amenore

• adet kanamasının üst üste üç kez gecikmesi veya en az 6 ay boyunca adet kanamasının olmamasıdır. ya da ergenlik çağına gelmiş kişinin hiç adet görmemesidir.
• adet yokluğu veya kesilmesi. 2 gruba ayrılır.
  birincil amenorede ergenlik yaşını geçmiş ve en az 16 yaşında olan bir genç kızda kanama henüz başlamamıştır. nedeni genellikle bilinmez. muhtemel nedenler arasında yeme bozuklukları, ruhsal rahatsızlıklar, endokrin hastalıkları, kadınlık organlarındaki doğuştan gelen anomaliler, ya da yoğun çaba gerektiren atletik etkinlikler sayılabilir.
  ikincil amenorede daha önce adet görmüş bir kadında, reglin en az üç ay süreyle kesilmesi söz konusudur. nedenler arasında gebeliki emzirme, yeme bozuklukları, endokrin hastalıkları, menopoz, rahmin veya yumurtalıkların alınması, ya da yoğun atletik etkinlikler sayılabilir.
• mirena kullanmaya başladıktan sonra 6 ay ila 1 yıl içerisinde gerçekleşmesi beklenir.
• primer ve sekonder olarak ikiye ayrılır. primer amenore sekonder cinsel karakter gelişimi olmaksızın 14 yaşına kadar mens^** görülmemesi veya sekonder cinsel karakter gelişimi olduğu halde 16 yaşına kadar mens görülmemesidir, tabii dişi cinsiyette. sekonder amenore ise daha önce normal mensi olan birinin ard arda 3 menstürel siklus süresince veya 6 ay boyunca mens yaşamamasıdır. bu tanımlar hekimlere tanısal yaklaşım olarak yön versin diye vardır.
• primer ve sekonder olarak ikiye ayrılmakla birlikte, sekonder amenore anoreksiyanin küçük kız kardeşidir. kadınlarda östrojen seviyelerinin vücut yağ oranıyla yakından ilişkisi olduğundan, yeme bozuklukları sonucu vücutta yağ oranı düşünce azalan hormon seviyeleri sebebiyle normal siklusta kesintiler oluşur. çoğunlukla vücut ağırlığı normal sınırlar içine geldiğinde periyodların da düzene girmesi beklenir. bunun için beden kütle indeksinin en az 17 olması gerektiği yapılan araştırmalar sonucu tespit edilmiştir. östrojen ya da östrojenin çeşitli sebeplerle kullanılmasının sakıncalı olduğu durumlarda (bkz: genetik miras) (bkz: kanser) progesteron takviyesi (bkz: farlutal) ile sikluslar düzene sokulmaya çalışılır. inatçı bir bünyeniz varsa ilk ay kullanımınızda adet görüp sevinirsiniz ancak ikinci ay ilaç da kar etmez. tek çare yatıp kalkıp yemek yemek, kilo almaya çalışmaktır.
• bu hastalara yaklaşım komplike bir tanı ve tedavi şeması içermektedir. şöyle ki;
  
  amenoreli hastalarda en sık rastlanılan durum fizyolojik amenoredir. bu grubun içerisinde prepubertal-postmenopozal kişiler, gebeler ve laktasyondaki olgular yer almaktadır. bu nedenle amenore ile gelen bir hastada ilk yapılması gereken beta hcgbakılarak gebeliği ekarte etmek olacaktır. ayrıca sekonder amenoreli hastalarda en sık karşılaşlan durum da gebeliktir. ayrıca bunun yanı sıra fizik muayene ve hikaye bulgularını da biraraya getirerek hipogonadotropik amenoreye yol açabilecek anoreksiya nervoza, aşırı egzersiz ve malnütrisyon gibi durumları da ekarte etmek gerekir. bundan sonraki adım hipotalamo hipofizer aksın işlevselliğini kontrol etmek adına serum tsh ve prolaktin düzeylerini incelememiz gerekir. sonrasında hipotalamo hipofizo ovaryan aksı değerlendirmek adına hastanın östrojen seviyelerini kontrol etmemiz gerekir. bunu diğer hormonları değerlendirdiğimiz gibi serum östrojen düzeylerini öleçerek yapamıyoruz. bunun için geliştirilmiş olan progestin challenge testi uyguluyoruz. hastaya 5 gün süre ile 10 mg/gün mpa veririz. eğer test pozitif ise yani endrometrial bir kanamanın oluyor olması, endrometrium önceden östrojen ile yeterli düzeyde karşılaştığını bize gösterir. bu sonuç ile hipotalamo hipofizo ovaryan aks intakt ve endometrium ile dış ortam arası çıkış yolu defektinin olmadığını anlamış oluruz. böyle bir durumda progestin challenge test pozitiftir ve hastamızın tanısı anovulasyondur diyoruz.
  
  progestin challenge test negatif çıkar ise aklımıza gelmesi gereken iki şey vardır. birincisi hastada endojen östrojenin olmaması, ikincisi ise genital yol bütünlüğünün olmamasıdır. bu durumları değerlendirmek adına estrogen challenge testuygulamasına gidilir. bunun için hastaya siklik olarak östrojen ve progesterın verilir. eğer estrogen challenge test negatif yani kanama olmuyor ise, hastada fonksiyonel bir uterus ve intakt bir çıkış yolunun olmadığı düşünülür^**.
  
  eğer estrogen challenge test pozitif ise, hastada östrojenin yetersiz yapıldığı kanaatine varırız. bunun asıl nedeninin ne olduğunu bulmak için fsh düzeylerine bakarız. eğer sebep ovaryan disfonksiyon ile ilişkili ve fsh düzeyi 20 mlu/ml'nin üzerinde ise hipergonadotropik amenore, sebep santral sinir sistemi patolojisine bağlı ve fsh düzeyi 5 mlu/ml'nin altında ise hipogonadotropik amenore tanısı koyarız. bu hipogonadotropik amenorenin kökeninin hipotalamus mu yoksa hipofizer mi olduğunu bulmak için gnrh stimülasyon testi yaparız. eğer dışardan verilen gnrh'a yanıt yeterli ve fsh-lh düzeyleri normal şekilde yükseliyorsa hipotalamik amenore^**, olmuyorsa hipofizer amenore^** tanısı koyarız.
• cerezette ve qlairista gibi oks'ler de neden olabiliyor bu duruma. şikayetçi miyim peki? tabi ki hayır!
• reproduktif cagda bir kadinin (doğurgan,menopoza girmemis)6 ay boyunda adet (mens ,regl)olamama durumudur.gebelik,pcos,endokrin problemler kaynakli olabilir.
• eski yunancadaki "a-" 'olmama eki'; "men" 'ay' ve "rhoe" 'akim' kelimelerinden ileri gelmektedir. yani aylik kan akisinin, ki burda kastedilen elbette ki adet kanamasidir, olmamasi durumudur. ergenlik öncesi, hamilelik, emzirme dönemi ve post-menopoz dönemi fizyolojik amenore örnekleridir. patolojik amenore ise primer ve sekonder olmak üzere ikiye ayrilir.
• menore, adet düzensizliği anlamına gelir. patolojik olduğu gibi fizyolojik nedenleri de mevcuttur.
  fizyolojik sebepler arasında;
  premenarş
  laktasyon
  gebelik
  menapoz
  yer almaktadır.