• vücuttaki versiyonu için (bkz: osururken sıçmak)
  • milyonlarca yıldır süregelen doğa ananın kurallarından biri. efenim yine discovery takılıyorum bu sefer dinazorlar çarpışıyor belgeseli var. bakayım bu da neyin nesiymiş diyerekten sabahın 5'inde oturdum izliyorum. grup halinde dolanan 4 treks var. bunların karnı acıkmış av peşindeler. şimdi adını hatırlayamadığım otçul bir dinazorun arka ayağı kırılmış topallıyor yavrucak. bizim açlar bunu gördüler düştüler peşine. garibim de yem olmayayım diye can havliyle kendi sürüsünün nerede olduğunu bulmaya çalışıyor. derken volkanik bir patlama öncesi sürüsüne kavuşuyor. bağırıyor çığırıyor hayvanların sikinde değil geber ipne diyorlar buna.

    o sırada volkan bir anda patlayıveriyor. hatta volkanik dağ yoğun asit ve sallantıya dayanamayıp çöküyor. bu çökmeyle 1500 derecelik sıcaklığa sahip bir toz bulutu 450 kilometre boyunca montana topraklarında yayılıyor. bu hayvanlarda olduğu yerde buharlaşıyorlar.

    sanıyorum ki volkanik patlamanın etrafa saçtığı lavlardan çok asit yağmuru ve yüksek sıcaklığa sahip toz bulutu canlıların yok olmasında en büyük kaybı yaşatıyor. çok şükür ki 75 milyon yıl önce doğmamışım.
  • volkan öktem'in eşlik ettiği sezer yılmaz'ın detay isimli albümündeki eseridir. dinlemenizi tavsiye ederim (bkz: sezer yılmaz)
  • yarattığı korkunç şok dalgasıyla insanın içini titreten muazzam doğa olayı.

    https://www.youtube.com/watch?v=burex8afbms
  • büyüklüğü tephra (kaya, taş, toz parçaları) miktarına göre metreküp ya da kilometreküp olarak ifade edilen doğa olayıdır. erken insan döneminden bugüne en büyük 10 volkanik patlamanın 2 tanesi 1800'lü yıllarda gerçekleşmiş kalanlar ise 7.600 ila 4 milyon yıl önce yaşanmıştır.

    en büyük volkanik patlamalar:
    1. toba gölü (toba faciası) - endonezya

    tephra miktarı: 2.800km3
    zaman: 74.000 yıl önce

    2. la pacana kalderası - şili

    tephra miktarı: 2.500km3
    zaman: 4.000.000 yıl önce

    3. whakamaru - yeni zelanda

    tephra miktarı: 2.000km3
    zaman: 360.000 yıl önce

    4. taupo gölü - yeni zelanda

    tephra miktarı: 1.170km3
    zaman: 26.500 yıl önce

    5. cerro galán - arjantin

    tephra miktarı: 1.050km3
    zaman: 2.200.000 yıl önce

    6. yellowstone - wyoming/abd

    tephra miktarı: 1.000km3
    zaman: 640.000 yıl önce

    7. long valley kalderası - california/abd

    tephra miktarı: 580km3
    zaman: 760.000 yıl önce

    8. tambora - endonezya

    tephra miktarı: 160km3
    zaman: 1815

    9. krater gölü (crater lake national park) - oregon/abd

    tephra miktarı: 50km3
    zaman 7.600 yıl önce

    10. krakatoa - endonezya

    tephra miktarı: 25km3
    zaman: 1883

    kaynak: bbc- science focus
  • dünyada yaklaşık 1.500 tane potansiyel olarak aktif olan volkan bulunur. bir bilim insanı için bir volkanın aktif sayılması için son 10.000 yılda aktif olması gerekir. dünyamızda bu tanıma uyan yaklaşık 550 aktif sayılan volkan bulunmaktadır. volkanların sayısı tabii ki boyutlarından daha az önemlidir.

    volkanik patlamalar volkanik patlayıcılık indeksi (veı) kullanılarak sınıflandırılır. 1 vei'lik bir patlamada havaya en az 10.000 metreküp volkanik malzeme savrulur. her 1 puanlık vei değeri artışı püskürtülen malzemenin 10 kat artması anlamına gelmektedir. tarihte kaydedilen en büyük volkanik patlama 1815 yılında patlayan ve 92.000'den fazla kişinin ölümüne sebep olan, 7 vei değerine sahip tambora yanardağıdır.

    tambora'nın patlaması kuzey yarım kürede sıcaklığın 6 ay botunda 0.5°c düşmesine sebep olmuştur. 1816 yılı ise yine bu patlama nedeniyle "yazın olmadığı yıl" olarak adlandırılmıştır. yağış dengelerinin bozulması da eklenin 1816 yılında dünya genelinde hasatların başarısız olmasına neden olmuştur.

    dünyada vei değeri 7 ya da 8 olduğu bilinen 32 tane yanardağ bulunmaktadır. bunların hepsinin aynı anda patlaması insan dahil olmak üzere canlıların büyük bir çoğunluğu için yok olmak anlamına gelecektir.

    ilk patlamalar havadaki çoğu uçağın düşmesine, batı amerika, güney amerika, güney ve uzak avrupa ve uzak doğu'daki binaların çoğunun yıkılmasına ve gelişmiş dünyanın çoğunda elektrik şebekelerinin arızalanmasına sebep olacaktır.

    içme suyu kaynaklarının tamamı kül nedeniyle kirlenecek ve zehirli hale gelecektir. küresel olarak sıcaklıklar en az altı ay boyunca 15°c kadar düşecek ve sonraki 10 yıl, oluşan asit yağmurları nedeniyle tarım yapmak imkansız hale gelecektir.

    neyse ki tüm yanardağların aynı anda patlaması gibi bir ihtimal bulunmamaktadır. volkanlar yer kabuğunun altındaki lokal olarak biriken magma baskısı ile patlarlar. patlayan her volkan yer kabuğu üzerindeki stresi alacağı için diğer yanardağların patlama risklerini azaltacaktır.

    kaynak: bbc science focus
hesabın var mı? giriş yap