tkp ile yaşadığı sorunları sembolize ettiği düşünülmektedir. şöyle ki:
  
  benerci hindistan'da ingiliz emperyalizmine karşı komünist parti saflarında mücadele etmektedir. ve içinde bulunduğu il komitesinin tümü polis tarafından tutuklanır. ama benerci serbest bırakılır. arkadaşları da benerci'yi ajan olmakla suçlar. daha sonra benerci tekrar hapse atılır. ve hapiste bir kahraman haline gelir. hapisten çıkınca tek lider olması beklenmektedir. bu kez de benerci hareketin başına geçerse hareketi geriye götüreceğini düşünerek intihar eder.
  
  işte bu temayı veri alanı kimi tarihçiler nazım'ın tkp'den atılmasını ve "kemalizmin ajanı" olarak suçlanmasını hatırlatarak bu hikayede o dönemin tkp tarihinin anlatıldığını iddia ederler. tabii sonuçta bu bir iddiadır.
• istanbul devlet tiyatrolarının "ben ruhi bey nasılım"dan^* sonraki şiir sahneleme icraati..
• düşecekler peşine
  eşine
  ateşine
  mateşine
  tükürmüşüm kafiyenin içine
  
  gibi bi cıkıntı yapmıştır nazım bu şiirinde, buruk bi gülümseme uyandırmıştır nitekim.
• istanbul devlet tiyatrosu'nun sahneledigi oyunun muzikleri de kudsi erguner'indir (saniyorum muziklerin bir kismina islam blues albumunde rastlanabiliyor ya da benim kulaklarim balik hafizali ya da muzik muzige benzer).
  ha bir de, oyun en basarili produksiyon, reji, sahne tasarimi ve muzik dallarinda afife odulu aldi 2002'de. (bkz: mehmet ulusoy)
• http://www.siir.gen.tr/…i_kendini_nicin_oldurdu.htm
  
  "
  delikanlım!.
  senin kafanın içi
  yıldızlı karanlıklar
  kadar
  güzel, korkunç, kudretli ve iyidir.
  yıldızlar ve senin kafan
  kâinatın en mükemmel şeyidir.
  "
• benerci kendini niçin öldürdü?
  
  birinci kisim
  
  birinci bap
  
  bir genç adama... hakîm heraklit'e...
  yildizlara ve aşka dairdir...
  
  i
  
  şehir
  uzakta.
  genç adam
  ayakta.
  akıyor şehirden geçen nehir
  genç adamın ayakları dibinden.
  genç adam
  piposunu çıkarıyor cebinden
  aranıyor kibriti.
  bakıyor akar suya
  düşünüyor heraklit'i,
  düşünüyor büyük hakîm heraklit'i genç adam...
  kim bilir belki böyle bir akşam,
  böyle bir akşam,
  heraklit alnını
  yeşil gözlü zeytinliklerde akan
  suya eğdi
  ve dedi:
  «— her şey değişip akmada,
  bu hâl beni hayran bırakmada..»
  
  heraklit, heraklit; ne akıştır bu!.
  ne akıştır ki bu, dalgalarında
  dağlıdır alnı en mukaddes putun
  kızgın demir damgasıyla sukutun.
  gebedir her sukut bir yükselişe.
  ne mümkün karşı koymak
  bu köpürmüş gelişe..
  heraklit, heraklit!.
  akar suya kabil mi vurmak kilit?
  
  şehir
  uzakta.
  genç adam
  ayakta.
  akıyor şehirden geçen nehir
  genç adamın ayakları dibinden.
  genç adam
  kibritini çıkarıyor cebinden
  yakıyor piposunu.
  
  ii
  
  dikine mustatil bir apartımanın
  en üst katında
  dört köşe bir oda.
  perdesiz pencereler.
  pencerelerin dışında yıldızlı geceler.
  genç adam
  alnını dayamış cama.
  ben, romanın muharriri
  diyorum ki genç adama:
  — delikanlım!.
  iyi bak yıldızlara,
  onları belki bir daha göremezsin.
  belki bir daha
  yıldızların ışığında
  kollarını ufuklar gibi açıp geremezsin..
  
  delikanlım!.
  senin kafanın içi
  yıldızlı karanlıklar
  kadar
  güzel, korkunç, kudretli ve iyidir.
  yıldızlar ve senin kafan
  kâinatın en mükemmel şeyidir.
  
  delikanlım!.
  sen ki, ya bir köşe başında
  kan sızarak kaşından
  gebereceksin,
  ya da bir darağacında can vereceksin.
  iyi bak yıldızlara
  onları göremezsin belki bir daha...
  
  delikanlım!.
  belki beni anladın,
  belki anlamadın.
  kesiyorum sözümü.
  
  işte kapı açıldı
  geldi beklenen kadın..
  «— beklettim mi?»
  «— çok...
  ama zarar yok..»
  
  kadın
  yakaladı genç adamı
  elinden.
  genç adam
  yakaladı kadını belinden.
  bir yumrukta kırdı camı.
  oturdular pencerenin içine.
  sarktı ayakları gecenin içine...
  işıklı bir deniz dibi gibi
  başlarında, sağda, solda gece yanıyor.
  ayakları karanlık boşluklara sallanıyor..
  sallanıyor ayakları
  sallanıyor ayakları...
  ........... dudaklari ......
  
  sevmek mükemmel iş delikanlım.
  sev bakalım...
  mademki kafanda ışıklı bir gece var,
  benden izin sana,
  seeeeev
  sevebildiğin kadar...
  
  ikinci bap
  
  genç adamin, sevgilinin şahislarina...
  tibet mabetleri ve amerikan filimlerine...
  ayin on dördüne... genç adamin esrarengiz
  meşgalesine... ve nihayet, müsebbibi meçhul
  bir ihanete dairdir.
  
  i
  
  mevzubahs gencin
  ismi: benerci.
  kendisi aslen hintli olup
  maskatı re'si delhi'dir..
  dostlarının nazarında tam
  adam,
  düşmanlarının indinde azgın bir delidir
  ve britanya polisinde künyesi şüphelidir..
  şeklü şemailine gelince:
  ne pataşon gibi tombul bir cüce,
  ne masist gibi bir dev,
  ne de villi friç gibi bir babik oğlandır o,
  iki gözlü, tek burunlu, basbaya insandır o...
  birinci babımızda,
  benerci'nin odasına gelen kadın
  mühim bir rol oynıyacak kitabımızda.
  kendileri bir ingiliz mis'idir.
  hem ingiliz mis'lerinin nefisidir...
  imdi,
  be nefis
  mis
  nerde, nasıl tanıdı benerci'yi?.
  diye sorarsam size, ben,
  eminim ki, siz, cevaben:
  
  «— mermer
  merdivenler..
  kapı.
  kapıda kıvırcık saçlı
  taştan
  iki aslan.
  tibet.
  tibette mabet.
  mabedin içi...
  omuzlarından çıkan on altı kolu havada,
  çıplak karnı iki kat,
  bağdaş kurup oturmuş
  mâbut
  buda..
  inledi öküz derisinden mukaddes davul:
  — savul!
  savul!!.
  savuuuul!!!.
  buda'ya kurban geliyor.
  sarı saçlı, mavi gözlü bir kadın
  beyaz, kar gibi..
  kadının canına kıyacaklar gibi..
  açıldı kanlı bir ağız şeklinde karnı buda'nın,
  fışkırdı mukaddes alevler dışarıya.
  uzun külâhlı moğol rahipleri
  kaldırdılar havaya beyaz kadını.
  doyuracaktır buda ateş dolu karnını.
  mavi gözlü dilber kurban gidiyor, kurban...
  . . . . . . . . . . . . . . . .
  
  — dran!
  drrrran!.
  drrrrrrrran!!!.
  
  atıldı üç el tabanca.
  yuvarlandı moğol rahipleri birbiri ardınca.
  esmer bir delikanlı yaklaştı mavi gözlü dilbere!
  — kaçalım!
  bir an kaybedecek zaman değil..
  
  otomobil..
  son sür'at..
  saatta 110 kilometre..
  
  işte bu kurtarılan kadın,
  birinci bapta odaya gelen kadındı.
  onu kurtaran genç:
  benerci..
  ve bu suretle ingiliz mis
  tanıdı hintli genci..»
  diyerek
  haltedeceksiniz.
  romanımı daha başlamadan berbat edeceksiniz..
  gelin, etmeyin çocuklar..
  ne çıkar,
  inanın bir sefer olsun nâzim'a
  amerikan filimlerinden fazla..
  
  ilk tesadüf
  tramvayda oldu.
  ikincisi
  lokantada.
  üçüncüde düğüm bağlandı nihayet
  siyah podüsüet
  bir çantada..
  ingiliz kızı mahsus
  çantasını yere düşürdü.
  hintli genç mahsus
  düşen çantayı gördü:
  kaldırarak
  verdi kıza...
  eeeeeee?
  sonra?
  derseniz,
  bakın, birinci babımıza...
  
  ii
  
  ayın on dördü.
  ayın on dördünü paris'te aç gezen gördü,
  dedi ki:
  — bu gece ay
  dibi kalay
  bir tencere gibi...
  
  ayın on dördü.
  ayın on dördünü fatihli hırsız gördü,
  dedi ki:
  — bu gece ay
  gökte açık kalan
  bir pencere gibi.
  atlasak içeriye,
  aşırsak, be imanım,
  meryem ana'nın
  gümüş takımlarını.
  
  ayın on dördü.
  ayın on dördünü irlandalı bir polis gördü,
  dedi ki:
  — benziyor ay
  yıldızların yaldızlarını çalmak için
  göğe çıkan bir hırsızın
  fenerine...
  
  ayın on dördü.
  ayın on dördünü şair salih zeki gördü:
  benzetti kendi eserine
  beğendi...
  
  ayın on dördü.
  ayın on dördünü londralı bir lord gördü,
  dedi ki:
  — benziyor ay
  haşmetpenahımın
  dizbağı nişanına...
  
  kızardı ayın on dördü.
  kızaran ayın on dördünü bir parya gördü,
  dedi ki:
  — benziyor ay
  ganj'ın üstüne damlayıp yayılan
  kardeş kanına.
  
  ayın on dördü.
  bu sefer bizzat
  çekik gözleriyle ayın on dördü
  kalküta şehrine civar,
  bir çay tarlası gördü.
  tarlanın dışında duvar.
  içinde bir ev.
  
  gece saat: 2...
  
  evin alt katındaki
  oda.
  kapalı pencereler, asma bir lamba,
  bir masa ortada.
  üç amele, iki köylü, bir muallim ve benerci,
  yani ceman yekûn:
  yedi kalküta delikanlısı, yedi inkılâp genci......
  benerci söz söylüyor:
  — bize karşı
  intelicent servis
  kendine mahsus...
  
  — sus.
  bir tıkırtı var.
  
  döndü başlar
  kapıya.
  
