• kısaca alma. (atacama large millimeter/submillimeter array)
    atacama geniş milimetre/milimetrealtı dizgesi denebilir.

    bilim ve teknik'te''yakın geleceğin en büyük teleskobu'' başlığıyla konu olmuş bu ay...
    şimdilik 20 radyoteleskoptan oluşan çok büyük bir astronomik proje.
    maliyeti şimdiye kadar 1,3 milyar doları aşmış durumda.
    kuzey amerika, doğu asya ve avrupa ortaklığında şili ile yapılan bir anlaşma ile dünya'nın en ıssız yerlerinden (mars'a benzetildiğini belirtmek bir fikir sahibi yapar herhalde) şili'nin kızıl atacama çölünde kuruldu. amaç, deniz seviyesinden yüksekliği 5 bin metre (16 bin feet) olan tesisin sahip olduğu radyoteleskop sayısının 2013 yılına kadar 66 ya çıkarılması ve evrenin oluştuğu ana daha yakın fotoğraflar, veriler, cevaplar elde edebilmek.
    12 teleskobun çalışmasıyla elde edilen ilk fotoğraf yayınlandı. (youtube linkinde ve kendi sitesinde mevcut)
    teleskop sayının artmasıyla çözünürlüklerin de artacak olması, uzayın geçmişine yolculuğu daha da heyecanlı kılıyor.
    aslında çözünürlüğü arttıran teleskop sayısının fazla olmasından ziyade 150 metre ile 16 km arasında değişebilen bir çanağa benzer şekilde yerlerinin değiştirilebiliyor ve kocaman bir çanak gibi davranabiliyor olması. sahip olduğu maksimum çap sayesinde de ''en büyük teleskop'' ünvanını neden hakettiğini anlıyor insan...

    resmi site: http://www.almaobservatory.org/

    http://www.bilim.org/?s=haber&haberid=5717

    http://thefoxisblack.com/…-from-the-alma-telescope/

    http://www.youtube.com/watch?v=laugho9olto

    http://www.youtube.com/watch?v=svnlu8wvjiq

    http://www.youtube.com/…ervatory&aq=0&oq=alma obser
  • şu sıralarda sahip olduğu anten sayısı 29'a ulaşmış olan tesis.

    yüksek çözünürlüklü fotoğrafları;

    http://almaobservatory.org/…loaditem&g2_itemid=3556

    http://almaobservatory.org/…loaditem&g2_itemid=3335

    http://almaobservatory.org/…loaditem&g2_itemid=3534

    bu da ekipten bir albüm: http://www.almaobservatory.org/…suals/images/people
  • hubble uzay teleskopu’ndan 10 kat daha güçlü olduğu söyleniyor. tam kapasite çalıştığında evrenin oluşumundan hemen sonraki zamanı gözlemleyebilicez. hedef evrenin 13,7 milyar öncesindeki halinin resmini elde etmek. 1,5 milyar dolarlık bu proje abd, kanada, japonya, fransa ve almanya gibi çeşitli avrupa ülkelerinin katılımıyla gerçekleştirilmiş. ha bizimkiler mi ne yapıyor bu arada. onlar daha ziyade çamlıca tepesine cami projesine hayat verme derdindeler.

    (bkz: gökbilimin en pahalı projesi)
    http://fotogaleri.ntvmsnbc.com/…esi.html?position=0
  • her birinin kütlesi yaklaşık 100 ton olan 66 radyo teleskoptur. projenin ana istasyonu 3000 metre yüksekliktedir. 5000 metre yüksekte bulunan antenler bu merkezden gözlemleniyor ve antenlerin inşası bu merkezde gerçekleştiriliyor. yapılan antenler otto ve lore adlı iki özel araçla antenlerin bulunduğu alana taşınıyor. böyle bir zahmete girilme nedeni o yükseklikte oksijenin az olmasıdır.
  • phys.org'un 10 haziran 2015 tarihli haberine göre bizden 11.7 milyar ışık yılı ötede (yani bilinen evrenin sınırlarında) devasa bir galaksinin içeriğini görebilen teleskop. bilimsel metodun gözünü seveyim.

