yaratılış destanı

• (bkz: yaratılış mitolojileri/@ay hatun)
  
  “mitler dünyanın, insanın ve yaşamın doğaüstü bir kökeni ve öyküsü bulunduğunu, bu öykünün de anlamlı, değerli ve örnek gösterilecek nitelikte olduğunu ortaya koyar.”^*
  
  dünyadaki bütün mitolojiler arasında az ya da çok benzerlikler vardır. türk mitolojisiyle yunan mitolojisi arasında (sadece tepegöz ve kiklop^* bile yeterli örnek bence), yunan mitolojisiyle mısır mitolojisi arasında yine türk mitolojisiyle hint mitolojisi arasında vs gözlemlediğimiz bu benzerliklerin nedeni tek bir kaynaktan çıkıp değişik coğrafyalara yayılması mı (difüzyon kuramı) yoksa jung'un arketipler kuramı mı (birbirini etkilemesi imkânsız olan kültürlerde bile ortak noktalar ve motifler olması) artık sizin takdirinize kalmış.
  
  aynı benzerlikler veya benzer motifler yaratılış anlatıları için de geçerlidir.
  
  aşağıda farklı kültürlerin yaratılış mitolojilerinden örnekler verdim. (sadece giriş bölümleri) kozmogoni ile mitolojiyi birleştiren bu metinlerde ilk dikkatimizi çeken evrenin başlangıcında ya bir boşluk ya karanlık ya da su olduğu…
  
  türk yaratılış mitolojisi:
  
  ilk başta yer ve gök yoktu. yalnızca sonsuz ve kapkaranlık bir su vardı. yaratıcı tanrı ülgen kuşa dönüşerek suların üstünde uçmaya başladı ancak konacak bir yer bulamadı. bunun üzerine gökten gelen bir ses ülgen'e denizden çıkan bir taşı yakalayıp, konmasını söyledi. ülgen bu taşa konduğunda ne yapacağını bilemedi. yerin ve göğün yaratılması gerektiğini düşünmekteydi ancak bunu nasıl yapacağını bilmiyordu. bunun üzerine sonsuz denizin içinden çıkan ak ana, ülgen'in karşısına geçti ve yeri ve göğü nasıl yaratacağını anlattı. ak ana'nın yardımıyla işe başlayan ülgen, yere ve göğe "olun!" diyerek dünyayı ve evreni altı günde yarattı.
  
  yunan yaratılış mitolojisi:
  
  başlangıçta hiçbir şey yoktu. sadece derin bir boşluk ve düzensizlik vardı…onun adı kaos’du. bu derin boşluk kaos’un yeri doğurmasıyla son buldu.
  kaostan gaia (yeryüzü) çıktı. gaia, pontos (deniz) ve uranüs'ü (gökyüzü) yarattı. pontos'un gaia'yla birleşmesinden nereus, thaumas, phorkys ve keto doğdu. uranüs'ün gaia'yla birleşmesinden tepegözler denilen kikloplar ve titanlar meydana geldi. ayrıca gaia, uranüs'ün yardımıyla nehirleri, tepeleri, denizleri ve bitkileri yarattı.
  
  sümer yaratılış mitolojisi:
  
  evrende ilk olarak tanrıça nammu adında büyük, uçsuz bucaksız bir su vardı. tanrıça o sudan büyük bir dağ çıkardı. oğlu hava tanrısı enlil onu ikiye ayırdı. üstü gök oldu ve gök tanrısı onu aldı.
  yer olan altı da yer tanrıçası ile hava tanrısı'nın oldu.
  
  çin yaratılış mitolojisi:
  
  zamanın en başında her yerde bulanık bir kaos vardı. bir gün bu karanlık ve biçimsiz ilk kütleden kocaman bir yumurta çıktı. aradan 18 bin yıl geçince, ayrılmaz karşıtlar dişil yin ve eril yang kozmik yumurta içinde dengeye ulaştı. bu denge dünyanın ilk insanı pan gu'yu ortaya çıkardı. bu ilk kişi, tüm insanlığın atası sayıldı. uzun bir uykudan uyandıktan sonra, bir baltayı kapıp uzun bir uğraş sonucunda kendisini yumurtadan kurtardı. onun yumurtayı kırıp çıkmasıyla birlikte, hafif ve berrak bir madde yumurta kabuğunun dışına doğru akarak yukarıya doğru süzüldü ve orada gökyüzüne dönüştü. başka bir maddeyse aşağıya doğru inerek katılaştı ve orada yeryüzüne dönüştü.
  
