thema

• roma imparatorluğu'nda eyalet hesabı siyasi/yönetsel birim.
• üç aylık thematik yayın dergisi, teknoloji holding tarafından çıkartılıyo
• ortadönem bizans çağını başlatan heraklius döneminde kurulmuş askeri valilik sisteminin adı.eksarklık denilen bir öncülü vardır ki bu sadece devlet içindeki önemli uc bölgelerde bulunurdu.başlarında bulunan askeri valilere strategus denir ve bunların sokrum polatium denilen sarayları olurdu bi nevi küçük imparatorluk gibi düşünün yani . ha bir de toprakları işleten askerler/köylüler bulunurdu ki bunların adı da stratiot tu.ilk kuruluş evresinde doğu,orta anadolu,başkent ve deniz themaları da mevcuttu.
• 7 yüzyıla gelindiğinde bizans devleti iktisadi ve askeri anlamda çökmüş vaziyetteydi.balkanlarda avarlar istediği gibi at koşturuyor sasaniler ise doğu sınırında büyük bir tehlike arz ediyordu.devlet ordusu güvensiz,disiplinsiz ve ağır mali külfet gerektiren paralı askerlerden oluşuyordu.
  
  bizans,anadolu'ya selçuklular gelene kadar,yaklaşık olarak 400 yıl daha toprak bütünlüğünü koruyacak muazzam thema sistemini uygulamaya başladı.
  
  thema'nın kelime anlamı kolordu demek.bu sistem sayesinde bizans ordusunun esas kütlesini taşra vilayetlerinden toplanan mahalli ordular oluşturuyordu.ilk oluşturulan thema armeniakon bölgesiydi.bu thema'nın başına da ermeni mzez gnouni getirilmişti.thema'lar strategos isimli bir generalin komutası altındaydı.
  
  bu themalardan sorumlu strategoslar seçtiği kişiye toprak bağışlıyor.bu kişiler asker-çiftçi olarak hayatlarına devam ediyorlardı.toprak sahibinin en büyük oğlu kabul ettiği taktirde araziyi devralabiliyordu.
  
  ilerleyen dönemlerde yeni themaların açıldığıda oluyordu.böyle durumlarda ya themalar küçük parçalar bölünüyor ya da mevcut themanın sınırları genişletiliyordu.6.leo,kurduğunda bukellarion themasından 3,armeniakon themasından 2,kappadokia themasından ise 1 bandonu yeni kurulan kharsianon themasına konuşlandırmıştı.
  
  *bandon=ortalama 200 asker.
  
  themaların bulundurduğu asker sayısı ortalama şu şekildeydi:
  
  anatolikon=15.000 kişi
  thrakasion=10.000 kişi
  armeniakon=9.000 kişi
  bukellarion=8.000 kişi
  opsikion=6.000 kişi
  paflagonia=5.000 kişi
  seleukia=5.000 kişi
  thrakia=5.000 kişi
  kappadokia=4.000 kişi
  kharsianon=4.000 kişi
  optimaton=4.000 kişi
  
  genel itibariyle 10.000 kişilik bir thema 1.000 kişilik 5 bandona ayrılırdı.bandonların başında komes adında rütbeli bir subay bulunurdu.her bir bandon ise kontarhin komutasında 40 kişilik gruplara ayrılırdı.
  
  themalardaki askerlerin yıllık ücretleri 54-81 gram altına denk gelmekteydi bu da 12-18 sikke ücrete denk geliyordu.imparatorluk denizcilerine ise 648 gram altın verilmekteydi.maaş dışında askerlere ara sıra tayın dağıtılıyor,ganimetten pay almaları da sağlanıyordu.savaşta sakatlanan savaşçılara gazi maaşı bağlanıyordu.savaşta maktul düşen askerlerin eşlerine ise tek seferlik olmaküzere 1620 gram altın veriliyordu.
  
  9.yy da yüksek rütbeli subayların maaşı ise şöyleydi:
  
  birinci strategos=12.960 gram altın
  ikinci strategos=9.270 gram altın
  üçüncü strategos=6.480 gram altın
  dördüncü strategos=3.240 gram altın
  beşinci strategos=1620 gram altın
  komes=972 gram altın
  pentekontarkhos=648 gram altın
  dekarkhos=324 gram altın
  
  bu maaşlar doğu themaları için geçerliydi.batı themalarında asker ve subayların maaşı daha düşüktü.bugün de olduğu gibi 1000 yıl önce de doğuda çalışan askerler daha fazla maaş alıyordu.
  