    makaleye bu adresten erişebilirsiniz.

    ingilizce bilmeyen arkadaşlar için çevireyim;

    alma yerçekimsel mercek (1) metodunu kullanarak evrenin sınırında korkunç derecede büyük bir galaksi görüntüledi

    figür 1. (2)

    asırlar boyunca haritacılar, haritalarının sınırlarına korkunç canavarlar çizmeyi sevmişlerdi. şimdi ise araştırmacılar yerçekimsel mercek olarak da bilinen "doğal teleskop"un da yardımıyla, atacama large millimeter/submillimeter array'i (alma) kullanarak daha önce benzeri görüşmemiş bir detayla, bilinen evrenin sınırlarında korkunç derecede büyük bir galaksi tasvir ediyorlar. ekip merceklemenin etkilerini modelleyip düzelterek, canavarımsı boyutlardaki galaksinin içindeki devasa yıldız beşiklerinin dağılımını ortaya çıkarttılar. bonus olarak aynı model bilim tarihinde ilk kez, merceklemeyi yapan öndeki galaksinin merkezinde bir dev karadelik (3) olduğunu işaret ediyor.

    alma'nın ekim 2014'teki yüksek çözünürlüklü gözlemleme seferinde teleskop, dünya'dan 11.7 milyar ışık yılı uzaklığında hydra takımyıldızında bulunan bulunan korkunç büyüklükteki galaksi spd.81'i görüntülemişti. bizden 3.4 milyar ışık yılı uzaklıkta bulunan bir devasa galaksinin yarattığı yerçekimsel merceğin doğal bir teleskop gibi hareket etmesi sayesinde sdp.81'in görüntüsü büyümüş olarak bize ulaşıyor. arkadaki galaksiye ait görüntü daha da parlaklaşıyor, fakat figür 1'de de görülebileceği gibi öndeki galaksinin etrafında bir halka gibi görünüyor. bu aşırı net halkanın görseli astronomaları hayret içinde bıraksa da, halkanın karmaşık yapısının detaylarını anlamak oldukça güç olmuş. tokyo üniversitesi'nde yardımcı doçentşlik yapan yoichi tamura ve masamune oguri, japonya ulusal astronomik gözlemevi'nden (naoj) araştırmacılarla birlikte yerçekimsel merceğin bu güne kadar yapılan en iyi modelini tamamladılar. bu modeli kullanarak merceklemenin etkilerini düzeltip sdp.81'in, samanyolu galaksisi'nde gördüğümüzden yüzler ya da binlerce kat daha hızlı bir şekilde yıldız üreten korkunç büyüklükte bir galaksi olduğunu ortaya çıkarttılar. bu, yıldız patlama galaksilerinin ve galaksilerdeki dev karadeliklerin evrimlerini anlayabilmemiz için oldukça önemli bir adım.

    einstein'ın genel görecelik teorisi bize devasa cisimlerin uzay ve zamanı büktüğünü söyler. figür 2'de görülebileceği gibi bu tip kavisli bir mekan-zamandan geçerken ışık, kavisi takip eder ve böylece devasa obje bir kozmik mercek gibi davranır. ender durumlarda uzak bir galaksi, araya giren başka bir galaksinin yerçekimsel mercek üretmesi ve dünyayla tam olarak hizaya gelmesi sayesinde "einstein halkası" olarak da bilinen halka şeklini alarak dünyadan görünür. bu tip yerçekimi mercekleri, uzaktaki objeleri çok daha büyük ve parlak göstererek astronomların uzak evrende bulunan galaksileri, kara delikleri ve karanlık maddeyi çalışmalarında yardımcı olur.

    figür 2. (4)

    spd.81, einstein halkalarına kusursuz bir örnek teşkil etmekte. alma, soğuk moleküler gaz ve tozun yaydığı radyo dalgalarını bir milimetrelik dalgaboyuna kadar algılayabiliyor. teleskop, gezegen ve yıldızların hammaddesi olan bu bulutsuyu 23 millicarsecond (5) çözünürlüğüyle görmekte ve bu çözünürlük hubble uzay teleskobu'nun çözünürlüğünü geçmekte. görsel o kadar net ki, araştırmacılar halkanın içinde eğiklikler, dallanmalar ve küçük taneli yapılar buldular.