  — sana öyle gelmiş.
  devam ediyorum arkadaşlar:
  intelicent servis
  kendine mahsus...
  
  — benerci, sus.
  — rüzgâr...
  — arkadaşlar
  intelicent servis...
  — sıııııs...
  söndürün...
  dışarı bakacağım...
  
  karanlık...
  aralandı pencere.
  ay ışığı
  parlıyan enli bir kılıç gibi keserek karanlığı
  düştü yere.
  — ne var?
  — sııııısss!.
  dışarda polis.
  lambaları sönmüş iki otomobil,
  ve bir sürü motosiklet...
  — satıldık...
  — evet...
  
  üçüncü bap
  
  taymis gazetesi'nin bir telgrafi... vaziyetin telhisi ve benerciyle istanbulda matbaada bir mülâkat... kalkütada umumî grev... somadeva... taşlanan çocuğum... ve daha birçok yürekler paralayici hadiselere dairdir.
  i
  
  taymis gazetesinin kalküta'dan aldığı bir telgraftan:
  
  kalküta - kızılların tevkifatı devam ediyor. şehir civarındaki çay tarlalarında metrûk bir evde toplanan gizli vilâyet komiteleri, içtima halindeyken derdest edilmiştir. yedi kişiden mürekkep olan komite azalarından altısı yakında adliyeye verileceklerdir. yalnız, ilk istintak neticesinde, gene komite azasından, benerci isimli bir genç tahliye olunmuştur...
  
  ii
  
  vaziyeti telhis edelim hele.
  
  bir.
  benerci inkılâpçı bir gençtir.
  hazım zamanlarını, boş gecelerini değil,
  boydan boya ömrünü vermiştir ihtilâle...
  
  iki.
  birinci bapta öğrendik ki,
  benerci âşığıdır britanyalı bir kızın.
  yani, delikanlımızın
  kalbine bir taş
  düşmüş.
  kırmızı saçlı bir baş
  düşmüş
  ve kalbi
  dalga dalga halkalanıyor...
  
  iki, a:
  benerci riyaset ederken gizli bir içtimaa
  altı yoldaşıyla yakalanıyor.
  
  iki, b:
  fakat meçhul bir sebebe
  binaen,
  yoldaşlarının mevkuf bulunmasına rağmen,
  benerci tahliye edilmiştir.
  
  iki, c:
  bence, yani romanın muharrirince
  olduğu kadar,
  benerci için de bu tahliye keyfiyeti
  siniri, ruhu, kemiği, eti
  kemiren bir esrardır, iki gözüm,
  serapa esrar...
  
  . . . . . . .
  . . . . . . . . . . . . .
  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
  . . . .
  
  benerci, sana dört teklifim var:
  evvela,
  kalküta'dan istanbul'a
  çık yola.
  babıâli caddesinde matbaaya gel...
  geldin mi?
  âlâ...
  
  saniyen:
  sinirini yen.
  karşımda dikilip durma, otur...
  
  salisen:
  ayağını iki defa yere vur:
  kapı açılsın
  lebbeeeeeeeeyk! deyip
  bize iki çay getirsin kahveci üstat.
  
  rabian:
  anlat.
  şu müthiş müşkili birlikte halledelim
  seninle...
  
  — anlatıyorum.
  dinle:
  
  ve benerci, macerayı bana, kafiyesiz filân, yani nesren şöyle anlatmaya başladı:
  
  sarılmıştık. yok edilmesi lâzım gelen bazı kâatlar vardı. vakit kazanmak için, polisin üstüne ateş açtık. brovniklerimizin şarjörlerini iki defa tazeledik. birimiz kolundan, birimiz de başından yaralandı. kurşunlarımız tükendi. britanya polisi içeri girdi. gırtlak gırtlağa kapıştık. nihayet, kıskıvrak bağladılar bizi. kamyonlara yüklediler. müdüriyette, yedimiz birden, bir herifin karşısına dizildik.
  
  burada, benerci yine coştu, işi kafiyeye döktü:
  
  herifin
  mavi gözleri çipil çipil
  suratı çilliydi.
  intelicent'ten olduğu belliydi.
  geçti arkadaşların önünden.
  benim önümde durdu.
  yüzüme baktı.
  ismimi sordu.
  beni bıraktı...
  niçin bıraktılar beni?
  beni
  niçin
  bırak-
  -tılar?
  — benerci, buna bir tek sebep var.
  — ne?
  — düşecekler peşine..
  eşine??
  ateşine??
  mateşine??
  tükürmüşüm kafiyenin içine...
  yani, anlıyacağın, seni bıraktıktan sonra peşine düşecekler. sonra cooop, haydi bir tevkifat daha. tabii, sen yine içerde. hem bu sefer artık suratına bakıp ismini sorup bırakılmamak şartıyla. işte tahliye keyfiyetinin sebebi...
  — sebep bu değil. ben, tamamen temizim. arkamda takip yok.
  — tuhaf şey. dışarıda temas ettiğin arkadaşlar ne diyor?
  — galiba onlar da senin gibi düşünüyorlar. iki üç defa, muhtelif arkadaşlarla temas etmek istedim. fakat verdiğim randevulara gelmediler. arkadaşlar benimle görüşmek istemiyor.
  — öyleyse, sen hemen yine kalküta'ya git oğlum. ne halt edersen et, şu vaziyeti bir düzelt bakalım.
  
  benerci gitti.
  baktım ki, pencereden:
  muktesit, muharrir ve muhbir
  nedim vedat bey geçiyor.
  düşündüm benerci'yi
  ve mel'un bir ihtimalle birden
  yüreğim cızz etti.
  
  arif olanlar için,
  bu fasıl burada bitti...
  
  iii
  
  stop:
  fren!
  zıııınk!
  durdu!.
  amele
  baş parmağını tele
  dokundurdu.
  akümülatör, dinamo, motor, buhar, benzin,
  elektrik,
  trrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrik!
  d u r - d u !!!..
  
  yüksek tuğla bacalarda dumanlar donakaldı.
  koptu kayışlar.
  — patron, sabotaj var!.
  — koş telefona.
  — işlemiyor...
  — telgraf...
  — teller kesilmiş,
  makina bomboş...
  — koş!..
  karşımda durma, avanak!..
  hangarda ne varsa, üstüne atlıyarak,
  koşun şehre...
  sarjant, polismen, asker,
  kırk ikilik, tayyare, tank,
  ne bulursanız,
  yetiştirin...
  birden
  bisiklet, motosiklet, otomobil, omnibüs
  tozu dumana kattılar, dumanı toza...
  fakat
  yine birden
  ekşi boza...
  ne ileri
  ne geri.
  paaaaah!..
  fıııııss...
  patladı lastikleri...
  geç kaldılar, geç!..
  
  drran
  drrrn
  drrran...
  tiki taka frev...
  edildi ilân
  umumî grev!!!..
  
  kalküta grevdedir.
  benerci evdedir,
  sırtüstü yatıyor yatakta...
  geçiyor haykırışmalarla kapısının önünden
  tek başlı, tek yürekli, milyon ayaklı kalküta...
  
  onlar, hep beraber grevdedir...
  o, yapayalnız evdedir.
  yapayalnız...
  tavan, kapı ve duvar...
  onu kavgaya çağırmadılar.
  günlerdir ki, onu gördükçe arkadaşları
  çevriliyor başları...
  
  benerci yatakta
  kalküta ayakta.
  benerci görmeden görüyor yattığı yerden
  yürüyen kalküta'yı:
  
  «adım
  adım.
  adım — lar
  adım — ları...
  kal — dırım
  kal — dırım.
  kal — dırım — lar
  kal — dırım — ları...
  cad — de...
  cad — deler...
  kalabalık...
  ka — la — ba — lık
  itiyor
  iki
  yana
  apar — tıman — ları...
  behey tram — vay!..
  çiğneneceksin:
  sağa sola sap...
  geçit yok.
  rap
  rappp
  rappp!!!!!
  ve...
  va...
  vey...
  — yol açın kamyonlara
  amele çocukları
  babalarını geçiyor..»
  
  haykıraraktan
  benerci fırladı yataktan.
  şimdi sokaktan
  tek bir insan sesi yükseliyordu...
  benerci koştu pencereye:
  aşada sokak
  kalabalık.
  yukarda masmavi bir hava
  aşada bir kamyonun üstünden
  kalabalığa
  söz söylüyor en yakın arkadaşı somadeva:*
  «— arkadaşlar!
  aylardır ki anamız avradımız
  uzun aç dişleriyle dişlediler
  kendi memelerini.
  arkadaşlar...
  çıplak aç karnını kurşunlara vermek,
  kıvranarak gebermek...
  . . . . tek . . . .
  . . . . . . . . . . vaar?
  hayır!.
  ar . . . . . . . lar . . . . . .
  
  (*) somadeva, benerci'nin en yakın arkadaşı olup, uzun bir müddetten beri kalküta'da bulunmuyordu. binaenaleyh, böyle bir zamanda onun sesini duyup kendisini görmek, elbette ki, benerci'yi sevinçli bir hayrete düşürecektir. n.h.
  
  önümüzde onlar
  kalın enselerini kırıp
  boynuzlarını saplayınca toprağa...
  . . . . . ağa....
  biz....
  . . . . . . . mizi!.
  patiska bir gömlek
  gibi yırtarak
  etimizi
  kanlı kemiklerimizle
  . . . . . . . . cağız . ! ! . .
  o zaman gülleri koklıyacağız.
  o zaman
  tabiat
  güzel bir ağız
  gibi karşımızda gülümsiyecek...»
  
  benerci artık kendini tutamadı. pencereden üç defa: s o m a d e v a.. s o m a d e v a.. s o m a d e v a.. diye haykırdı. bu haykırış o kadar kuvvetli idi ki, s o m a d e v a sustu. birdenbire esen rüzgârla bulutları dağılan bir yaz sağanağı gibi sokaktaki kalabalığın uğultusu kesildi. insanlar, başlarını enselerinin üstüne yatırarak, dikine mustatil apartımanın yedinci katındaki perdesiz pencereye baktılar. ve orada, camın arkasında, benerci'nin sarı yüzünü gördüler.
  s o m a d e v a, benerci'yi tanıdı. kolları ona doğru uzanır gibi oldu. bu hareketi, yalnız yukardan benerci ve kendi içinin içinden s o m a d e v a gördü. başka hiçbir göz, uzanmak, kucaklamak istiyen kolların hasretini göremedi.
  yukardan, yine benerci, üç defa bağırdı:
  — s o m a d e v a.. s o m a d e v a.. s o m a d e v a...
  aşada s o m a d e v a, kamyonun etrafına toplananlara:
  — bana bir taş veriniz, dedi.
  taşı verdiler. ve en eski günlerin en yakın arkadaşı:
  — bu adam nefsini kurtarmak için yoldaşlarını satmıştır. benerci müstevlilerin casusu olmuştur. en yakınlarının kellesini satmasaydı, bunu yapmasaydı, onun kahrolası başını omuzlarının üstünde bırakmazlardı, dedi. ve sağ kolunun bütün kuvvetiyle, yedinci kattaki perdesiz pencereden bakan sapsarı insanın yüzüne, taşı attı...
  somadeva'nın taşı, benerci'nin alnına geldi. benerci dimdik durdu. iki kaşının arasından sızan kan, çenesinden göğsüne aktı...
  ve benerci'nin başı benim, ben nâzım hikmet'in dizlerine düşünceye kadar, en büyük, en iyi, en sevgili, kahreden ve yaratan kalküta, onu taşladı.
  baygın çocuğumu, yatağına yatırdım. camları parçalanmış, pervazları kanlı pencereye çıktım. arasıra arkasına dönüp bakarak uzaklaşan kalabalığın peşinden şu suretle feryada başladım:
  benerci benim oğlum...
  ben onun yüzünü
  görebilmek için
  kaç kerre gecemi gündüzümü
  on birlik tütüne satarak
  dumandan bir adam gibi dikilip durmuşum...
  benerci benim oğlum,
  ben onu
  uykusuz gecelerin
  ellerine doğurmuşum...
  
