portakal mikael paşa

• sakızlı ohannes paşa'nın ekürisidir.. kimi kaynaklarda "portakal mikail paşa" olarak geçse de, ben bu ismini seviyorum, kullanıyorum naçizane..
  
  mülkiye mektebi'ndeki talebelerinin, en çok hangisinin ismini sevdikleri (sakızlı mı, portakallı mı dilemması) hakkında bilimsel bir araştırma bulunmasa da, benim rahmetli kedilerimden birinin adı sakızlı ohannes paşa idi.. hatta suratında her daim zuhal olcay hüznünü taşıyan bu kedim, varoluşunu ve diğer yarısı portakal'ı bulmak içün yollara düştüydü efendim; lakin adı portakal mikael paşa olan bir kediye hiçbir kaynakta ve izbede rastlayamadığından ötürü bedbaht olarak geri döndüydü.. ah minel, vasiyeti hala bende saklı..
  
  gelgelelim, bir kediye olmasa da, adında narenciye geçen bir insana, bir söğüt ağacı dibinde mutlaka rastlamışsındır efendim: hani meşhur antikacılarımızdan olan raffi portakal beye yani.. eved, raffi beyin soyu, sopu, ceddidir bu portakallı mikael paşamız..
• (bkz: portakal) (bkz: şubemiz yoktur)
• 1885-1886 yilinin mulkiye mektebi'nde maliye dersleri vermis olup mihail portakal pasa diye de bilinir.
• şaka yaptı. fatih portakal bildiğiniz yörüktür. yani etnik kökenden yıpratmaya çalışmalar boş çıkar. yörüktür . yani kökünü soyunu ne olduğunu bilir demektir.
• kabul! hurşit tolon, ibrahim fırtına, doğu silahçıoğlu, ışık koşaner, cumhur asparuk gibi insanın ağzını dolduran paşa isimlerine alışık olanlar için portakal mikael paşa biraz tırt kalıyor. fakat sizi temin ederim, bunda portakal paşanın zerre günahı yok. zira asıl ismi mikael portugal. ama tabi dili dönmeyen yurdum insanı, portugal'ı portakal yapıp çıkmış işin içinden.
  
  dahası, hani istanbul'da ortaköy'den ulus'a çıkan portakal yokuşu var ya, işte o yokuşun ismi de paşadan geliyor. hatta nişantaşı'nın ünlü vali konağı caddesi'ndeki vali konağının asıl sahibi de yine portakal paşa. o kadar portakal dedik ama bir kez bile fatih portakal demediğimizin farkındayım. hayır, akrabalıkları yok. ama ünlü müzayedeci ve antika uzmanı raffi portakal'la paşanın bir akrabalığı olabilir. çünkü raffi portakal'ın portakal'ın yüzyılı adlı kitabında yazdığına göre babası aret portakal, mikael portakal paşa'yla akraba olduklarını iddia ediyormuş ama bunu kanıtlayacak bir belge bulamamışlar. neyse, portakal ismine ilişkin geyiği bitirdiysek paşanın hayatına dönebiliriz.
  
  1842-1897 arasında yaşayan giritli portakal mikael paşa aslen ermeni ve nitekim bu yüzden bazı kaynaklarda portakalyan olarak da geçiyor. portakalyan'ın paşalığı ise kendisinin 2. abdülhamit'in kasası olmasından mütevellit. sadece hazineden sorumlu nezaret müsteşarı ve ardından da ziraat bankasının ilk genel müdürü olmasından bahsetmiyorum. abdülhamit'in servetini yöneten ve hatta padişahın maden ve petrol işletme imtiyazlarını, onun kişisel portföyüne dahil ederek sultanın servetine servet katma uyanıklığından falan bahsediyorum. işin asıl ilginci, portakal paşanın para konularında sadece uygulamaya değil, teoriye de kafa yormuş olması. öyle ki bir diğer ilginç isimli osmanlı paşası olan sakızlı ohannes paşa ile birlikte osmanlı iktisadi liberalizminin öncülerinden kendisi. hatta 1860’lardan itibaren mülkiye mektebi’nde maliye dersleri verip usul-ü maliye konusunda kitaplar yazmış, dersler vermiş, okullar açmış portakal paşa.
  
  paşanın hayatına ilişkin buraya kadar anlatılanlarda -ismini saymazsak- esasında pek de bir gariplik yok. lâkin, 23 aralık 1926 tarihinde milliyet gazetesi'nde ilginç bir bir haber yayımlanmış. paşanın yukarıda bahsettiğim nişantaşı'ndaki konağının emval-i metruke addedilip 60 bin lira karşılığında istanbul valisinin ikamet etmesi içi satın alındığı ve bir sonraki cumhuriyet bayramına tesadüf eden günün gecesi, vali konağında büyük bir balo düzenleneceği ve konağın asıl sahibinin "firari portakaloğlu" olduğu yazılmış. haberin yayımlandığı tarih itibariyle paşanın ölümünün üzerinden neredeyse 30 yıl geçtiği ve bu süre zarfında ülkedeki ermenilerin tehcir edilip mallarına çöküldüğü düşünüldüğünde portakal paşanın konağının ve oğlunun akıbeti şaşırtıcı olmuyor.
  
  olur da portakal yokuşuna yolunuz düşerse, etrafta portakal değil, nar ağacı arayın!