    bu net yapıların nedenini anlayabilmek için araştırma ekibi yerçekimsel merceğin karmaşık bir modelini oluşturdular. bu model, tıpkı astigmatın düzeltilmesi gibi, mercekteki çarpıklıklara göre kendisini ayarlayabilmekte ve bu yüzden türünün tek örneği.

    model, halkanın içindeki net yapıların sdp.81'in iç yapısını ortaya koyduğunu gösteriyor. araştırmacılar, 200 ila 500 ışık yılı boyutlarındaki toz bulutlarının, 5000 ışık yılı genişliğinde eliptik bir alana dağıldığını buldular (figür 3). toz bulutlarının, yıldızların ve gezegenlerin doğum yerleri olan devasa molekül bulutları olduğu düşünülüyor. sdp.81'deki bu bulutlara benzer boyutlarda olanları, samanyolu'nda ve yakınımızdaki galaksilerde de bulunmakta (figür 4). bu, astronomların bu kadar uzak bir galaksinin iç yapısını açığa çıkarabildiği ilk sefer.

    figür 3. (5)

    alma'dan gelen görüntünün yüksek çözünürlüğü aynı zamanda araştırmacıların, einstein halkasının ortasında bulunması öngörülen arka plandaki galaksinin "merkez görsel"ini arayabilmelerini sağlıyor. eğer ön plandaki galaksinin merkezinde bir dev karadelik varsa merkez görsel daha silik oluyor (figür 5). böylece merkez görselin parlaklığı, ön plandaki galaksinin dev karadeliğinin kütlesini yansıtıyor. spd.81'in merkez görseli oldukça silik, bu da araştırmacı ekibin ön plandaki galaksinin merkezinde güneşimizin kütlesinin 300 milyon katından daha fazla bir büyüklükte dev bir kara delik bulunduğuna karar vermesini sağlıyor.

    yerçekimsel mercek doğal bir teleskop gibi davranarak alma'nın zaten eşsiz olan hassaslığını ve çözünürlüğünü arttırıyor. takım, güçlü teleskoplar kullanarak korkunç boyutlardaki yıldız patlama galaksilerinin ve dev karadeliklerin oluşumlarının ve evrimlerinin ardındaki gizemleri çözmeye devam ediyor.

    figür 4. (6)

    figür 5. (7)

    ---------------------------------
    (1) yerçekimsel mercekleme - gravitational lensing (ç.n.)

    (2) alma'dan alınan sdp.81 görüntüsü (parlak objenin etrafındaki turuncu kavisler), nasa/esa hubble uzay teleskobundan alınan yakın-kızılötesi görüntünün altında bulunmakta. ek görüntü, alma'dan alınan görselle (soldaki görüntü) model tarafından üretilen simülasyonun (sağdaki görüntü) yakın planını göstermekte. okuyucu, modelin isabetli bir şekilde gözlemlenen einstein halkasını yeniden ürettiğini görebilir. kredi: y. tamura (tokyo üniversitesi)/alma (eso/naoj/nrao)

    (3) dev karadelik - supermassive black hole (ç.n.)

    (4) bir yerçekimsel merceğin diagramı. kredi: alma (eso/naoj/nrao)/c. callao/japon meteoroji ajansı

    (5) mercek modeline ve alma görseline (solda) dayanarak yeniden üretilen sdp.81'in iç yapısı. simulasyonlar, sdp.81'in alma tarafından yapılan fakat yerçekimsel mercekleme yardımı kullanılmadan (ortadaki görsel) ya da hubble uzay teleskobu tarafından (sağdaki görsel) yapılmasını beklediğimiz gözlemleri betimlemekte. karşılaştırma açıkça alma ve yerçekimsel merceğin, sdp.81'in detaylı yapısını betimlememiz için gerekli olduğunu gözler önüne seriyor. kredi: y. tamura (tokyo üniversitesi)