  11.yy'da thema sistemi de çökmeye başlamış strategoslar ile emirlerindeki yüksek rütbeli subaylar merkez yönetimden uzaklaşıp bağımsız toprak sahipleri olmaya başlamıştı.merkezin bunlardan haberi olmasına rağmen yaptıkları pek fazla bir şey olmamıştır.merkez bu taşra aristokrasisinin isyan etmemesi için daha fazla hak ve imtiyaz tanımasına rağmen thema sisteminin çöküşünü engelleyememişlerdir.
  
  strategoslar ise kendilerinden daha güçük toprak sahiplerini sindirmeye başladı ve taşranın asker çıkarma potansiyelide yıldan yılda azalmaya başladı.bu seferde oğuz,kıpçak,peçenek,vareg,bulgar vs askerleri paralı olarak hizmet vermeye başladı.merkez teşkilatı da bünyesinde paralı asker bulundurmaya başladı.10.yy civarında imparatorun özel muhafızları arasında çok sayıda hazar ve fergana bölgesinden gelen türk asker bulunuyordu.
  
  kaynak:
  bizans orduları 900-1461 – ian heath
  bizans devlet tarihi-georg ostrogorsky
• kolordu manasına gelen kelime.
  
  diokletianus, konstantinos idare düzeninin en önemli özelliği askeri ve sivil iktidarın ilke bakımından birbirinden ayrılmasıdır.
  
  herakleios zamanında bizans ordu ve idare düzeni temelden değişir. thema'lar düzeni diokletianus ve konstantinos düzenine son verir.
  
  bu idari ve askeri yeni düzende anadolu arazisi askeri bölgelere (thema) bölünür. böylece bizans devletinin eyalet idaresine önemli bir süre damga vuran bir sistemin temeli atılmıştır.
  
  yeni askeri bölgeler, yani thema'lar tamamen askeri mahiyette idare birlikleridir. her thema'nın başında, bölgelerinde en yüksek askeri ve sivil güçleri uygulayan kimseler (strategos'lar) vardır.
  
  askeri birliklerin anadolu'daki bölgelere iskan edilmesiyle thema müessesesi ortaya çıktı. askeri birliklere de (kolordu), bu askerlerin yerleştirildiği bölgelere de thema denir.
  
  thema'lar hem idari hem de askeri birliklerin iskan bölgeleridirler. askerlere yönelik düzenlenen yasada, ırsi ordu hizmetini yüklenmek karşılığında askerlere evlatlarına kalacak askeri arazi parçaları verilir. toprağa bağlı yerleşik askerler yapılanması.
  
  thema'lar organizasyonu yerli bizans ordusunun meydana gelmesi için temel oluşturdu ve yabancı asıllı ücretli askerlere mecburiyetten kurtardı.
  
  thema'lar ordusu, iaşe ve donanımını stratiotes mülklerinden (askeri arazi) sağlayan toprağa bağlı asker köylülerden oluşuyordu. kendisine toprak verilmiş asker çağrıldığı an donatılmış olarak ve bir at ile birlikte orduya katılmakla sorumludur. ayrıca bu askerlere az bir tutar da ücret olarak ödenirdi.
  
  kaynak : georg ostrogorsky, bizans devleti tarihi.
• yaklaşık yedi yüz yıllık bir dönem için bizans imparatorluğu'nun ana yerel idare birimi idi. thema sistemi yedinci yüzyılda bizans topraklarının müslüman orduları tarafından zaptedilmeye başlanması ile kurulmuş ve daha önceki ana yörel birim olan ve roma imparatorları diokletian ve i. konstantin tarafından kurulmuş olan roma diakos sistemi yerine geçirilmiştir.
  bizans imparatorluğu'nun çok küçülüp birbirinden ayrı parçalar haline dönüşmesinden sonra imparator vi. yannis kantakuzenos tarafından 1350li yıllarda themalar ortadan kaldırılıp yerel idare ortaçağ'da çok popüler olan "liyej-vasal" ilişkisine dayanan apandaj sistemine dönüştürülmüştür.
  