  benerci sizi satmadı.
  benerci günlerdir yemek yemiyor,
  gecelerdir yatmadı.
  o yatmıyor, ben yatabilir miyim?
  benerci sizi satmadı,
  sizi ben satabilir miyim?
  benerci benim oğlum.
  onu ben
  kellemden, etimden, iskeletimden
  sizin için doğurdum...
  
  dostlar!
  içinizden bir çıban gibi şüphenizi yolunuz.
  benerci sizin oğlunuz,
  benim oğlum...
  
  fakat, kalabalık, benim sesimi bile işitmeden ilerledi, kayboldu. o zaman, hâlâ baygın yatan çocuğuma döndüm, dedim ki:
  
  dostlar dinlemedi beni benerci.
  benerci oğlum, küçücüğüm, büyüğüm,
  başında dolaşan bu mel'un düğüm
  çözülene kadar...
  bizim ah! demeğe hakkımız yok,
  onların taşlamağa hakkı var...
  
  iv
  
  kalküta'da bir polis karakolunun
  yüksek duvarlarinin dibi
  
  gök gürler. vakit akşam üzeri. üç polis karakolun duvarları dibinde buluşur.
  
  birinci polis — nereye gitmiştin?
  ikinci polis — domuz boğazlamaya...
  üçüncü polis — sen nerdeydin?
  birinci polis — köprünün üstünde
  bir hintli karı gördüm demin.
  kucağında kertenkele suratlı bir çocuk vardı.
  çocuk beni görünce başladı ağlamaya
  ağlamaya
  ağlamaya...
  karıya:
  — sustur şu piçi,
  britanya polisine selam versin,
  dedim.
  selam vermezse, kuyruksuz bir fare gibi
  gebersin
  dedim.
  ne sustu, ne selam verdi kara kurbağa yavrusu.
  akıyordu su...
  akar suya fırlattım bu zırlayan şeytan piçini.
  anası yüzüme bakıp
  kara bir uçurum gibi çekti içini.
  dokundu rikkatime
  bu iç çekiş.
  madraslı bir ihtiyar:
  «azabı azapla tedavi edin...»
  demiş.
  getirdim karakola kocakarıyı.
  sarı sırtından kızıl kan sızdırıp
  çekeceğim içinden ağrıyı...
  ikinci polis — sana bu işte yardım için
  kocakarıyı eski bir halı gibi
  ayaklarına sereceğim.
  birinci polis — lütufkârsın...
  üçüncü polis — ben de sana:
  bengale ormanlarında avlanmış bir filin
  koparılmış erkekliğinden
  bir kamçı vereceğim...
  birinci polis — başka bir şey istemez...
  malumdur bana azabı ısdırap,
  ezberimdedir tekmil
  kitabı ıstırap.
  meselâ:
  uykulara kâbus gibi çökebilirim,
  tırnak sökebilirim,
  kulakların içine kurşun dökebilirim.
  ellerin derisini eldiven gibi soymak,
  koltuk altına kaynar sudan yeni çıkmış
  hindi yumurtası koymak,
  sirke damlatarak gözleri oymak,
  domuz topu ıtlak olunan usûl,
  velhasıl daha bin bir usûlle gayeye vusûl
  mümkündür bence...
  bakınız, bende ne var?
  3. ve 2. polis — göster bize
  göster bize!!
  birinci polis — grevde yakalanan
  hintlilerden birinin
  taze kesilmiş başparmağı...
  kesildikten sonra yarım santim uzadı tırnağı...
  3. ve 2. polis — haydi içeri gidelim,
  uzayan tırnağı seyredelim...
  
  polisler karakoldan içeri girerler. bir müddet sahne boş kalır. benerci gelir.
  yağmur yağmaya başlar... benerci, belini karakolun duvarına dayayarak çömelir.
  karakolun duvarından insan çığlıkları gelmektedir. ve yağmurun içinden uzun bir şehrin uğultusu işitilmektedir.
  karakolun duvarından gelen insan çığlıkları: kalküta grevcilerine aittir.
  yağmurun içinden uğultusu işitilen şehir: kalküta'dır.
  yağmur... alaca karanlık... akşam suları...
  kalküta grevi mağlûp olmuştur.
  somadeva yakalanmıştır. ve benerci'nin, duvarı dibine çömeldiği karakolda, somadeva'nın omuzbaşları dilim dilim yarılarak kanıyor.
  yağmur... karanlık... gece iyiden iyiye indi.
  benerci'nin saçları, omuzları, dizkapakları sırılsıklam oldu. arkadaşlarının attığı taşlarla alnında açılan yarayı kapayan sargı ıslandı, yapıştı...
  arkadaşlar içerdedir.
  benerci yine dışarda...
  kara gömlekli bir italyan faşistinin bile, oğlumun çektiği azabı duymasını istemem...
  
  birinci kismin sonuncu babi
  i
  
  benerci'den aldiğim mektuptur
  
  benerci'den şöyle bir mektup aldım, aynen neşrediyorum:
  
  "sana verdikleri zaman
  bu
  mektubu
  belki ben çoktan
  nokta
  son
  demişimdir.
  bu sefer dostların taşını değil,
  mendebur bir kurşunu kafamdan yemişimdir.
  
  nâzım,
  biliyorum,
  ölümün önünde rol kesip
  hamlet gibi budala,
  verter gibi komik olmamak lâzım.
  
  nâzım,
  bilmiyorum, ne haltedeyim?
  nasıl altedeyim?
  şöyle bir poz alıp durmak
  kendi kendini vurmak,
  kıyak iş doğrusu!..
  
  bak,
  kapı komşum uyandı,
  muslukta akıyor su,
  yüzünü yıkıyor...
  indi ıslık çalarak merdivenlerden
  sokağa çıkıyor...
  
  ben...
  ne hamlet, ne de verter...!!!
  neyse, geç...
  işi anlatayım,
  tıraş yeter...
  
  sokak karanlıktı.
  senin, nefis
  mis
  dediğin
  birdenbire karşıma çıktı.
  dedi ki: «aylardır peşindeyim»
  dedi ki: «telâş içindeyim,
  nerdesin?»
  daha birçok şeyler dedi korkuya, aşka dair.
  eklendi hatıralar hatıralara.
  sonra,
  «nereye gidiyorsun?» dedi, «eve geldik» dedi,
  «içeri gir.»
  onun evine girdik.
  ev karanlık ve bomboştu.
  yatak odası, lamba yandı, konuştum:
  — bana bir bardak
  dumanlı, kırmızı, sıcak
  çay, dedim.
  
  çıktı dışarı.
  baktım karşıda çanta.
  hani taaa
  onun yolda düşürdüğü
  ben benerci serseminin gördüğü
  siyah podüsüet çanta.
  
  açtım:
  kâatlar.
  okudum:
  intelicent servis raporları,
  ve yeni bir tevkifat listesi var.
  benim ismim yok.
  
  anladım.
  içeri girdi o,
  bardağı bıraktı.
  yüzüme, elime, çantaya baktı.
  bakıştık.
  
  tuttum omuzlarından.
  başını vurdum duvara
  vurdum...
  duvarda kan.
  vurdum duvara...
  
  sonra...
  sokak...
  tramvay yolları
  tramvay yolları,
  sağları, solları
  bomboş, uçsuz bucaksız tramvay yolları...
  nefes nefese koşarak
  sonra teker teker
  merdivenler.
  
  durdum.
  odam.
  dargın bir kaş gibi kımıldandı tokmağın sapı.
  açıldı kapı.
  oturdum.
  kalktım.
  odanın ortasında dolaştım biraz.
  sonra
  baktım
  duvarlara.
  dışarda şafak atmış,
  duvarlar bembeyaz.
  baktım duvarlara.
  sonra
  sağ elim art cebimden
  brovniği çıkardı.
  ağzımda cıgara vardı.
  acı geldi tütün
  tükürdüm.
  şarjörü sürdüm.
  kurşun
  namlunun içindedir.
  kalbim
  hudut haricindedir...
  şimdi benden sana son göz
  son söz
  son ses:
  s.. o.. s!!.
  s.. o.. s!!.
  s.. o.. s!!.
  
  ii
  
  kalküta'ya gidip benerci'yi
  ne halde buldum?
  
  ya yattı karanlık sulara
  yahut da yatıyor.
  imdat işareti var,
  ışıklı bir umman gemisi batıyor...
  dedim.
  gözleri kanlı bir kurt gibi mesafeleri yedim,
  yetiştim kalküta'ya...
  gökten bir kartal gibi alçalarak
  girdim yedinci kattaki odaya.
  
  o ne?
  benerci yazı yazıyor ıslık çalarak...
  dipdiri!
  teresin keyfi yerinde...
  ne mükemmel bir ışık var
  beni gören gözlerinde.
  gözlerinin içine güneş vuruyor.
  
  masada bir portakal duruyor,
  soluyarak soyup yedim.
  — haydi be herif, anlat! dedim...
  
  iii
  
  ölüsünü bulacağimi zannettiğim halde
  karşima yazi yazar ve islik çalar bir vaziyette
  çikan benerci'nin "anlat be herif..." feryadim
  üzerine bana anlattiklari:
  
  — en yakınlarım, en yakın dostum
  taşladılar beni, taşladı.
  ve mavi gözlü kadın yoldaşlarımı satıp
  başımı bana bağışladı...
  karardı içim
  karardı içim...
  kulaklarımda kazma sesleri.
  içimde ıslak
  bir toprak
  kazılmaya başladı.
  girdim yarı belime kadar
  dumanlı sıcak karanlıklara...
  
