çayönü

• diyarbakır 'ın ergani ilçesinde, prehistorik dönemin en önemli höyüklerinden birisi. besi üretimci ve tarımcı köy topluluklarının ilk yaşam şartlarını bize göstermesi açısından özellikle önem taşır. kazı çalışmalarına 1964 yılında halet çambel tarafından başlanmış, daha sonra mehmet özdoğan tarafından devam edilmiştir.
  
  daha fazla bilgi için;
  
  http://www.geocities.com/mxez/cayonu.htm
• en eski işlenmiş maden örneklerinin ele geçtiği yerleşim yeridir.seramiksiz neolitik döneme tarihlenen malahitten yapılmış süs eşyaları ve boncuklar ortaya çıkarılmıştır.
• eski ve asıl adı "çemêşewkî" olan batman'ın sason ilçesine bağlı köyün resmi adı.
  
  (bkz: sason/#24208851)
• eski ve asıl adı "reşdaran" olan batman'ın kozluk ilçesine bağlı köyün resmi adı.
  
  (bkz: kozluk/#24246706)
• asıl ve eski adı "lalan" olan mardin'in mazıdağı ilçesine bağlı köyün resmi adı.
  
  (bkz: mazıdağı/#24393076)
• aynı zamanda bursa'nın mudanya ilçesine bağlı bir köy.
• diyarbakır - ergani ppna - ppnb
  braidwood - çambel (1963 - 1965)
  özdoğan (1986- 1990)
  mimari bulgulara göre 3 evreye ayrılmıstır. 1. evre canak çömleksiz neolitik çag tabakalarını ınceler
  çanakçömleksiz neolitik kendi içinde 6 evreye ayrılır
  1. yuvarlak planlı yapılar evresi ppna mö:10.000- 9.500: bu evrede evler yuvarlak basıt planlı
  2. ızgara planlı yapılar evresi - ppna-b mö: 9.500- 9.000 : bu evrede ılk defa yuvarlak planlıdan ızgara planlı yerlesım yerlerıne gecıs gozlenıyor evler dıkdortgen, ortası ocaklı avlusu olan yazın serın kısın sıcak tutma ozellıgıne sahıp yerlesım yerlerıdır. bitkilerde secicilik göruluyor hauvanların bazıları evcıllestırılmıs.
  3. kanallı yapılar evresi ppnb mö:9.000- 8.500 : bu evrede ılk defa özel mimarı gozlemlenıyor ve tas ıscılıgı sozkonusu. duvar orme sıstemı gelıstırılmıs. yerler tas dosemelı. saltaslı yapı bu evrede goruluyor soyle kı tek odalı ıcınde sutun olan tavanını bu sutunların tuttugu tabanı buyuk taslarla dosemelı yapılar.
  4. taş dösemelı yapılar evresı -ppnb mö: 8.500 - 8.000 : erken doneme aıt. bırbırıne gecırılmıs 3 odalı yapılar. yerler tas dosemelı. yapıların ıcınde ıskeletlerden yapılmıs ufak odacıklar bulunur. altar evlerın ıcınde mevcut ıncelemelerde ınsan kanına rastlanıyor. bır rıtuel ne amac tasıyor bılınmıyor
  5. hücre planlı yapılar evresı ppnb mö: 8.000 - 7.500 : avcı toplayıcılık tamamen bıtıyor. tarım ve hayvancılıga gecılmıs. 2 katlı yapılar alt katı mezarlık ve depolama bırımlerı.
  6. genis odalı yapılar evresı ppnb mö 7.500 - 7.000: hucre planlı yapıların yanına terazzo yapısı ınsaa edılıyor terazzo: tas ıle kırec ve kum karıstırılarak elde edılen bır malzeme. bu ozel yapılarda kullanılıyor. kırmızı boya ıle ıkı cızgı 12 metre genıslıgınde bınlarıcınde bos bır tekne gıbı yapı var.
• diyarbakır'ın kuzeyinde, ergani ovasında, dicle nehri'nin kenarında, 1963 yılında keşfedilen yerleşim yeri.
  çayönü'nde ilk yerleşim mö. 10200 yıllarında olmuştur ve bölgede mö. 4200'lü yıllara kadar yaşanmıştır. 6000 yıl boyunca birbirinden farklı mimari tasarımlarda binalar bulunmuştur (yuvarlak planlı kulübeler, ızgara plan, taş döşemeli vs.) çayönü kazılarında günümüze kadar gelen taş temelli kerpiç binaların ilk örneklerine rastlanmıştır.
  yerleşmenin ilk dönemlerinde daha çok domuz, geyik, yabani koyun ve keçi avlanmış olmasına rağmen çayönü kazılarında mö. 8500 yıllarından kalma buğday ve baklagillere rastlanmıştır. mö. 6000'lere gelindiğinde çayönü'nde yaşayan herkes kendi yiyeceğini tarımdan elde edebiliyordu. bölgenin en önemli özelliği avcı - toplayıcı toplulukların yerleşik hayata geçişinin yaşandığı yer olmasıdır.
  çayönü'nde çok sayıda küçük alet ve eser de bulunmuştur. en sık av hayvanlarının kemiklerinden iğneler, saplar, oraklar çengeller ve boncuk, halka, düğme, basit kaplar ortaya çıkarılmıştır.
  
  (bkz: tarih /@lonelycowboy)
• prof. dr. mehmet özdoğan tarafından gerçekleştirilen arkeolojik çalışmaların 1992 yılında sonlandırıldığı yerleşim yeri.
• iö 9500- iö 6800 ler arası, bitki (buğday) ve hayvan (domuz) evcilleştirilmesine dair işaretler bulunan neolitik köy. sunaklarda rastlanan insan kanı ve gömütlerde bulunan 46 bedensiz kafatası, insan kurban etme geleneği olduğunu gösterir.