ıtkname

• osmanlıda, köle veya câriye azâd etme belgesi
  
  aşağıya 1898 tarihli hudeyde bidayet mahkemesi tarafından verilen bir ıtkname (azatlık belgesi)'nin bugünkü dile çevrimiş halini veriyorum.
  
  "hudeyde bidayet mahkemesi tarafından özel yasa gereğince zenci esirlerden aşağıda adı ve niteliği yazılı kimsenin eline verilen ıtkname (azatlık belgesidir)"
  
  memleketi : habeş
  tabiiyeti (uyrukluğu ) : devleti aliyye
  isim ve söhreti (adı ve soyadı) : gülfidan bint-i abdullah (abdullah kızı gülfidan)
  sinni (yaşı) : yirmi
  boyu : kısa
  burnu : adeta (olağan)
  ağzı :müdevver (yuvarlak)
  bıyığı :
  sakalı :
  rengi : açık habeş
  alâmet-i mahsusası : -
  (özel belirginlikleri)
  mühür-numara 599
  
  bin iki yüz yetmiş üç sene-i hicriyesi (1856) cemaziülâhir ayının ortasında ulu padişah hazretlerinin şerefle akıllarına gelen fermanın yüksek gereğince zenci esir ticareti yasaklanmış olduğu gibi son olarak hükümlerinin yürürlüğe konulmasına halife hazretlerinin yüce emirlerinin şeref verdiği özel yasa ile de adı geçen yasak pekiştirilmiş olduğundan padişahın fermanının yüce emirleri ve adalet getiren adı geçen yasadan yararlanmak amacıyla bu kez başvuran yedinci ordu başyaveri kaymakam değerli muhiddin bey'in câriyesi habeş halkından,yukarıda biçimi açıklanan abdullah kızı gülfidan'ın elinde azâdlık belgesi (ıtkname) olmadığına (göre)
  ve bu gibi ellerinde şahadetname ve azâdlık belgesi olmayan zenci esirler başvurduklarından esaret bağından kurtarılarak ellerine mahkeme tarafından azâdlık belgesi verilerek özgürlük nimetinden yararlanmaları yukarda açıklanan yasa hükmü gereği bulunmasından ötürü abdullah kızı gülfidan adındaki kızının da osmanlı yüce devletinin adına ......(atlanmış) olarak esirlikten kurtarıldığından öteki müslüman kadınlar gibi özgür,istediğini yapabilir olup nerede isterse orada oturabileceği konusunda da özgür olduğunu ve seçim yapma hakkına sahip bulunduğunu gösterir bu azâdlık senedi eline verildi. 31 sefer 1316/7 temmuz 1314 (1898)
  
  reis bekir sıtkı
  mühür
  
  kaynak : celal kayra kolleksiyonu
• şinasi'nin tanzimat yorumu:
  bir ıtknâmedir insana senin kânunun
  bildirir haddini sultana senin kânunun
  
  tabi bu sözler reşit paşanın tanzimatı içindir, şinasinin içinde bulunduğu yeni osmanlıların tanzimat eleştirisi ise âli ve fuad paşalara yönelecektir.