  — sonra?
  — çok şükür ki, sonrası senin
  kötü edebiyat yapmana yaramıyacak kadar sade,
  alelade!..
  hani üstadın bir sözü var:
  «boş gecelerini değil,
  boydan boya ömrünü ver inkilâba...»
  diyor.
  bu söz.
  virgül
  kocaman, çıplak bir alından bakan iki göz.
  virgül
  
  ve ben işte sağım!..
  anladım ki şunu......
  çıkardım namludan kurşunu,
  onu dehşetli güzel günlere saklıyacağım...
  
  birinci kısmın sonu
  
  ikinci kisim
  
  birinci bap
  
  benerci tekrar arkadaşlarina kavuşur...
  somadeva yatağa düşer...
  roy dranat'in hayat felsefesi...
  yirminci asir tarihinin başlangici
  v. s... v. s...
  
  noktanoktanoktanokta nooook-ta
  basmıştır yine bağrına benerci'yi
  o inanılmayacak kadar iyi
  kahredip yaratan kalküta.
  noktanoktanoktanokta noooook-ta
  
  i
  
  bu yaz:
  sabahları — taze süt gibi beyaz,
  öğle zamanları — erimiş bakır gibi aydınlık,
  akşamları — bombaylı kadınların esmer teninden ılık
  ve geceleri — üzüm salkımları gibi yıldızlıyken hava
  somadeva
  düştü yatağa.
  kan geliyor boğazından.
  dinleyin bunu benerci'nin ağzından:
  «— gazete kâatlarıyla örtülmüş olan masada bir gaz lambası yanıyordu. somadeva, duvarın dibindeki yer yatağındaydı. boynu bembeyaz. elmacık kemiklerinin derisi kırmızılaşmıştı. tıraşı uzamış. ve gözleri lüzumundan fazla aydınlık, lüzumundan fazla karanlıktı.
  yatak çarşafının ayak ucunda bir tahta kurusu yürüyor.
  gittim, tahta kurusunu aldım. masadaki gazete kâadını kopardım, koyulaşmış siyah bir kan damlasına benziyen hayvanı kâadın içinde ezdim.
  somadeva güldü:
  — benerci, beni seviyorsun, dedi.
  gözlerini yüzümde gezdirdi. gözleri alnımda durdu:
  — benerci, seneler geçti. benim attığım taşın izi silinmemiş. bunun şimdi farkına vardım, dedi.
  yeni doğmuş bir çocuk gibi nefes aldı:
  — bugün iyiceyim, dedi.
  su istedi. verdim.
  — karanlık, dedi.
  lambanın fitilini açtım.
  yine ona para getirmiştim.
  — bu parayı nineye verirsin yine. her gün besleyici yemekler pişirsin. hem, üç öğün mutlaka yemelisin, dedim.
  cevap vermedi:
  — geçen hafta sana getirdiğim paradan hapisanedekilere göndermişsin, sonra iki gün kuru ekmek yemişsin, dedim.
  işitmemezliğe geldi.
  — sana yemeğin için verilen parayı başka yerlere harcamaya hakkın yok, dedim. yemek yemen, iyi olman lâzım, dedim.
  bir şey söylemek istedi.
  söylemedi.
  düşünüyorum.
  bir kamyonun üstünden uçsuz bucaksız kalabalığa söz söyliyen somadeva aklıma geliyor.
  yağmurlu bir akşam aklıma geliyor. karakolun duvarına çömelmişim. içerde somadeva'nın omuz başları lime lime yarılarak kanıyor.
  somadeva'nın mahkemesi aklıma geliyor. yumruklarını maznun parmaklığına vurarak haykırıyor.
  somadeva hapisaneden kaçıyor. yine beraberiz. britanya'ya karşı grevler, nümayişler, içtimalar...
  sıcak bir öğle zamanı aklıma geliyor. uzun bir yol yürüyoruz. terimi silmek için somadeva'dan mendilini istiyorum. dalgın, mendilini veriyor. mendilde kan.
  gece boğazından kan boşanmış. doktora gidiyoruz. verem.
  metelik yok. zaten hastaneye de yatırmak mümkün değil. kaçak.
  somadeva'yı, ninenin evinde, duvarın dibindeki yer yatağına yatırdığım gün aklıma geliyor.
  düşünüyorum.
  kötü, berbat şeyler aklıma geliyor.
  sonra, mendillerine kan tüküren veremli genç kız romanları okuya okuya, bütün bu anlattıklarımı bayağı bulacak olan bazı okuyucular aklıma geliyor.
  gülüyorum.
  somadeva soruyor:
  — niye güldün?
  — hiç.. hem artık ben gideceğim.
  somadeva soruyor:
  — haftaya geleceksin değil mi?
  — tabii.
  odadan çıkarken somadeva'nın sesini işitiyorum:
  — böyle duvar dibinde sırtüstü gebermek berbat şey be. hiç olmazsa orada ölsem. sen, söyle arkadaşlara...
  gözlerim yaş içinde.
  — arkadaşlara söyle. unutma, benerci. orada. anlıyor musun?»
  
  ii
  
  sıcak.
  ufukta ışıldayarak
  nehir akıyor.
  
  benerci kapalı bir kitap gibi.
  
  roy dranat toprağa bakıyor
  ve konuşuyor, yarı yoldan dönen
  bizim eski ahbap gibi:
  «— benerci sen
  yüksek dağların çayırlarında biten
  keskin kokulu
  göz alan renkli bir otsun.
  fakat
  devedikeninden
  daha faydasız bir ot.
  benerci sen bir don kişot'sun,
  kahraman
  ve gülünç
  bir don kişot.
  benerci bil ki
  neticeler çıkarmak
  öyle mümkün değil ki...
  hayat öyle karışık.
  geç efendim, bunları bırak.
  akşamüstü serinlikte teferrüce çık...
  ve yahya kemal beyi asrîleştir biraz,
  yaz:
  "şöyle rahat bir kûşeye sığındık da biz
  dehrin bu hayı huyuna meclubu handeyiz..."
  gerisini at.
  işte felsefei hayat.»
  
  benerci güldü.
  ben bir şey demedim.
  eski bir kavga şarkısı mırıldanarak
  bakıyorum ufukta akan suya.
  
  sıcak.
  yazdım bütün gece benerci'yi,
  şimdi bir yatsam uykuya.*
  
  (*) okuyucularıma, ismiyle ilk defa karşılaştıkları roy dranat hakkında kısa bir malûmat vermeyi münasip buldum. roy dranat, benerci'nin eski bir kavga arkadaşıydı. fakat sonra, galiba korktu, galiba sabrı tükendi ve galiba ruhunu satıp rahatı bulmak fırsatını ele geçirdi. kavgadan ayrıldı. şimdi roy dranat, ingiliz emperyalizminin emrinde, sakalsız, pelerinsiz ve kılıçsız, rahatını arayan zavallı, mustarip bir faust'tur.
  n.h.
  
  iii.
  
  «keşmirli ebe kadın
  anamın kasıklarından çekti beni.
  ve
  kundakladı bir sinema biletiyle.
  biletim
  üçüncü mevkiydi.
  anam
  etekliğini giydi,
  babam
  mavi gömleğini,
  yola düzüldük...
  gittiğimiz sinemanın
  üç kapısı var:
  birincinin önünde:
  otomobiller tepiniyor,
  fraklı britanya bankaları iniyor.
  ikincinin önünde:
  küçük dar
  dükkânlarla
  dar
  tarlalar.
  üçüncü kapı bizim,
  oradan
  biz giriyoruz,
  istihsal aletinden mahrum olanlar.
  içerde
  the polismenler gösteriyor yerlerini
  müşterilerin:
  — buyrun siz oturunuz!
  oturtuldular.
  — oturun!
  oturdular.
  — otur ulan kerata...
  oturduk.
  lambalar söndü.
  muzıka başladı, makina döndü.
  perdede
  filmin ismi göründü:
  (yirminci asrın sergüzeştleri nâm
  dram.)
  yirminci asır
  dört kanatlı bir tayyareden
  mendil salladı bize.
  yakasında kapitalizm
  açıldı kabak çiçeği gibi.
  o kadar çoğaldı
  o kadar
  uzadı ki bacalar
  saçlarından asıldılar sıra sıra
  kehkeşanlara.
  öyle duman çıktı, kurum yağdı ki
  gökte allah bile meleklere
  amerikan markalı muşambalar giydirdi.
  şikagolu bir milyoner
  öptü telsiz telefonla
  tokyolu sevgilisini.
  elektrikli salhanelerde
  makinaların bir ağzından pastırma attılar,
  öbür ağzından
  boynuzlu inekler çıktı.
  bir coğrafya hocası dedi ki derste:
  "senegalli zencinin yegâne derdi
  yüzünün siyah olmasıdır."
  bu haber bir velveleyle köpürdü paris'te,
  müstemlekeler nezareti emir verdi,
  pudra fabrikaları geçti seferberliğe.
  paris'te olan işler duyulunca londra'dan
  hemen içtima edip karar koydu avam kamarası:
  "kıçlarına kuyruk takmıyan hintlilerin
  kesilecek kafası."
  telsizler daha tebliğ ederken bu kararı hind'e
  muazzam bir kuyruk tröstü teşekkül etti
  mançister şehrinde.
  kutbu şimalide eskimolar
  görünce bu halleri,
  kıça kuyruk takmamak
  ve değiştirmemek için deri,
  ince japon fincanlarında
  okkalarla hollanda sütü içmeğe başladılar.
  üstünde uzun katarlar kayan raylar,
  bahrimuhitlerin elli bin tonlukları
  ham mevat taşıyorlar müstemlekelerden.
  kilometreler
  ticaret evleriyle bağlandı birbirine.
  sahrayı kebir'in ortasında
  ilân kuleleri dikildi.
  tröstler kartellerle tokuşuyor.
  balyalar, denkler, çuvallar, kutular
  şarktan garba, garptan şarka koşuyor...
  perde karardı, makina durdu.
  perde beyazlandı, lambalar yandı.
  lambalar yanar yanmaz
  kocaman bir gürültü ortalıkta çalkandı.
  babama sordum:
  "— ne oldu?"
  anam güldü.
  ve birdenbire küçücük kafam
  yukardan düşen bir kitabın
  yapraklarıyla örtüldü.
  kitabı kafamdan atıp yukarı baktım:
  britanya bankalarının localarından
  filozoflar:
  tonlarla yaldızlı eserlerini
  fırlatıyorlar üstümüze.
  lambalar söndü.
  muzıka başladı, makina döndü.
  perdede
  ikinci kısmın ismi göründü
  "hindistanlı parya
  ve proletarya.."
  the polismenler el attı kıçlarına.
  birinci mevki homurdandı.
  ikinci sallandı.
  bağırdı üçüncü mevki
  avazı çıktığı kadar:
  "— geliyor, ror, geliyor bizimkiler...."
  mehtaba, dökülen bahrimuhit gibi
  mavi pantolonların dalgaları
  kapladı perdeyi.
  başladı resmigeçit
  misisipi gibi uzun
  amazon kadar geniş.
  maden ocaklarında çalışanlar
  ata biner gibi kazmalarına binip
  tünellerde koşuyorlardı dörtnala.
  keşmirli mensucat amelesi
  hep bir ağızdan şarkılar okuyarak
  kocaman bir bayrak dokuyarak
  geçti.
  nakliyatçılar
  şehirlere tekerlek takarak
  tramvaylara çektirdiler.
  elektrikçiler
  lastik eldivenlerine
  sırma saçlarından
  dolamışlardı voltları.
  elektrikçiler
  geçtiler,
  elektrik kadar temiz
  elektrik kadar çevik,
  elektrik
  elektrik...
  geçiyor bizimkiler
  misisipi gibi uzun
  amazon kadar geniş...
  omuzlarımda fır dönerken kafam
  karnıma vurdu babam.
  şimdi yürüyordu perdede
  on milyon beygir kuvvetinde bir ıstırap:
  elleri ceplerinde kilitli
  parmakları burunlarında
  ağır ağır sürüklendi işsiz ordusu.
  adımları
  nalladı
  gözbebeklerimizin kulaklarını.
  sırıttı birinci mevki.
  ikinci düşündü.
  perdede
  yeni yazı göründü:
  "burjuvazi!."
  the polismenler giydi pazarlıklarını.
  alkış yağdı localardan.
  ağzı sulandı ikinci mevkiin.
  biz
  çuvaldızla dikildik birbirimize gündeliklerimizden,
  avuçlarımız alevlendi,
  fırladı gözlerimiz
  burun deliklerimizden.
  başladı resmigeçit:
  imparatorluk üniformaları
  davul çalarak
  yol açarak
  geçti.
  britanyalı diplomatlar
  bonjurlarının kuyruklarını
  döşediler yola.
  bayraklar çekildi her karakola.
  sökün etti tröstler.
  başlarında
  banka kavaslarının şapkası vardı.
  sıkıştırmışlardı fabrika bacalarını
  kulaklarına.
  toprakların kilometreleri
  tespihti ellerinde.
  ağızları havada kartel avlıyordu.
  esham senetlerindendi boyunbağları.
  parmaklarımla saydım bu dağları,
  geçtiler.
  göründü müteşebbislerin alayı.
  hepsi bir iki fabrikanın
  tutmuştu kulaklarından.
  sünnet çocukları gibi yürüyorlardı.
  hepsinin parlıyordu apış arasında
  malî sermayenin altın kazığı.
  bunları da birer birer
  saydık anamla beraber...
  alay bitti.
  toz duruldu.
  baktık ki, yollara
  çıplak göbeklerinden çivilenmişti orospular.»
  