    (6) sdp.81'deki molekül bulutlarının modeli (solda, 11.7 milyar ışık yılı ötede), samanyolu galaksimizdeki orion molekül bulutuyla (ortada, 1500 ışık yılı ötede) ve yakınımızda bulunan bir galaksi olan m33'deki dev bir yıldız oluşumu nebulası olan ngc 604 ile (sağda, 2.7 milyon ışık yılı ötede) ölçekli bir şekilde gösteriliyor.
    kredi: y. tamura (tokyo üniversitesi)/ nasa ve hubble mirası ekibi (aura/stscı)

    (7) ön plandaki galaksinin merkezinde bir dev karadelik bulunması ve bulunmaması durumularında merkez görsellerin karşılaştırılması. model göstermekte ki, güneşimizin kütlesinin 300 milyon katından daha fazla bir büyüklükte olan bir kara delik, merkez görseli yerçekimsel merceğin etkisini değiştirerek karartıyor. kredi: y. tamura (tokyo üniversitesi)

    (solda; ön plandaki galakside dev karadelik olmadan) (sağda; ön plandaki galakside güneşimizin kütlesinin 300 milyon katından daha fazla bir büyüklükte dev karadelik olarak)
  • biz türkler için bir çamlıca camiisi kadar değeri olmayan proje.
    1.5 milyar dolara yakın para harcanmış.
    düşünsene o paraya çamlıca camiisi kadar daha kaç camii yapılabilirdi.
    sonra her cuma ayrı birine giderdik. hayali bile güzel.
    bu amerikalılar, avrupalılar parayı çok bulunca böyle gereksiz saçma projelere para yatıracağına öbür dünyaya yatırım yapsınlar az biraz da.
    -oku- diyen ilk ayet mi?
    haa o mu? o bol bol hadis okuyun demek istiyor.
    bilimden bahsettiğini de nereden çıkardınız.
  • şili atacama çölünde, and dağları’ndaki chajnantor platosunun yükseklerinde, kozmik kökenlerimizi araştıran büyük bir teleskop sistemidir. atacama büyük milimetre dizgesi; yani kısaca alma.

    milimetre-altı gökbilim konusunda
    araştırmalar yapılmasını sağlayan alma, evrendeki en soğuk nesnelerden gelen ışıkları inceliyor. kızılötesi ve radyo dalgaları arasında kalan bu ışık milimetrik bir dalga boyuna sahip ve bu nedenle milimetre-altı ışınım olarak biliniyor. alma, yıldızların, gezegen sistemlerinin ve galaksilerin yapıtaşlarını hatta yaşamın kendisini araştıran bir teleskop. görülebilir evrenin sınırlarında yer alan, 10 milyar yıl önce oluşmuş uzak galaksiler görüntülendiğinde kozmik kökenlerimiz hakkındaki derin sorularımız için bazı cevaplar elde etmiş olacağız.

    devrimsel bir tasarıma sahip olan alma, 16 kilometrelik bir bölgeye yayılan 66 adet yüksek hassasiyetli çanaktan oluşuyor. üstelik çanakların tümü yer değiştirebilir
    durumda. onları ihtiyaca uygun dizerek yeni bir düzenlemeyle yerleştirmek mümkün. her biri yaklaşık 100 ton ağırlığında olan
    çanaklar, kendileri için özel tasarlanan araçlarla taşınmakta. çanakların 54 tanesi 12 metre çapında, geri kalanlarsa 7 metre
    çapa sahip. hepsi bir araya gelince toplamda 14 kilometrelik dev bir teleskopa karşılık gelecek şekilde çalışıyor. dünyadaki en büyük astronomi projesi olarak başlatılan
    ve yapımı 18 yıl süren sistemde bu antenlerin tamamı tek bir teleskop gibi davranacak şekilde tasarlanmış. alma henüz tam kapasitesine ulaşmış değil. yakın gelecekte tüm antenleri devreye girdiğinde, arizona’daki binoküler teleskop gibi hubble’dan 10 kat daha keskin imajlar elde edecek. teleskop aynı zamanda paranal gözlemevi’ndeki vlt ile de ortaklaşa çalışıp elde edilen görüntüleri incelemeye yardımcı olacak.
  • (bkz: https://www.almaobservatory.org/…liptical-galaxies/)
hesabın var mı? giriş yap