utahraptor

• utahraptor (hintçe kökenli utah, 'dağın tepesi' ve latince raptor, 'hırsız' kelimelerinin kombinazasyonu) tepelerin hırsızı adındaki 120-130 milyon yıl önce, kretase devri'nde yaşadığı tahmin edilen ostrommaysorum dinozordur.
• kuşlara en yakın fiziksel özellikleri gösteren ve içlerinde velociraptor’u da barındıran dromaeosauridae ailesinin, yeni keşfedilen kuzeni dakotaraptor ile beraber en büyük üyesidir. fosil örnekleri daha eskilere dayanıyor olsa da 90 lara kadar bilinilirliği sınırlı kalmıştır. örneğin 93 yılında vizyona giren ilk jurassic park filminin çekimi sırasında bu dinozor bilinmiyor olmasına karşın, filmde kurgusal olarak oluşturulan velociraptor lar boyutları gereği aslen utahraptor dır. fakat gerek fiziksel gerekse de avlanma tarzı olarak filmde yansıtıldığından oldukça farklı canlılardır.
  
  avlanma tarzı ve karakteristiği ile ilgili öngörülen detaylardan bahsetmeden once belirtmem gereken önemli bir husus var ki; popüler kültürde yansıtıldığının aksine, theropod dinozorların eklem yapıları, kollarını kendi ekseninde döndürmelerine imkan veren fizyolojik bir yapıda gelişmemiştir. insanda supirnation ve pronation ismini verdiğimiz eklem hareketleri bu dinozorlar için geçerli değildir. dolayısı ile kollar, normal şartlarda her zaman avuç içleri birbirine bakacak şekilde konumlanmıştır, aşağı yada yukarı şekilde yansıtıldığı durumlar kesinlikle bilimsel değildir.
  
  utahraptor gibi bir theropod dromaeosaur’un olası eklem hareketlerini gösteren illustrasyona şuradan bakalım
  
  kolların eklem hareketleri, gücü uygulama şeklinde etkili olduğundan, avlanma konusunda kollarından çok daha gelişmiş, daha çok hareket imkanı sağlayan ve momentumunu daha etkili bir şekilde avına aktarabildiği diğer bir uzvu olan bacakları; bu hayvanın asıl silahıdır. yani dişler ve el tırnakları değil.
  
  türün karakteristik özelliği, yukarıda anlattığım sebeplerin ürünü olarak, ayak ikinci parmağında bulunan ve 20 cm i aşan, kıvrık tırnak oluşumudur. fosilleşmiş ayakizi örneklerinden bildiğimiz üzere: yine filmlerde temsil edildiğinin aksine, hayvanın yürüyüşü sırasında bu tırnak yer ile hiçbir zaman temas etmezdi çünkü keskin kalmasını istediğiniz silahınızı neden yere sürtesiniz dimi? utahraptor'ın bu silahı sayesinde, avına sadece bacak mesafesinde yaklaşması kafi gelirdi ve tırnaklarını avının ana damarlarına zarar vermek için kullanırdı. yine dromaeosauridae ailesinden olan velociraptora ait fighting dinosaurs isimli, dövüşürken birbirlerine kitlenerek ölen bir velociraptor ve protoceratops u barındıran fosil buluntusundan çok net şekilde görüyoruz ki velociraptor ayak tırnağı ile avının tam olarak boyundaki şah damarını hedef almıştır. kullanım alanlarından birinin de günümüzde yırtıcı kuşların yaptığı gibi, avlarını canlı tüketirken kaçmalarını engellemek olduğu düşünülmektedir. bacak oranı ve kalın bacak kemikleri de bu türün, hızdan ziyade bacaklarında yoğunlaşmış bu ciddi kas gücünü avı ile mücadelede kullandığı tezini desteklemektedir. ufak hadrosaurve ceratopsian dinozorlar hatta ufak memeliler muhtemelen bu canlının menüsündeki ana avlarıydı.
  
  dromaeosauridae ailesinden microraptor, sinornithosaurus, velociraptor ve en yakın buluntu örneği olarak zhenyuanlong gibi yakın türlerin çoğunun tüy izlenimini sağlayan fosil kalıntıları ve günümüzde kuşlarda görülen, kollarda kanat tüylerinin kemiklerle bağlantısına işaret eden, quill knob isminde, geçme noktaları bulunması sebebiyle utahraptor da diğer tüm dromaeosaur’lar gibi muhtemelen tüm vucudunu kaplayan tüylere sahipti. bu tüylerin nasıl ve hangi türde olduğu konusu paleontoloji dünyasında dahi tartışmaya açık bir mevzu olsa da gün geçtikçe yenisi eklenen fosil kalıntıları bize bu konuda ciddi ipuçları da sağlamış durumdadır.
  
  kollarında kanat oluşumunda aerodinamik, merkez şaftı bulunan kuş tüylerine (bkz: pennaceous feathers) sahip olduğu düşünülmektedir. bu tüyler termal regülasyon ve karşı cinse kur amaçlı (bkz: sexual dimorphism) kullanılması haricinde, devekuşlarında olduğu gibi, hayvanın koşarken yön değiştirmesi sonucu ağırlık dengesinin sağlanması amaçlı kullanılmış olması da kuvvetle muhtemel.
  
  kazılarda çeşitli yaş gruplarında örneklerine ayni alanlarda rastlanılmış olması, gruplar halinde yaşayıp, avlandıkları yönünde pozitif bir bulgudur. benzer boyutlarda olmalarına karşın dakotaraptor ile ayrıldıkları nokta ise: dakotaraptor, ufak dromeasaurların fizyolojik özelliklerini gösteren, hafif yapılı, hız ve çevikliği ile muhtemelen vurkaç tarzi avlanan bir dinozor iken, utahraptor birebir karşılaşmalar için daha uygun, geniş yapılı ve daha kaslı bir avcıdır.
  
  edit: linkler eklendi.