  somadeva deminden beri okuduğu defteri kapattı. yastığının altına koydu ve benerci'nin yüzüne baktı:
  — nasıl buldun?
  benerci sordu:
  — hepsi bu kadar mı?
  — şimdilik bu kadar. daha doğrusu bu, yazmak istediğim «yirminci asır hindistan tarihi»nin başlangıcı.
  — bakalım gerisi nasıl olacak?
  — gerisi, sonu harikulade olacak asıl, benerci. bu tarihin sonu inanılmıyacak kadar mükemmel olacak. yalnız bir yazabilsem, yani onu ben de bir yazabilseydim.
  benerci kalktı. masanın üstündeki gaz lambasını yakmak istedi. somadeva seslendi:
  — lambayı yakma. böyle daha iyi. geçmiş gelecek, kafamın içindekileri böyle daha iyi görüyorum. akşamları ateşim dehşetli artıyor. ağrılar filan dehşetli. artık dayanılmıyacak kadar... neyse, bunları bırak. sen bir şeyler anlat bakalım. son günlerde okuyor musun? fabrika kaçta bitiyor? neler okudun?
  — son günlerde bir iki meraklı kitap okudum. hatta iki tanesi yanımda. istersen lambayı yakayım da, sana biraz okuyayım.
  — olur, benerci.
  benerci lambayı yaktı.
  — kitaplardan biri, şu meşhur fransız gazetecisi alber londr'un. fransız kongosu'na dair. sana kitabın en feci faslından beş on satır okuyacağım. fransız kongosu'nun merkezi brassavil'le karaburun limanını birleştirecek olan kongo - osean demiryolunun inşaatına dair birkaç satır. inşaatı batilon şirketi yaptırıyor. şimdi, dinle:
  benerci lambanın fitilini biraz daha açtı. okumaya başladı:
  «— bakota, baiyya, linfaondo, sara, banda, lizangö, mabaja, sinde, loano kabilelerinin adamları, dalgın hayatlarından koparılarak batilon'a gönderilmekteydiler.
  bu çok garip bir yolculuktu.
  istilâ zamanlarımızdan kalan mavnalara yükleniyorlardı.
  üç yüz, dört yüz başlık insan sürüleri güvertenin altına ve üstüne yığılıyordu. aşağıda olanlar nefessizlikten boğuluyorlardı; yukardakiler ne oturabiliyorlardı, ne de kalkabiliyorlardı. ve ayaklarında zencir olmadığı için, brassavil'e kadar 15-20 gün süren yolculuk esnasında şari, sangu, kongo nehirlerine her gün iki üç insan kendini atıyordu.
  mavna yolunda ilerliyordu. düşenlerin hepsini toplıyamazsın ya!...
  kıyıdan gidildiği zamanlar ağaç dalları en yukarda bulunanları nehre yuvarlıyor... hiçbir çatı yok. 15 gün yuvarlak güvertenin üstünde. güneşin altında. yağmurun altında. ocak odunla yakıldığı için, uçuşan küçük kıvılcımlar zencilerin derilerinde yanıklar yapıyor...
  işte nihayet brassavil... üç yüz kişiden ancak iki yüz altmışı, bazen de iki yüz ellisi gelebilmiştir.
  ....gelenler sürüye sokuluyor. yaya yolculuk başlıyacaktır. ilk önce, en sağlam olanlar seçiliyor.
  ....ve sürü, balta görmemiş ormanlardan yürüyerek, bataklıklar geçerek, dehşetli mayombe ormanına doğru ilerliyor.
  ....bu korkunç bir manzaradır. 10 kilometreye uzanan insan sürüsü, boğumlarını kımıldatmaya mecali olmayan uzun, yaralı bir yılana benzer. biyalılar düşer, zindeliler ayaklarını zorlukla sürükleyebilirler ve kırbacın düğümü onları kovalar.
  ben demiryollarının nasıl yapıldığını görmüşümdür. iş yerinde birçok aletler vardır. fakat burada zencilerden başka hiçbir şey yok.....
  ....300 kilogram ağırlığında çimento fıçılarını nakletmek için, batilon şirketi, bir sırık ve iki zenciden başka hiçbir vasıtaya lüzum görmemiş.
  irgatbaşıların ezdiği bitkin, yorgun, yaralı, sıska zenciler yığınlarla ölüyorlar.
  ....bu muazzam bir zenci imhası hareketiydi.
  batilon şirketi'ne verilen sekiz bin insan, az bir zaman içinde beş bin, sonra dört bin, daha sonra iki bine indi.
  ölenlerin yerini doldurmak için yeni devşirmeler yapılıyordu.
  zenciler ormanlara, çat kıyılarına, belçika kongosu'na, angola'ya kaçıyorlar. eskiden insanların yaşadıkları yerlerde, bizim müteahhitlerimiz şimdi yalnız şempanzeleri buluyorlar......»
  benerci durdu ve,
  — somadeva, dedi, biliyor musun, bu kitabı yazan alber londr kimdir?
  — hayır, tahmin ediyorum. onda dehşetli bir iş adamı kafası var. zencilerin mahvoluşuna, körü körüne baltalanan bir ormanın mahvolması gibi acıyan bir adam. anlıyorum ki, o, afrika'ya makina istiyor. zenciyi ölümden kurtarmak için değil. zenciyi daha semereli, daha uzun zaman, daha dayanıklı işlettikten sonra öldürmek için. fransız emperyalizminin acı söyleyen, dehşetli bir gazetecisi şu alber londr.. öyle değil mi?
  — öyle.. istersen sana kitapları bırakırım. öteki kitap jorj lefevr'in «kauçuğun epopesi». amerika otomobil fabrikalarına dair fasılları şayanı hayret. bu lefevr kadar köpoğlulukta mahir bir adam görmedim. insanların, kocaman bir makinanın basit vidaları haline gelmesinde bile şiir bulan bir adam. kitabı okur anlarsın. lambayı söndüreyim mi? haftaya gelirim yine. dört gün sonra yapılacak mitingin sonu neye varacak? böyle hasta olmasaydın. kuvvetli söz söyliyen, amma bıçak gibi söz söyliyen bir arkadaşa öyle ihtiyacımız var ki. neyse. ben gidiyorum. kendine iyi bak...
  — ben kendime iyi bakıyorum. üzülme! git. lambayı söndür.
  benerci lambayı söndürdü. ve sanki lambayı söndürür söndürmez, somadeva hemen uyuyuvermişmiş gibi, ayaklarının ucuna basarak odadan çıktı.
  merdivenin sahanlığında, nine benerci'yi kolundan tuttu:
  — ölecek, dedi. belki, ölümün gelmesini beklemeden kendi kendini öldürecek. benim oğlum da, kafasını ingilizler sopayla parçaladıktan sonra, o duvarın dibindeki yatakta ölmüştü. bu da, o duvarın dibindeki yatakta ölecek. belki de kendi kendini öldürecek. çok ağrı çekiyor. sana göstermiyor amma, siz hepiniz öyle ağrı çekseydiniz çoktan ölürdünüz.
  — kendini öldüreceğini nerden biliyorsun? sana bir şey söyledi mi?
  — bana bir şey söylemedi. bana o yalnız iyi şeyler söyler. kendini öldüreceğini yalnız kendine söyledi gibi geliyor bana. bunu, belki kendine bile apaçık söylememiştir. belki de söylemiştir. dün, ben evde yokken, sokağa çıkmış... yatağının altına bir çıkın korken gördüm. çıkında ne vardı, bilmiyorum. sokaktan bir şey alıp getirdi.
  benerci, birdenbire geri dönüp somadeva'dan sormak istedi. sonra vazgeçti.
  — sen onu yalnız bırakma, nine, ben iki üç gün sonra gelirim.
  benerci sokağa fırladı.
  yürüdü.. yürüdü...
  bir köşebaşında roy dranat'la karşılaştılar.
  havagazı fenerinin altında durdular. roy dranat sarhoştu. benerci'nin ellerini tuttu:
  — benerci, belki siz haklısınız, dedi. belki haklısınız. fakat, ben «dünyayı düzeltecek ben mi kaldım»a kadar düştüm. mümkündür ki, «beş parmak bir olmaz»a kadar da alçalayım. amma, bana öyle geliyor ki, sizin hakkınız var. allahaısmarladık benerci. ben bu tarafa sapıp yoluma gidiyorum, sen de yoluna git..
  roy dranat, benerci'nin ellerini bıraktı. şapkasını çıkardı. yerlere kadar eğilerek benerci'yi selamladı:
  — belki, siz haklısınız.......
  sallanarak uzaklaştı..
  