  okyanusya-avustralya yaratılış mitolojisi:
  
  yaratıcı tanrı tangaora, deniz tanrısı ve balıkların, deniz canlılarının ve sürüngenlerin atası sayılırdı. okyanusya halkları yaşamın temelini onun attığına inanırdı. inanışa göre gökyüzünün ve yeryüzünün doğuşu onun dünya yumurtasından çıkmasının sonucudur.
  tangaora'nın bu yumurtayı kırması sonucu üst taraf gökyüzüne ve alt taraf yeryüzüne dönüştü.
  
  kızılderili yaratılış mitolojisi:
  
  başlangıçta hiçbir şey yoktu. boşlukta bir başına yaşayan ulu maheo vardı. maheo bu ıssızlığın ortasında bir şeylerin özlemini çekiyordu. sağına bakıyor, soluna bakıyor hiçbir şey göremiyordu. bir ses olsun, bir görüntü olsun istiyordu. hiçliğin ortasında bir başına yaşıyordu. ama yine de yalnız sayılmazdı çünkü o bizzat evrendi. yalnızlıktan değil zamanı geldiği için yaratmaya karar verdi. "bendeki bu güç ne için var?" sorusuyla başladı her şey. o gücün yaratmak için olduğuna karar verip işe koyuldu. önce sonsuz genişlikteki tuzlu suyu yarattı. yaşamı da bu tuzlu sudan çıkaracaktı. o ki engin denizi yarattıktan sonra kokusunu içine çekti, tuzlu suyunun tadına baktı ve yaratma arzusu kamçılandı.
  
  hint yaratılış mitolojisi:
  
  her şeyden önce hiçlik vardı. ne yaşam ne ölüm hiçbir şey yoktu. sonsuz hiçlik vishnu'ya dönüştü. vishnu ise okyanusa. okyanusun ortasında bir yılan belirdi. bu yılanın görevi zamanı gelince dek yaratıcıyı bağrında uyutmaktı. zamanı gelince ulu yaratıcı uyandı. onun adı brahman'dı. o zamanın kendisiydi ezeldi, ebetti, yaşamdı, ölümdü ve tekrar doğumdu. o sonsuz döngünün kuvvetli yaratıcısı ve ilahıydı.
  doğrulup etrafı seyretti. altında duran sonsuz suya baktı. bu hiçlik ve hareketsizlik içini kederle doldurdu. yaratacaklarından emin oluncaya dek düşündü, düşündü...bu düşünceler ve endişelerden iblisler doğdu. bu karanlık çocuklar brahman'ın ilk yarattıklarıydı. brahman'ın kederi arttı gözlerinden akan yaşlar düştüğü yerde katılaştı. onlar küçük adaları oluşturdu. bir kısmı havaya karıştı onlar yıldızlar oldu. brahman'ın kederi önce karanlığı yaratmıştı şimdi aydınlığı yaratmalıydı...
  
  mısır yaratılış mitolojisi:
  
  dünya nun adı verilen sonsuz karanlık sudan ibaretti. nun'un bağrında bir yumurta ortaya çıktı. zamanla yumurtanın içindeki olgunlaştı. kabuklarını kırarak bir kuş çıktı. bu kuş atum'du.
  atum bu hiçliğe son vermeye karar verdi. nun'a buyurdu, nun sularını çekti ve bir kaya parçası belirdi.
  
  kelt yaratılış mitolojisi:
  
  her şeyin başlangıcında sonsuz bir boşluk ve karanlık vardı. bu boşluğun adı void'di. void bu hiçliğe son vermek için uykuya daldı. amansız bir sancı void'i derin uykusundan uyandırdı. bu sancı hayatın başlangıcıydı.
  void'den iki çocuk doğdu. donn, gökyüzü; danu, yeryüzü...
  
  yararlanılan kaynaklar:
  mahir şanlı - evren, yaratılış ve köken mitleri
  bahattin uslu - türk mitolojisi