zeus tapınağı

• frigyada aizanoi sehrinde bulunan tapinak. imparator hadrian tarafindan yaptirilmis olup. ionik ve korint tarzi sutun baslariyla bir sentez niteligi tasir.
• tapinagin kuzeybati alinliginda orta akroterde bir kadin bustunun bulunmasi, tapinagin yalniz tanrilarin babasi zeus a degil, ayni zamanda tanrica kybele ye de adanmis oldugunu gosterir. son arastirmalar ise tapinagin cift tanriya, hem zeus hem de kybele ye adanmis olamayacagini ortaya koymustur. kadin bustu bicimli akroter, tapinagin onunde, buluntu yerine yakin bir yere konmustur.
• yanlış hatırlamıyorsam bu koca tapınak çalınmıştır, bütün bütün. içindekiler değil, tapınak çalınmış yani.
• (bkz: zeus sunağı)
• jupıter tapınagı olarakda bılınır
  üç ayrı dönemde hizmet vermiş olan bu tapınak tanrıların babası zeus'un dev ejderha typhon'a karşı kazandığı zaferin bir simgesi olarak yapılmıştır. kuzey yan duvarının doğusundaki taşlarda helenistik ve roma dönemlerinde görev yapmış 130 din ve devlet adamının isimleri kazınarak yazılmıştır. bu bilgiler ışığında, tapınağın geç helenistik veya erken roma döneminde yapılmış olduğu düşünülebilir.
  
  hristiyanlık döneminde tümüyle yıkılarak, kendi taşları ile kiliseye çevrilmiştir. kimin adına ve ne zaman yapıldığı kesin bilinmeyen kilise en erken iv.yy; en geç v.yy'dan kalmadır.
• pergamonluların, galatlara karşı kazandığı savaştan sonra yapılan eser. bu sunağın aslı berlinde, pergamon müzesinde. osmanlı'nın son zamanında alman bir yol mühendisi carl humann tarafından almanya'ya kaçırılmış. zeus sunağı'nın aslı berlinde sergilenirken, onu ülkemizden kaçıran carl humann'ın mezarı bergama antik kentinin arasında.
• bu tapınakta yer alan heykellerin ele alınışındaki bireyselliğe her zaman hayranlık duymuşumdur. vücut ve uzuvlardaki tüm ayrıntılar erken klasik dönem şartlarında eşine az rastlanır türdendir.
  herakles, atlas ve athena'nın bir arada bulunduğu metopa ya da alınlıkta bulunan kahin heykeli gibi küçük ayrıntılarına bile insanın baktıkça bakası geliyor.
  
  mesela herakles'in yüz ifadeleri.. üstesinden gelmeye çalıştığı zor görevlerindeki duygularını o kadar iyi yansıtıyor ki vermiş olduğu mücadeledeki acı ve vahşet apaçık ortada. genç vücutlarla beraber yaşlı vücutların da titizlikle yontulmasına ne demeli? ruh hallerini de en az yüzler kadar etkili bir şekilde aktarmak yetenekle beraber itinalı bir gözlem işidir.
  
  bunlar ne lan böyle demeyin hemen.. tüm bu yaklaşımların o dönemde yeni olduğunu düşünerek tadını çıkarın..
  
  görsel
  görsel
• vakti zamanında, ilk hristiyanlar buraya "şeytanın tahtı" derlermiş. onlara göre zeus, tanrı'nın tam tersiymiş. vahiy kitabı'nda da kasıtlı olarak şeytana denk tutulmuş ve burası şeytanın mekanı olarak gösterilmiş.
• zeus tapınağı yapıldığı günden beri değişikliğe uğramamış ve günümüze kadar olduğu gibi ulaşan ender antik çağ yapılarından biridir.
  
  mermerden yapılmış pseudo dipteros tipinde kısa kenarlarında sütun uzun kenarlarında 15 sütun bulunmaktadır. tapınak 32.8 x 36.8 m. ölçülerine sahip bir podyum üzerinde yer alır. naosun önünde 4 sütun ve başlıkları kompozit düzende yapılmış prostylos yer alır. opisthodomosda antlar arasında yer alan 2 adet sütunun da aynı biçimde kompozit başlıklar bulunmaktadır.
  
  tapınak roma döneminde yapılmış olmasına rağmen hellenistik dönem özelliklerine özgü biçimde yapılmıştır. hermogenes'in hellenistik dönem mimarisi için ortaya koymuş olduğu kurallar çerçevesinde naosu çevreleyen peristasisin eni iki sütun genişliğindedir dolayısıyla tipik helen mimarlığı özelliği olan pseudodipteros plan uygulanmıştır.
  
  tapınağın kısa taraf ön yüzündeki orta sütun aralığının diğer sütun aralıklarından daha geniş olmakla beraber bu bir iyon mimari geleneğidir. çok basamaklı podyum da hellenistik dönem özelliklerindendir. cella tonozlarla örtülü bir alt yapı üzerine konumlandırılmış olması ise roma mimarisinin bir özelliğidir.
  
  zeus tapınağı mimarisi ve işlemeleri göz önüne detaylı incelendiği takdirde görülecektir ki hadrian dönemi süsleme özellikleri taşımaktadır. buna örnek olarak mimari süslemeler, yumurta sıraları, kompozit başlıklar ve akroterde yer alan akanthus yaprakları gösterilebilir. tapınak duvarlarında yer alan yazıtlardan da anlaşılacağı üzere tapınağın hadrian döneminde zeus adına yapıldığı anlaşılmaktadır.
  
  tapınak yapıldıktan sonra cella içerisinde zeus heykelinin bulunduğu kuvvetle muhtemeldir nitekim günümüze kadar ulaşmamıştır. yapılan araştırmalar neticesinde tapınak içerisinde zeusun kutsal kuşu olan kartala ait bir heykel bulunmuştur. ayrıca aizanoi şehrinde üzerinde zeusun atrübülerini tasvir eden sikkeler bulunmuştur.
  
  kazı sonuçlarına dair bilgileri raporlaştıran isim olan alman rudolf naumann'a göre tapınağın tonozlu alt bölgesinin meter steunene tapınması için yapıldığını ileri sürmüştür. bu tezine kanıt olarak ise şu bilgileri aktarmaktadır:
  tonozlu yapıda kybele'yi simgeleyen terracota figürinler bulunmuş.
  bulunan bir yazıtta zeus ve kybele yan yana yazılmış olduu görülmüştür.
  tonozlu yapıya geçişi sağlayan geçit opisthodomosdan ahşaptan yapılmış merdivenler aracılığıyla gerçekleşiyordu.
  cellaya geçit sağlayan pronaos üzerinde bulunan alınlığın akroterinde bir erkek figürü bulunuyor, opisthodomos üstündeki alınlığın orta akroterinde ise bir kadın figürü bulunmakta.
  rudolf naumann'ın öne sürmüş olduğu bilgiler gerçekten kaydadeğer bilgilerdir. anadolu'da kybele kültünün etkin olduğuna dair bir çok araştırma da mevcuttur. bir örnek verecek olursak anadolu'da gerek yunan gerekse de roma dönemi olmak üzere kybele kültünün etkin olduğu coğrafyalarda yapılan tapınakların neredeyse tamamının kapıları batıya doğru bakmaktadır.
  
  1970 yılında kütahya'da yaşanan depremde büyük oranda hesar görmüştür. daha sonra türk ve almanlar tarafından restore edilmiştir.