  ikinci bap
  
  kalkütali seyyar satici esnafindan bir vatandaş: kalküta'da,
  ingiltere emperyalizmi aleyhine yapilan mitingi ve somadeva'nin ölümünü berveçhi âti anlatiyor.
  
  i
  
  meydanda bir kalabalık vardı, kardaşım,
  uyy... aman kalabalık!!
  rüzgârlı bir orman gibi uğuldardı, kardaşım,
  bu yaman kalabalık.
  kalkütalı tornacılar, keşmirli dokumacılar,
  bombay gemicileri,
  yetmiş yedi denizin getirdiği
  kum gibi
  insan var.
  çırılçıplak çocuklar
  sarkıyor salkımlarla ağaçların dalından.
  kocakarılar oturmuşlar eşiklere.
  iğne değil, bir kıl koparıp atsan sakalından
  düşmezdi yere.
  meydanda bir kalabalık vardı, kardaşım,
  uyyy, aman kalabalık.
  dalgalı, karanlık bir suya düşmüşüm gibi
  beni sardı, kardaşım,
  bu yaman kalabalık.
  baktım ki taaa...
  karşıda
  bir kamyonun üstünde bir adam
  avaz avaz
  söz söylüyor.
  ama ne söz söylüyor anam,
  okkalı söz söylüyor!!!
  bakıyorum adama,
  bir şey anlamıyorum ama,
  söz söylüyor herifçioğlu
  söz söylüyor,
  okkalı söz söylüyor:
  «— bilemem hangi sebeple, bilemem hangi sebebe!»
  etrafta bağırıyorlar:
  «— yaşşşşa be!!!»
  ben de bağırıyorum.
  acayip bir türkü çağırıyorlar.
  makama uyup ben de çağırıyorum...
  yanımda seyrek sakallı bir ihtiyar:
  «— bunlar, delidir, diyor,
  bunlar sanıyorlar ki, diyor, biz
  zorla devirebiliriz,
  altın topuzlu kuyruğunu dalgalara vuran
  denizlerin ortasında demirden
  bir aslan
  gibi duran
  kocaman
  britanya'yı...»
  şimdi kamyonun üstünde başka bir adam..
  bu da söz söylüyor anam
  söz söylüyor.
  okkalı söz söylüyor.
  bakıyorum adama.
  bir şey anlamıyorum ama
  belli ki ötekinden
  daha okkalı söylüyor.
  etrafta daha çok bağırıyorlar.
  ben de bağırıyorum.
  bu sefer başka bir türkü çağırıyorlar,
  makama uyup ben de çağırıyorum...
  seyrek sakallı ihtiyar:
  «— bak, bu doğru söylüyor, diyor,
  zorla değil,
  güzellikle
  yavaş yavaş, diyor, alırız!..
  birdenbire ayrılırsak,
  köksüz bir ağacın dalları gibi kalırız...»
  
  şimdi kamyonun üstünde yine başka bir adam.
  elbet bu da söz söyleyecek anam.
  söz söylüyor.
  seyrek sakallı ihtiyarın keyfi yerinde yine.
  belli ki, geliyor kalabalık
  seyrek sakallının dediğine.
  adamlar çıkıp iniyor kamyonun üstünden.
  balta görmemiş bir ormanda yürür gibi
  yürüyorum kalabalıkta kamyona doğru ben.
  bağırışlar.
  türkü çağırışlar.
  ben bir şeycik anlamıyorum ama,
  etraftan laflar çalınıyor kulağıma:
  — sol taraf hapı yuttu!
  — kamyonun yanında benerci'ye bak!
  anası ölmüş
  kız kardeşi dağa kaldırılmış gibi
  somurttu...
  — gandi'nin hakkı var!
  — hind'in kurtarıcı ilahları:
  dokuma tezgâhları.
  deniz tutmuş gibi dönüyor başım.
  birden bir kıyamettir koptu kardaşım.
  bağrışmalarla, ipte çamaşır gibi sarsıldı hava.
  — somadeva geliyor, somadeva!
  — ona söz verin!
  — söyletmeyin, istemez!
  — dinlemiyoruz!
  — al aşağı!
  — söyletmeyin, istemez.
  
  yanındakilerin omuzuna dayanarak
  tırmandı kamyona bir adam.
  geldi bütün kalabalık
  bu sapsarı yüzlü bir tek adamla göz göze.
  ortalık tıssss!
  somadeva başladı söze...
  hey anam! heeey!
  herifte bir ses vardı, beyabey,
  bir ses!
  hani, ormanda kaplanlar ölürken
  böyle bağırır..
  «— arkadaşlar!
  dedi.
  hastayım..
  çok..
  fazla söze lüzum yok,
  kendimi asacaktım.
  gidip bakın odama:
  ipi yerde,
  çengeli tavanda mıhlı bıraktım.
  geberecektim bir kaçak gibi
  az daha..
  arkadaşlar!...»
  dedi.
  ve sözünü bitiremedi.
  sallandı sola bir, sağa bir...
  baktım ki kalabalığa bir
  kalabalık da rüzgârlı bir ekin gibi sallanıyor,
  ben de sallanıyorum.
  o yine:
  «— arkadaşlar...»
  dedi.
  yine sözünü bitiremedi.
  ve kamyonun üstünden
  devrildi üstümüze..
  birdenbire, kardaşım, bir hal oldu bize:
  boydan boya meydan uzattı kollarını
  düşeni tutmak için.
  hani ancak
  lortlar kamarası'na girmeliyim
  bu hali unutmak için.
  dalgalı bir denize düşen ay ışığı gibi
  yüzdü bembeyaz ölüsü somadeva'nın
  yukarı kalkan kolların ve başların üstünde.
  meydan bağırdı, ben bağırdım:
  «— somadeva!
  somadeva!
  kavga sonuna kadar
  kav—ga!...»
  omuz başımda inledi bir ses:
  «— deliler kesiyor kocaman bir çınarın
  en yeşil, en geniş dalını.»
  dönüp arkama baktım ki, anam;
  yoluyor seyrek sakalını
  seyrek sakallı adam.
  
  ikinci kisim sonuncu bap
  
  iki ölünün odasi...
  hindistan yirminci asir tarihinin son sözü...
  roy dranat'in aynali dolaba bakan ölü gözleri...
  
  i
  
  somadeva'nın ölüsü imamsız, rahipsiz ve hahamsız ve kavga şarkıları söyleyen on binlerce kişilik bir cemaatla kaldırıldı.
  benerci, somadeva'yı gömdükten sonra, ninenin evindeki odaya geldi. ipi yerde ve çengeli tavanda mıhlı gördü. duvarın dibindeki yer yatağının yastığı altından kırmızı kaplı, çizgisiz defteri çıkardı.
  defterin kabında: «hindistan'in yirminci asir tarihi» diye yazılıydı. benerci defteri açtı. baş tarafta, somadeva'nın bir gece kendisine okuduğu yarı kalmış mukaddeme vardı. sonra beyaz sayfalar. son sayfada beş altı satır. benerci bu beş altı satırı okudu:
  «ben, somadeva, hindistan'ın yirminci asır tarihini yazmağa başladım. fakat bitirmeden öleceğim. arkadaşlarım, bıraktığım yerden yazmağa devam etsinler. tarihin sonu inanılmayacak kadar güzel olacaktır. buna eminim...»
  
  ii
  
  benerci, somadeva'nın odasından sokağa çıkınca, roy dranat'ın «akşamüstü serinlikte bir teferrüçten dönerken» soğuk alıp zatürreeden öldüğünü duydu. ve roy dranat'ın oteline gitti. gördüklerini şöyle anlatıyor:
  
  girdim ki içeriye,
  iki eli yanına gelmiş
  yatıyor otel odasının
  dört topuzlu karyolasında.
  ölü.
  omuzlarına kadar çarşafla örtülü,
  gözleri açık...
  çarşafın altında ayakları:
  acayip bir hayvanın dinliyen kulakları...
  gözleri bakıyor
  ayakları arasından dolaba.
  dolabın aynasında görüyorum:
  başını değil,
  yüzünü değil,
  kaşını değil,
  kapakları açık, içi örtülü gözlerini,
  yalnız ölü gözlerini...
  gözleri bakıyor dolaba.
  ehramda bir kapı
  açar gibi
  açtım
  dolabı.
  alt katta bir kutu var.
  kutuda ölünün hiç giymediği
  siyah kunduralar.
  ütülü elbiselerle dolu orta kat:
  asılmış dolabın içine
  sıra sıra elsiz ve başsız roy dranat.
  bir şişe permanganat,
  yakalık,
  mendil, çorap.
  bir kitap:
  çok eski günlerde beraber okuyup
  satırlarının altını beraber çizdiğimiz
  bir kavga kitabı.
  
  kapadım dolabı.
  onun dolaba bakan gözlerini kapadım.
  artık satılacak bir yürek,
  kiralık bir kafa bile yok.
  roy dranat, hoşça kal,
  mesele yok.
  yorgan gitti,
  kavga bitti.
  
  ikinci kısmın sonu
  
  üçüncü kisim
  
  birinci ve sonuncu bap
  
  i
  
  gözüme altın bir damla gibi akan
  yıldızın ışığı,
  ilkönce
  boşlukta
  deldiği zaman karanlığı,
  toprakta göğe bakan
  bir tek göz bile yoktu...
  yıldızlar ihtiyardılar
  toprak çocuktu.
  yıldızlar bizden uzaktır
  ama ne kadar uzak
  ne kadar uzak...
  yıldızların arasında toprağımız ufaktır
  ama ne kadar ufak
  ne kadar ufak...
  ve asya ki
  toprakta beşte birdir.
  ve asya'da
  bir memlekettir hindistan,
  kalküta hindistan'da bir şehirdir,
  benerci kalküta'da bir insan...
  ve ben
  haber veriyorum ki, size:
  hindistan'ın
  kalküta şehrinde bir insanın
  yolu üstünde durdular.
  yürüyen bir insanı
  zincire vurdular...
  
  ve ben
  tenezzül edip
  başımı ışıklı boşluklara kaldırmıyorum.
  yıldızlar uzakmış
  toprak ufakmış
  umurumda değil,
  aldırmıyorum...
  bilmiş olun ki, benim için
  daha hayret verici
  daha kudretli
  daha esrarlı ve kocamandır:
  yolu üstünde durulan
  zincire vurulan
  i n s a n . . .
  
  ii
  
  şu yukarıya, üçüncü kısmın birinci ve sonuncu babının birinci parçası olarak yazdığım, üslubu ukalaca, yazıdan da anlıyacağınız veçhile, benerci mahpustur.
  hindistan'ın hakikî istiklâl ve hakikî kurtuluşu için çalıştığından dolayı, britanya polisi tarafından tevkif, britanya adliyesi tarafından muhakeme ve britanya hükûmeti tarafından, benerci, hapse atılmıştır. cezası 15 senedir. benerci bu 15 adet seneyi taş bir hücrede tek başına geçirecektir. ve bu 15 adet senenin bir haylisi geçmiştir...
  şimdi size, bu bir hayli senenin nasıl geçtiğini anlatacağım. ve, sonra, sıra, benerci'nin kendini niçin öldürdüğüne gelecek. emperyalizm aleyhine yazılan* ve emperyalizmi temellerinden yıkmak için nefislerini feda edenlerden bahseden bu kitap, bir inkılâpçının hangi şartlar içinde kendini öldürmeğe hak kazanacağını da hallettikten sonra, bitmiş olacaktır.
  
