tip stall

• uçak kanadı boyunca stall'un önce kanat ucunda gerçekleşmesine verilen isim. tanımı yaptıktan sonra detaylara gelecek olursak, tip stall ilk defa swept wing geometrisine sahip olan uçaklarda görülmüş bir etkidir.
  
  bunun nedeni, chordwise wing denen ve kanat ekseninin füzelaja dik olduğu uçaklarda stall'un kanat üzerinde gerçekleşeceği noktanın sınıflandırmaya ihtiyaç duyulmamasıdır.
  
  swept wing'e ihtiyaç duyulmasının nedeni, kritik mach sayısını yükselterek daha yüksek hızda seyredilebilmesini sağlamaktır. çünkü uçak ses hızının altında seyahat etse de, hız kanat üzerinde lokal olarak ses hızını aşarak şok dalgasının gelişmesine yol açar ve uçuş stabilitesini olumsuz etkiler. kanatların eğik yerleştirildiği swept wing'de ise, hava hızının sadece kanada dik olan bileşeninin hızı artacağı için kanat üzerindeki maksimum hızlar düşürülmiş ve kritik mach sayısı yükseltilmiş olur.
  
  öte yandan, swept wing^* tip stall gibi bir handikapa sahiptir. kanat profilinden dolayı, kanat üzerindeki havanın spanwise bileşeni, yani kanada dik bileşeni, kanat üzerinde akmaya başlar. bunun sonucunda kanadın hücum kenarı boyunca, kanat kökünden^* kanat ucuna^* doğru bir sınır tabaka gelişir.
  
  bu sınır tabaka, kanadın uç tarafında kanat profilinin hücum kenarını aşağıya doğru çekerek kanat ucunda hücum açısını artırır. bu nedenle, v kanatlı uçaklarda stall ilk önce kanadın ucunda gerçekleşir. bu kesinlikle istenmeyen bir durumdur.
  
  çünkü v kanatta stall kanat ucunda gerçekleşince, kanadın üzerindeki bileşke kuvvet x ekseninde ilerlemeye başlar. toplam taşıma kuvveti uçağın ağırlık merkezinin önüne geçeceği için bir moment oluşturur ve sonucunda uçağın burnunu havaya kaldırır^*. sonuçta uçağın burnu havaya kalkınca, kanadın kalanında da hücum açısı artar ve stall kanat ucundan kanat köküne doğru gelişerek ilerler. bu 2 durum birbirini besleyerek, stall'un şiddetini artırır ve yeterli irtifa yoksa uçak yere çakılır.
  
  tip stall'un önüne geçmek için 2 farklı yöntem vardır. bunlar bir arada da, kullanılabilir.
  
  1) stall fence: havanın v kanat üzerinde span wise eksenin hareketini engellemek için kanat üzerine eklenen plakalardır ve böyle sınır tabaka gelişimi kanat ucuna doğru yürüyemez ve tip stall gerçekleşmez. bunun 2 handikapı vardır. birincisi ek yüzey, ek sürtünme demektir ve parasitic drag'i artırarak yakıt tüketimini artırır. ikincisi, stall fence, tasarım aralığına göre spanwise akışı kümülatif olarak engeller bu yüzden son noktada, stall riski azalsa da, tamamen engellenemez.
  
  2) wash out: kanat profilinin değişken hücum açısı^*na sahip olacak şekilde tasarlanmasına denir. hücum açısı, kanat kökünden kanat ucuna doğru giderek düşecek şekilde tasarlanır. kanadın hücum açısı kanat ucunda daha düşük olacağından, spanwise sınır tabakadan dolayı lokal artışlar yaşasa da düşük hücum açısı nedeniyle tip stall riski düşmüş olur. bu durum ayrıca, taşıma kuvvetinin kanat ucuna doğru gidildikçe düşmesini sağlayacağından dolayı kanat üzerindeki bending stress'i de düşürerek kanadın mekanik mukavemetini de artırır.