abaka han

• ilhanlı hükümdarı
• islamiyete karşı budizmi savunmuş, bu yolda babası hulagu han'ın başlattığı mücadeleyi sürdürmüş ilhanlı hükümdarı..
• bizans kralı'nın gayri meşru kızı ile evlenip karısıyla anadolu'da el birliği ile islam'a engel olmaya çalışmış moğol hükümdar. memlük hükümdarı baybars ve altın orda hükümdarı berke han'dan iki yenilgi alınca zayıflamış, sonra da hemedan'da ölmüştür. öldükten sonra yerine yeni müslüman olan kardeşi ahmet teküder geçmiştir (ironiye bak). karısı da istanbul'a baba ocağına dönüp kanlı kilise'yi kurmuştur.
• ilhanlı moğol hükümdarı. cengiz han'ın torunu, hulagu han'ın oğludur. babasının ölümü üzerine 1265'te ilhanlı hanı oldu.
  
  tahta çıktığında bizans imaparatorunun kızıyla evlenip hristiyan dünyası ile bağlarını güçlendirdi.
  
  hükümdarlığı sırasında avrupa imparatorluklarıyla iyi ilişkiler kurdu. bu iyi ilişkilerinin karşılığını suriye'yi fethederken fransızlardan 30 bin kişilik asker yardımıyla aldı.
  
  ama tüm bu çabalarına rağmen memlükler üzerinde bir türlü hakimiyet kuramadı.
  
  1 nisan 1282'de ölmüş olup, ölüm nedenin zehirlenerek veya hastaklıktan olduğu rivayet edilir.
• ekşicilerin hakkında konuşmaya götünün yemediği bir orospu çocuğu. çünkü ondan sonra sikimsonik tezleri çöküyor. "tarihin en büyük türk milliyetçisi hülâgu ve oğlu"nun kestiği türk sayısının arap sayısından fazla olduğunu, adamların karluk boyunu kurutup anadolu'da türk bırakmadığını filan görünce "göktengri"lerine olan imanları sarsılıyor.
• türkistan dağlarında keyhatu'nun yanında heykeli bulunan, hülagünün oğlu ilhanlı mirzası.
• abaka'nın ölümünün ardından istanbul'a dönen karısı maria, rahibe olarak 1285 yılı civarında bugünkü fatih semtinde bulunan kanlı kilise'yi kurmuştur.
• (1224 - 1282)
  
  ilhanlı devleti hükümdarı. moğollar arasında islamiyet'in yayılmasına karşı savaşmıştır.
  
  moğolistan'da doğru. ilhanlı devleti'ni kuran hulagu han'ın oğludur. 1258'de hulagu han'ın yanında bağdat'ın alınışına katıldı. 1265'te hulagu han ölünce hükümdar oldu. başına geçtiği devlet, iran'ı, ırak'ı, ve doğu anadolu'yu kapsıyordu. ilhanlılar, moğollar arasında en yaygın din olan şamanizm'e bağlıydı. çevrelerindeki müslüman devletlerle sürekli savaştılar. bir budist olan abaka, müslümanlığın yayılmasını önlemek için cengiz yasası'nı en sert biçimde uygulayan ilhanlı hükümdarıdır.
  
  mısır memlukleri'ne karşı hulagu han'ın başlattığı savaşı abaka han da sürdürdü. ayrıca kuzeydeki kıpçak moğolları ve doğudaki çağataylar 'la savaştı.
  
  abaka han, tahta geçtiği 1265'de bizans imparatoru'nun kızı ile evlendi. kıpçak moğolları volga vadisi'nde yerleşmişti ve aralarında müslümanlık git gide yayılıyordu. 1266'da `kür (kura) nehri` dolaylarına kadar indiler. abaka han, kuzeyden gelen bu saldırıları önlemek için. kür (kura) nehri'nin karşı kıyısında bir set yaptırdı. onarın memluklerle birleşmesini önlemek istiyordu. ama bunu başaramadı. kıpçaklar bir dostluk anlaşması imzaladılar.
  
  abaka han, memlukler'e karşı, hristiyan devletlerle ilişki kurmaya çalıştı. elçileri 1274'te lyon'a, 1277'de roma'ya gittiler. kendisi de ingiltere kralı ı. edward'a, papa'ya ve öteki avrupa krallarına mektuplar yazdı. memluk sultanı baybars, 1266 ve 1273'te ilhanlıların hakimiyeti altında olan kilikya ermeni krallığı'na akınlar yaptı. 1275'te adana, tarsus, lazkiye gibi önemli kentleri yağmalandı. 1277'de memlukler, orta anadolu'da moğol işgal ordusunu yendiler, ama bir süre sonra anadolu'dan çekildiler.
  
  ilhanlılar, 1280'de bir memluk kenti olan halep'i kuşatarak yakıp yıktılar. 1281'de de abaka han'ın kardeşi mengü timur komutasında büyük bir ordu suriye'ye girdi. 50.000 kişilik moğol ordusuna ermeni, gürcü ve franklardan oluşan 30.000 kişilik bir güç de katılmıştı. hums yakınlarındaki çarpışmada moğollar büyük yenilgiye uğradı.
  
  doğuda ise, abaka han'ın orduları 1270'de çağatay hükümdarı barak han'ın ordusunu herat yakınlarında yendi. abaka han 1273'de çağatay istilalarının üssü olan buhara'yı tahrip ettirdi. abaka han, iranlıların egemenliği altındaki ülkelerde tarımı geliştirmeye çalıştı. fırat'tan necef'e uzanan bir kanal açtırdı. ayrıca bu bölgede hükümetin mali desteğiyle 150 kadar yeni köy kuruldu ve burası geniş bir tarım alanına dönüştü.
  
  abaka han, 1278'de anadolu'ya moğol kurumlarını yerleştirmeye başladı. bu tarihe kadar, selçuklu sultanlarının gücü büyük ölçüde azaltmakla birlikte, selçuklu kurumları olduğu gibi bırakılmış, ülkede sadece moğol temsilcileri bulundurmakla yetinilmişti.
  
  ^*kaynaklar: c. cahen anadolu'da türkler, 1979; r. grousset, bozkır imparatorluğu, 1980; b. spuler, iran moğolları, 1957.
• bizans imparatoru mikhail'in hülagün han'dan korkmasından dolayı hülagü ile evlilikle bağlanan bir anlaşma yapmak istemiş, bunun için de imparatorun diplobatatzina'dan olan öz kızı maria, kesiş olan soylu bir aileden geldiği için kendisine prinkips de denen theodose eşliğinde, moğol ülkesine gönderilir. maria'yı götüren prinkips pantoktar manastırının`:şuan molla zeyrek camii olarak bilinir vakti zamanında fsm tarafından kiliseden camiye dönüştürülmüştür. ` başıydı. kızı büyük hassasiyetle özel araçlarla götürmüş; ayrıca yanına çadırdan bir kilise ve kutsal törenlee için değerli vazolar almıştır. ancak hazırlanan anlaşma çok nahoş sonuçlanmış, kız daha hülagü han'a ulaşmadan hülagü ölmüştür. sonrasında ise kız, hülagü han'ın oğlu yeni hükümdar abaka han ile evlenmiştir.
• (bkz: abaka), abakan