  (*) yalnız şunu hatırlatmak isterim ki, benerci emperyalizmi ve emperyalizm ile mücadeleyi, neo-hitlerist-sosyal-faşist-sinyor-fon şevket süreyya bey gibi anlamıyordu.
  
  iii
  
  güneş
  pencerede...
  yanıyor
  demir bir çubuk..
  dışarda saat
  belki beş,
  belki altı,
  belki buçuk,
  yedi..
  gardiyan karyolayı
  duvara kilitledi.
  adam
  demir iskemlede oturuyor
  oturuyor...
  güneş
  düştü pencereden
  adamın başına vuruyor..
  
  dışarda saat
  belki on
  belki on iki..
  içerdeki:
  yürüyor duvardan
  duvara,
  duvardan
  duvara...
  
  gardiyan...
  pirinç çorbası, ekmek.
  demek:
  öğle saatı çaldı
  öte yanda yaşıyanlara..
  ve adam yürüyor,
  duvardan
  duvara,
  duvardan
  duvara..
  
  yanıp söndü demir çubuk..
  dışarda saat:
  belki beş,
  belki altı,
  belki buçuk...
  dışarda adam...
  adam
  demir iskemlede oturuyor...
  oturuyor...
  
  gardiyan.
  pirinç çorbası, ekmek.
  gardiyan
  karyolayı indirince:
  içerde gece.
  yatıyor adam.
  gözleri düşünüyor,
  dişlerinin arasında bıyığı..
  dışarda ay ışığı....
  
  iv
  
  19... senesi eylülünün on beşinci gecesi idi.. saat on ikiden sonra, kalküta şehrinin varoşlarından gelen bir adam, umumî hapisanenin yüksek duvarları karşısında durdu. tam bedir halindeki ay, gökyüzünü kaplıyan ve esen rüzgârla korkunç şekiller alıp akan siyah bulutların arkasında kâh gizleniyor, kâh meydana çıkıyordu.
  şehrin varoşlarından geldiğini beyan ettiğimiz meçhul adamın durduğu mahal, umumî hapisanenin arka cephesine tesadüf etmekte olup bu cephenin üst kısmında, hafif bir ışıkla aydınlanmış, bir sıra demir parmaklıklı pencere vardı.
  ay, bulutların arasından kurtuldukça, zaman zaman duvarın dibinden geçen bir süngüyü ışıldatmakta ve bu suretle meçhul adama hapisanenin etrafını devreden nöbetçilerin mevkilerini bildirmekte idi.
  meçhul adamın kendisini nöbetçilere göstermek istemediğini, okuyucularımız, elbette tahmin eylemişlerdir.. tahminlerinde yanılmıyorlar. zira bu adam buraya britanya imparatorluğu zabıtasının hiç de hoş görmeyeceği bir işi yapmak için gelmiş idi.
  filhakika, nöbetçiler hapisanenin köşesinde gözden kaybolur olmaz, meçhul adam cebinden bir taş parçası çıkarıp iyice nişanladıktan sonra demir parmaklıklı pencerelerin soldan üçüncüsüne fırlattı.. taş pencereden içeriye girdi.
  eğer biz, okuyucularımızla birlikte, meçhul adamın taşı atmasından evvel, mevzubahis pencereden içeriye bakmış olsaydık, şöyle bir manzaranın şahidi bulunurduk:
  demir kapısının üstünde gardiyanlara mahsus dışardan sürmeli küçük bir pencere bulunan taş bir hapisane hücresi. gündüzleri kaldırılıp zincirle duvara kilitlenen ve geceleri indirilen demir bir karyola. işbu karyolanın üstünde, mahpuslara mahsus libası giymiş olduğu halde bir şahıs oturmaktadır. mezkûr şahıs sık sık başını kaldırarak, kapıdaki gardiyan penceresinden gözetlenip gözetlenmediğine bakıyor, sürgünün açılmadığına emniyet kesbettikten sonra, siyah kaplı kalın bir kitabın sayfalarına bir şeyler yazıyordu. eğer siyah kalın kitabı yakından tetkik edecek olursak görürüz ki, bu ingilizce bir incil'dir. mevzubahis şahıs, taş hücreye kapatıldıktan bir hafta sonra; kayser'in hakkını kayser'e ve allahın hakkını allaha vermeği ve sağ yanağına bir tokat atılırsa, sol yanağını çevirmeği talim etsin diye, bu incil'i bir ingiliz misyoneri kendisine vermiş idi. esasen, hepisanenin bütün hücrelerinde bu kitaptan maada okuyacak ve yazacak bir şey bulunmazdı.
  imdi, ahvalini tetkik eylediğimiz şahsın, yani taş hücre mahpusunun incil sayfalarına neler yazdığını görelim:
  satırlarının başları numaralı ve bazı kelimeleri küçücük haç işaretli sayfalarda, urdu lisanıyla ve henüz kurumamış kırmızı ve taze bir kan ile yazılmış ve kitabın sık siyah matbu hurufatı üzerinde ateş gibi yanan yazılar vardı.
  taş hücre mahpusu incil kitabının iç mukavvasından kopardığı bir parçayı bükerek bir kalem haline getirmiş ve bunu sol bileğinden ince ince akan kana batırarak bu ateş gibi yanan yazıları yazmakta bulunmuş idi.
  işte şehrin varoşlarından gelen meçhul adam taşı attığı zaman, taş hücrenin içindeki mahpus böyle bir işle meşguldü. pencereden gelen taş mahpusun karyolası dibine düşmüştü. mahpus hemen yerinden kalktı.
  üzerlerine kanı ile yazdığı incil kitabı sayfalarını kopararak taşa sardı ve taşı pencereden dışarı atıp iade etti.
  şehrin varoşlarından gelen meçhul adam, taşa sarılmış kâat tomarını yerden aldı. göğsüne soktu. ve dünyanın en kıymetli hazinesini göğsünde taşıyan bir insan gibi, korkak, cesur ve emin adımlarla uzaklaşmaya başladı. korkuyordu: göğsündeki defineyi alırlar diye; cesurdu: göğsündeki defineyi ölümün karşısında dahi vermemek için; emin idi: zira kaç senedir her iki ayda bir buraya geliyor, taşı atıyor ve taş, kanlı yazılar yazılı incil sayfalarına sarılmış olduğu halde kendisine iade ediliyordu; binaenaleyh bu işe alışmış idi.
  bu kanla yazılmış yazılar, hintlilerin hakikî istiklâl ve kurtuluş cidalinde kitlelere heyecan, şuur ve hedef vermekte idi........
  
  taş hücre mahpusu benerci'dir. kitlelere heyecan, şuur ve hedef veren yazılar, vaktiyle somadeva'nın başladığı ve şimdi benerci'nin devam ettiği «hindistan'ın yirminci asır tarihi» isimli eserdir. yalnız, benerci bunu, bileğini kesip kanıyla yazmıyor.. fakat, eğer icap etseydi, eserin bir tek satırını yazmak için damarlarındaki bütün kanını akıtabilirdi. ve bu, pestenkerani bir lâf değildir.. bu işi yapabilecek insanların yalnız on dokuzuncu asır romanlarında yaşadığını zannedenler, yirminci asrın isimsiz, büyük kavga kahramanlarını tanımıyorlar demektir.
  benerci yazısını bileğinin kanıyla yazmıyor. bu yazıları şehrin varoşlarından gelen meçhul adama vermiyor. benerci yazılarını temiz beyaz kâatlara kurşunkalemiyle yazıyor. ve bunları hapishane gardiyanlarının ingiliz dikkatlerine rağmen, dışardakilerin ellerine ulaştırıyor.
  nasil?..
  taş hücre mahpusunun, senelerdir, bu işi nasıl yaptığını anlatacak değilim. romanda da olsa, britanya polisine hizmet etmek istemem......
  
  v
  
  dışarda
  bir bayrak gibi dalgalanırken adı,
  içerde o
  ihtiyarladı..
  her gün biraz daha
  camları yaşarıyor
  iri
  bağa
  gözlüklerinin.
  her gün biraz daha
  siliniyor çizgileri
  gördüklerinin.
  küreyvatı hamra azalıyor.
  tasallübü şerayin.
  tansiyon 26.
  baş dönmesi, bunaltı.
  sinir...
  
  bir
  senedir
  yazamadı bir
  satır
  bile..
  yine fakat
  dışarda bir bayrak gibi
  dalgalanıyor adı.
  içerde o
  ihtiyarladı....
  
  bu fasil
  benerci'nin kendini niçin
  öldürdüğüne dairdir
  
  «kalküta şehrinin ufkunda güneş
  yükseliyordu.
  atları ışıktan, miğferleri ateş
  bir ordu
  bozgun karanlığı katmış önüne
  geliyordu.
  güneş yükseliyordu..
  kalküta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . »
  
  bunu beceremedik
  romantik kaçtı pek.
  şöyle diyelim:
  
  «baygın kokulu
  koskocaman
  masmavi bir çiçek
  şeklinde sema
  düştü fecrin altın kollarına...»
  
  bu da olmadı,
  olacağı yok.
  benden evvel gelenlerin hepsi,
  almışlar birer birer,
  tuluu şemsi, gurubu şemsi
  tasvir patentasını.
  tuluu şemsin, gurubu şemsin
  okumuşlar canına..
  bu hususta yapılacak iş,
  söylenecek söz
  kalmamış bana.
  buna rağmen,
  tekrar ederim ki ben:
  kalküta'nın damları üstünde güneş
  güneş gibi
  yükseliyordu.
  sokaktan bir sütçü beygirinin
  nal ve güğüm sesi geliyordu.
  benerci sordu:
  — saat kaç?
  — altı...
  
