basic level category

• insanlar nesneleri, hareket, olay, nitelik ve değişimleri sınıflandırırlar bunları böylece algılayıp böylece üzerlerinde düşünebilirler, bu sınıflara da kısaca kategori denmektedir ilgili literatürde. bu kategorilerin de kendi içinde bir hiyerarşisi vardır, canlı-hayvan-kuş-serçe gibi soyut ve genelden somut ve ayrıntılı olana doğru giden. bilişsel psikoloji içinde insanların kategori algılaması ve bunlar üzerindeki muhakeme ve bellek yetenekleri üzerine çalışan kişiler, insanların bu kategori hiyeraşisinde genellilkle en ortaya düşen belirli özellikteki kategorileri öğrenme, hatırlama ve görünce tanıyıp diğerinden ayırdetme konusunda çok daha başarılı ve hızlı olduklarını tespit etmişler. mesela insanlar çocuklukta önce doğal ve ortama bağlı olarak at, köpek, masa sandalye gibi nesnelerin adlarını öğrenmekte, omurgalı hayvan, mobilya gibi genel ve soyut kategorilerin öğrenilmesi ve bir konuda muhakemede bulunurken kullanılması çok daha geç gerçekleşmektedir.
  hayvan-memeli-kedi-siyam kedisi kategorilerinde veya kategori hiyerarşisinde, insanın en çok bilgisi ve deneyimi "kedi" kategorisi hakkında olacak şekilde kodlanmıştır, kedi kategorisi en önce öğrenilir, bir kediyi kedi olmayan bir şeyden, siyam kedisini van kedisinde göre yaptığımıza göre çok daha hızlı ayırdederiz, kediyle ilgili etkileşime ait basit, az sayıda ve iyi bilinen motor hareket vardır vs. vs. bütün bunlar kedi kategorisini kendi altındaki ve üstündeki kategorilere göre "basic level category" konumuna getirir.
  
  bu kategori kategorisiyle ilgili ilginç bir nokta da dillerde bu kategori üyesi nesnelere ait kelimelerin kısa ve genellikle bir iki heceli, erken öğrenilen ve bellekten kolay çağrılan kelimeler olmasıdır. at, su, kuş, köpek, dağ, taş vs. gibi. son önemli not da şudur ki, ancak aynı fiziki-coğrafi-sosyo ekonomik ve kültürel ortamı paylaşan insanlar arasında hangi karmaşıklıktaki kategori düzeyine ait nesnenin "basic level category" sayılabileceği üzerinde bir anlaşmaya varılabilir. buna dilsel bir delil için örnek vermek gerekirse, inglizcede nut kelimesinin türevleri (pea-nut, hazel-nut) fındık fıstık gibi neseleri adlandırmakta kullanılmakta iken. bizde fındık-fıstık-ceviz için ayrı kelimeler vardır ve herbiri kendi başına bir basic level kategorisi oluşturabilmektedir. doğumundan itibaren fındık fıstığın içinde doğan bunları üretilip tüketildiği bir kültürde bunların her birine ait ayrı kategori ayrıca ve öncelikle öğrenilecek, ve daha üst (örnekteki "nut"ın türkçesi "kabuklu çerez") veya alt kategoriler ya kullanılmayacak ya da çok nadiren ve teknik bağlamlarda ihtiyaç duyulacak şeyler olacaktır.