valerianus

• tam ismi publius licinius valerianus olan, imparator olmasıyla augustus ismini de alarak publius licinius valerianus augustus olarak tarihe geçen roma imparatoru. milattan sonra 253 - 260 yılları arasında roma imparatoru olan valerian'ın imparatorluğu, roma için zaten berbat^** bir yüzyıl olan 3. yüzyılın en kötü yıllarından bazılarına denk düşmektedir. roma ekonomisi çok kötü durumdadır, şiddetli siyasi çekişmeler ve imparator koltuğuna kimin oturacağına dair iç savaşlar üst üstedir, doğu avrupa ve anadolu topraklarında romalıların tabiriyle "barbar"^* gotlar^* roma ordularını ve şehirlerini perişan ediyor, doğuda ise şah 1. ardeşir'in oğlu 1. şapur hükümdarlığında sasani imparatorluğu roma'nın antakya ve suriye bölgelerini ele geçirmiştir ve tüm bunlar yetmezmiş gibi bir de cyprian vebası^* günde 5000 kişinin canını alacak kadar şiddetli bir şekilde yaşanmaktadır. bir gün biri size "perfect storm" ne demektir diye sorarsa roma imparatorluğu'nun üçüncü yüzyıl krizi'nden bahsedebilirsiniz.
  
  251-253 arasında imparator olan trebonianus gallus'a karşı ayaklanan moesia birlikleri komutanı aemilianus'un ayaklanmasını durdurmak üzere ren lejyonlarının^** - ki bu lejyonlar imparatorluğun en güçlü lejyonları arasındadır - başında güneye doğru ilerleyen valerian, aemilianus'un üç aylık imparatorluğuna son verir ve imparator olur (valerian'ı yardıma çağıran trebonianus gallus, valerian gelmeden ölmüş, imparatorun öldüğünü öğrenmesine rağmen valerian güneye doğru ilerlemesini durdurmamıştır). imparator olmasının ardından ilk amacı sasanilere kaptırılan toprakları geri almak olmuş ve antakya ve suriyeyi doğu seferi düzenleyerek 257'de tekrar roma topraklarına katmıştır. sonraki yıl gotların küçük asya'yı^** talan etmeye başlaması üzerine 259'da ordusuyla birlikte o dönemki adıyla edessa'ya yani şanlıurfa'ya hareket eder, ancak bu sırada lejyonlar arasında veba yayılmaya başlar ve ordu oldukça zayıf düşer. bunun üzerine 260 yılında 1. şapur kumandasında sasani ordusu edessa'da valerian'ın ordusunu kuşatma altına alır ve roma ordusunu yener. bu muharebe kaynaklarda edessa muharebesi^* olarak geçer. edessa muharebesi'nde valerian esir düşer ve pers ellerinde esaret altında öldüğü tahmin edilmektedir. bazı kaynaklara göre 1. şapur tarafından aşağılanıp köle gibi kullanıldığı ve sonra da öldürüldüğü söylenirken, başka bazı kaynaklarda ise valerian'ın esaret altında görece iyi koşullarda yaşadığı ve hatta romalı askerlerin band-e kaisar'ı^***** inşa etmesinin ardından 1. şapur tarafından serbest bırakıldığı söylenir.
  
  kim bilir, valerian'ın olaylarla dolu hayatı gerçekte nasıl sona erdi? hep merak ederim böyle küçük detayları. her neyse...
• ms. 253-360 arasında roma imparatoru olan bu abimizin mükemmel bir çıplak bronz heykeli, burdur'daki boubon antik kentinde bulunmuştur. kafası, kolları, elleri, ayakları ve bir bacağı olmasa da ve sadece torso halinde yani gövde halinde bulunsa da çok etkileyici bir heykel. burdur müzesi'nde görülebilecek olan bu heykelin baş kısmının amerika’da poul getty müzesi'nde, bir bacağının ise danimarkalı bir koleksiyoncuda olduğu söyleniyor.
  seksi fotoğrafları için bkz. 1, 2.
• sasani kralı tarafından rehin alınır. rivayet odur ki, persler tarafından derisi canlı canlı yüzülerek, içine saman doldurulur. ihtimal dahilinde değil.
  40 bin askerle fırat nehrini geçerken, yenilip bu hale getirilmek pek makul değil. tamamen sasani sanrısı.
• ansiklopedi bilgimden hatırladığım kadarıyla, iranda nakş-ı rüstemde büyükçe dağdaki kayalar üzerinde kabartması olan roma imparatoru ve generali. kaya kabartmasında edessa savaşı galibi sasani imparatoru 1. şapur valerianı esir etmiş, at üstündeyken, yerde diz çökmüş valeriana kılıcını doğrultmuş şekilde betimlenmiştir.
• imparator gallus döneminde yukarı ren ordularının komutanıydı. gallus ile aemilianus arasındaki mücadelede gallus'a destek verdi. gallus'un yardım istemesi üzerine yola çıktı ancak artık geçti. mücadeleyi aemilianus kazanmış ve gallus öldürülmüştü. bunun üzerine valerian dostunun intikamını almak üzere ant içti. kendisine bağlı askerlerle aemilianus 'un üzerine yürüdü. bu sırada aemilianus'un askerleri umutsuz bir savaşa girmek yerine onu öldürmeyi seçtiler. artık valerianus yeni imparator olmuştu.
  valerianus geniş topraklara sahip imparatorluğun tek başına yönetilemeyeceğini biliyordu. bunun üzerine oğlu gallienus'u batıyı yönetmekle görevlendirdi. kendiside doğu'da bir tehdit oluşturan sasaniler üzerine sefere çıktı.
  iki ordu arasında savaş kaçınılmazdı. tarihe edessa savaşı olarak geçen muhabere birinci şapur önderliğinde sasanilerin kazanması ile son buldu. savaş sonrasında valerianus şapur'a esir düştü. esaret altında yaşamı son buldu. öldükten sonra derisinin altına saman yerleştirildi ve sergilendi. bir savaş meydanında esir düşen ilk imparatordur.
  
  sonra publius licinius egnatius gallienus
  (bkz: #141652085)
  
  önce marcus aemilius aemilianus (bkz: #140927025)
• valerianus, publius licinius/ publius licinius valerianus : ms 260. ms 253-260 arasında roma impa-ratoru.soylu bir aileden geliyordu.önceki imparator aemilianus öldürülün-ce oğlu gallienus ile birlikte tahta geçti.
  yaklaşık yarım yüzyıl süren ve "3. yüzyıl krizi”olarak adlandırılan dönemin dip noktası onun zamanında yaşandı.imparatorluk toprakları komşu kabilelerin saldırılarına maruz kaldı, kuzeyde franklar ve saksonlar, tuna bölgesinde alamanniler, doğuda sasaniler akınlar düzenlediler.
  gotlar ise karadeniz’in kuzeyinden gelerek kuzey ana-dolu kentlerini yağmaladılar. ms 253-256’da gotlar üzerine, ms 259’da armenia, kapadokya ve suriye’yi şapur ı komutasında istila eden sasanilere karşı sefere çıktı. veba salgını nedeniyle bitap düşmüş ordusu ile ms 260’da edessa yakınlarındaki savaşta şapur ı'a esir düştü. böylece bir savaşta esir alınan ilk roma imparatoru oldu. serbest bırakılması için teklif edilen fidye kabul edilmeyince hapiste öldü, yüzülmüş derisi bir sasani tapınağının duvarını süsledi.