  benerci dün akşam geç vakit tahliye edildi. hapishanenin kapısı önünde dehşetli bir kalabalık onu bekliyordu. eğer eski sistem bir kafam olsaydı, iddia edebilirdim ki, benerci bu yığınlarla insanı ebediyyen peşinde sürükliyebilecek kadar onlara yakın, onların canında, onların kanındaydı.
  benerci'ye arkadaşları, dış mahallelerdeki apartımanlardan birinin en üst katında bir oda tutmuşlar. benerci odasına sekiz arkadaşıyla beraber girdi. bana:
  — sen git, biraz dolaş. sonra gelirsin, dediler.
  apartımanın kapısı önünden, merkez caddelere kadar, kımıldanan, bağıran bir insan denizinin ortasında, her adımda onun ismini işiterek, dolaştım. kalabalık yavaş yavaş dağıldı. geri döndüğüm zaman benerci'yi odasında yalnız buldum. pencerenin önünde duruyordu. saat gecenin on biriydi. benerci:
  — otur bakalım, dedi.
  oturdum.
  saatler geçti, saatler geçti.. bir kelime bile konuşmadık. ve nihayet, lambanın sarı ışığı beyazlanmağa başladı. pencereden baktım:
  kalküta'nın damları üstünde güneş
  yükseliyordu.
  benerci sordu:
  — saat kaç?
  — altı.
  — âlâ.
  — anlamadım.
  — hiç. dinle. bu kitabın birinci kısmında, arkadaşlarım bana: «sen bizi sattın,» dediler. alnımda hâlâ onların attığı taşın izi var. halbuki ben tertemizdim. fakat onlar haklıydı. kıl kaldı, kendimi öldürüyordum. fakat bu haltı yemedim.
  — öyle.
  — bu kitabın ikinci kısmında, somadeva'nın ciğerleri ağzından geliyordu. öyle ağrı çekiyordu ki, kendini öldürmek istedi. fakat o da bu haltı yemedi. bir kamyonun üstünde kalıbı dinlendirmeyi daha doğru buldu, değil mi?
  — öyle...
  — saat kaç?
  — altı buçuk.
  — âlâ... dinle. ferdin tarihteki rolü malum. akışın istikametini değiştiremez. yalnız tempoyu hızlılaştırabilir, yavaşlatabilir. işte o kadar. tarihte fert denilen nesne, keyfiyetin değil, kemiyetin üstüne tesir edicidir. bütün bunlar senin için, benim için, bizim için bilinen şeylerdir.
  — doğru.
  — öyleyse, bunu şimdi benim şahsıma tatbik edelim.
  birdenbire durdu. gözlüğünü çıkardı. mendiliyle camlarını sildi. gözlüğünü taktı. camların içinde büyüyen gözleri gözlerimdedir.
  — devam et, benerci, dinliyorum.
  — hadisat öyle getirdi ki, ben hareketin muayyen bir inkişaf merhalesinde muayyen bir rol oynıyan bir fert haline geldim.
  — doğru.
  — dünden itibaren katarın başında gidiyorum. halbuki fizyolojim berbat.. kafam elastikiyetini kaybetti. dönemeçleri zamanında dönemiyeceğim. ellerim lüzumundan fazla titriyor. akıntıda dümen tutamıyacak bir hale geldiler. akışın temposunu hızlılaştırmak nerde? onu yavaşlatmam muhtemeldir. istemeden, irademin dışında, yanlış adımlar atacağım. biliyorum, hareket belki beni altı ay sonra, bir sene sonra bir safra gibi fırlatacaktır. fakat o beni fırlatıp atana kadar, ben ona fren olacağım. halbuki ben kemiyette bile, bir sene değil, bir gün bile, irademin dışında, bilerekten ona ihanet edemem. anlıyor musun? diyeceksin ki, yanılmıyan yalnız tembellerdir, budalalardır. iş yapan, yürüyen adam yanılır. mesele yanlışın idrakindedir. fakat, ya bu yanılma nesnesi katarın başındaki adam için bir kaide haline gelirse. ve o adam katarın başında gidemiyeceğini bildiği halde, yerinde durmak için bir saniye olsun ısrar ederse. bu bir ihanet değil midir? ben bir saniye olsun, ihanet edemem. bu benim uzviyetimde yok...
  benerci yine durdu. sonra birdenbire gülerek:
  — hem ben bu meseleyi arkadaşlarla konuştum. hallettik. sana haltetmek düşer, dedi. sen saata bak, kaç?
  — yedi.
  — hem, bu benim mesele nevi şahsına münhasır bir iş bile değil. galiba lafarg'la karısı da aynı vaziyete düşmüşler, aynı işi yapmışlar. her ne hal ise. şu senin tabancayı ver bakayım.
  pantolonumun arka cebinden tabancayı çıkardım. koskocaman bir nagant. benerci'ye uzattım. aldı, masanın üstüne koydu.
  tekrar gözlüğünü çıkardı. mendiliyle camlarını sildi. gözlüğünü taktı. camların içinde büyüyen gözleri gözlerimdedir.
  — şöyle pencerenin önünde birer cıgara tellendirelim, dedi.
  cıgaraları yaktık. topraktan fışkırır gibi bol, renkli ve ılık bir yaz sabahının ışıkları karşı pencerelerin camlarında, benerci'nin gözlüklerinde pırıl pırıl yanıyordu. damlar, evler, ağaçlar ve sokaklar yıkanmış gibi nemli ve tertemizdi. konuşmuyorduk.
  ağzımda, sonuna gelen cıgaranın acılığını duydum. benerci ayağa kalktı. cıgarasını masadaki tablanın içinde söndürdü.
  — pencereyi kapat. sen de haydi artık git. istersen âdet yerini bulsun diye bir kere kucaklaşalım, dedi.
  kucaklaştık.
  arkama bakmadan kapıdan dışarı çıkarken:
  — çocuklara selam söyle, dedi.
  merdivenleri ağır ağır inmeğe başladım. dördüncü kat. üçüncü kat. merdivenleri hızlı hızlı iniyorum. ikinci kat. merdivenleri koşarak iniyorum.
  tam sokağa çıktığım zaman, derinlerden, demir bir kapının hızla kapanması gibi tok bir ses geldi...
  
  bu kitabin son sözü . . . . . . . . . . . . . . .
  
  «kavgada
  kendi kendini öldüren
  lanetli bir
  cenazedir
  benim için:
  ölüsüne
  ellerimiz
  dokunamaz.
  arkasından
  matem marşı
  okunamaz.»
  
  sen artık
  bu kitapta:
  noktaları
  virgülleri
  satırları taşımıyorsun.
  sen artık
  bu kitapta
  koşmuyor
  bağırmıyor
  alnını kaşımıyorsun.
  sen artık
  bu kitapta
  yaşamıyorsun.
  
  ve benerci sen
  bu kitapta:
  kendi kendini öldürmene rağmen
  benim ellerim senin
  kanlı delik
  şakağına dokunacaktır.
  cenazende
  dosta düşmana karşı
  matem marşı
  okunacaktır:
  
  m a t e m m a r ş i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
  
  çan
  çalmıyoruz.
  çan
  çalmıyoruz.
  yok
  salâ
  veren!
  giden
  o
  biten
  bir
  şarkı değildir...
  
  o
  büyük
  bir
  ışık
  gibi döğüştü.
  kasketli
  bir güneş
  halinde düştü.
  
  çan
  çalmıyoruz.
  çan
  çalmıyoruz.
  yok
  salâ
  veren!
  bu
  giden
  bir
  biten
  şarkı değildir ...........
  
  s o n
• bu akşam aziz nesin sahnesinde izleyecek olduğum ve oyunun ismini söylediğimde her defasında benerci ne demek sorusuyla karşılaştığım oyun.
• dekoru izlemekten bazen konusulanları kacırdıgımız,bi kereyla kalmayıp bikaç kere daha gitmeyi düşündüğümüz harika oyun. celal kadri kinoğlu özellikle aşmış.
• öncelikle şiiri çok severdim oyundan sonra tüm kaygılarımın ne kadar boş olduğunu gördüm hatta ve hatta izlediğim en iyi oyunculukların bu oyunda sergilendiğini gördüm.denilecek çok şey var aslında bu şiir ve bağlantılı olarak oyun hakkında ..keşke şöyle elimize büyük bir güç geçse herkese bu oyunu izletme imkanımız olsa..ardından keşke elimize daha büyük güç geçse ve bu şiirde anlatılanları izleyen herkesin anlamasını sağlayabilsek..ve hemen ardından elimize ondan da büyük bir güç geçse de nazım hikmet de şair mi be! onun yazdığı şiiri ben 5 dakikada yazarım gibi gereksiz söylemlerde bulunan gereksiz insan yığınını yok edip tamamen tedavi edilmiş kafalar yaratabilsek^*
  
  yine de ısrar edenler için ;
  mis
  nerde, nasıl tanıdı benerci'yi?.
  diye sorarsam size, ben,
  eminim ki, siz, cevaben:
  
  «— mermer
  merdivenler..
  kapı.
  kapıda kıvırcık saçlı
  taştan
  iki aslan.
  tibet.
  tibette mabet.
  mabedin içi...
  omuzlarından çıkan on altı kolu havada,
  çıplak karnı iki kat,
  bağdaş kurup oturmuş
  mâbut
  buda..
  inledi öküz derisinden mukaddes davul:
  — savul!
  savul!!.
  savuuuul!!!.
  buda'ya kurban geliyor.
  sarı saçlı, mavi gözlü bir kadın
  beyaz, kar gibi..
  kadının canına kıyacaklar gibi..
  açıldı kanlı bir ağız şeklinde karnı buda'nın,
  fışkırdı mukaddes alevler dışarıya.
  uzun külâhlı moğol rahipleri
  kaldırdılar havaya beyaz kadını.
  doyuracaktır buda ateş dolu karnını.
  mavi gözlü dilber kurban gidiyor, kurban...
  . . . . . . . . . . . . . . . .
  
  — dran!
  drrrran!.
  drrrrrrrran!!!.
  
  atıldı üç el tabanca.
  yuvarlandı moğol rahipleri birbiri ardınca.
  esmer bir delikanlı yaklaştı mavi gözlü dilbere!
  — kaçalım!
  bir an kaybedecek zaman değil..
  
  otomobil..
  son sür'at..
  saatta 110 kilometre..
  
  işte bu kurtarılan kadın,
  birinci bapta odaya gelen kadındı.
  onu kurtaran genç:
  benerci..
  ve bu suretle ingiliz mis
  tanıdı hintli genci..»
  diyerek
  haltedeceksiniz.
  romanımı daha başlamadan berbat edeceksiniz..
  gelin, etmeyin çocuklar..
  ne çıkar,
  inanın bir sefer olsun nâzim'a
  amerikan filimlerinden fazla..
  
  ilk tesadüf
  tramvayda oldu.
  ikincisi
  lokantada.
  üçüncüde düğüm bağlandı nihayet
  siyah podüsüet
  bir çantada..
  ingiliz kızı mahsus
  çantasını yere düşürdü.
  hintli genç mahsus
  düşen çantayı gördü:
  kaldırarak
  verdi kıza...
  eeeeeee?
  sonra?
  derseniz,
  bakın, birinci babımıza...
• oyunculugu icin bir defa,,dekor tasarim icin bir defa,,siiri, anlattiklarini yorumlayabilmek icin de iki defa olmak uzere toplamda en az 4 defa gidilesi oyun