  geri plandaki gelişmeler
  6. yüzyılın sonlarında ve 7. yüzyıl başlarında bizans imparatorluğu her yönden hücumlara uğramaktaydı. sasani imparatorluğu doğudan ve güneydoğudan suriye, mısır ve anadolu'ya baskı yapmaktaydı. slav ırklar ve avarlar balkanlar'da yerleşmeye başlayıp yunanistan içlerine doğru sarkmaktaydılar. lombardlar genellikle hiçbir direniş görmeden kuzey italya'yı işgal etmişlerdi. bizans imparatorluğu'nun daha batısında ve güneyinde uzak olan ve imparatorlar i. justinianos ve mavrikios tarafından yeniden roma eline geçmiş olan bölgelerde bu gittikçe artan baskıya karşı koyabilmek için bölgedeki en yüksek sivil idare ve askeri idare birleştirip ve özel bir eyalet eksarhlık ve eyalet valisi eksarh sistemi uygulanmaya başlanmıştı. bu özel yörel idare yönetimi sistemi kuzey afrika'da tunus civarında kartaca merkezli afrika eksarhlığı ve italya'da revanna merkezli ravenna eksarhlığı kurulmuştu. bu tip idari uygulama başlangıcı 530'lu yillarda justinyen'in yeni idari reformlarına götürülmektedir. o zamana kadar roma imparatoru diocletianus'un kurmuş olduğu yerel idare sistemine göre taşra yörelerinde askeri idare ile sivillerin idaresi titizlikle ayrılmakta ve iki sistem birbirlerinden değişik şekilde organize edilmekte idi. bu ayrılmaya neden, aksi halde yerel yöneticilerin yörelerinde bulunan askerlere komuta edip kendilerini özerk imparator olarak ilan etmelerine ve yerel askerlerle merkezi iktidarı ele geçirmeye çalışmalarına imkân vermesi idi. bu sistem roma imparatorluğu'nun genellikle her yöresinde ve 300 yıl süre ile uygun sonuçlar vermişti.
  
  fakat 640'lı yıllarda imparatorluğun güney doğusunda müslüman dört halife dönemi başlangıcından beri özellikle bu sınır yörelerinde bu sistem çökmeye başladı. müslümanların çok hızlı bir şekilde imparatorluğun çok önemli bölgeleri olan mısır ve suriye'yi ele geçirmeleri ve kuzey afrika, filistin ve güney anadolu'yu tehdit etmeleri, bu nedenle bizans için çok önemi olan tarım üretimi, insangücü ve arazi kaybı idari sisteminin nasıl yaşamını sürdüreceği hakkında korku yaratmıştı. bu daha once hiç hisedilmemiş olan büyük idari kriz imparatorluğun yönetiminin baştanbaşa reform edilmesine neden oldu.
  
  daha önceki yerel idare sisteminin bazı elemanları yedinci yüzyıl sonlarına kadar değişmemekle beraber, anadolu'da imparatorluğu elinde buluna bölgeler 5 büyük thema (çoğul themata)'ya bölündü. bunlardan her birinin yönetimi strategos (general) adı verilen eyalet valisine verildi ve bu eyalet valileri thema içinde bulunan askeri kuvvetlerin komutanı olma görevleri de bulunmaktaydı. bu çeşit yerel idare sonradan osmanlı devleti'nde benzer olarak beylerbeylik ve sancak beyliği sisteminde de uygulanmıştır.
  
  thema sistemine göre askeri birliklerin konmuş oldukları yörede boş arazilere veya yeni fethedilen yörelere ve arazilere yerleştirilmesi ve bu arazilerin hemen devlete sadık kişiler tarafından ele geçirilmesi bizans imparatorluğu'nun uzun zaman yaşamasına yardımcı olmuştur denilebilir. fakat diğer taraftan bu yeni sistem ile sivil sosyetenin askerleşmesi ve sivil kültürün ve sivil kurumların eski güçlerini kaybetmeleri gerçekleşmiştir. bu nedenle birçok avrupalı tarihçi thema sisteminin kurulması tarihini doğu roma imparatorluğu için geç antikite çağının bitmesini ve orta çağın başlangıcını işaret ettiğini kabul etmektedirler.
  
  kuruluş
  ilk beş thema, verilen isimlerden de anlaşılacağı gibi, bizans imparatorluğu'nun o zaman elinde bulunan beş değişik seyyar sahra ordusundan kurulmuştu. bu seyyar yöresel ordular, statik limitanei ordugah ve kışla sistemiyle idare edilen komutanlarına magister militum ünvanı verilen, asker birliklerden değişikti. bu ordular ortadoğu'daki bizans topraklarının kaybı ile anadolu'ya çekilmiş ve her seyyar orduya bir bölge tahsis edilmişti. ilk thema'lar bu seyyar ordu bölgelerinde kurulmuş olup isimleri şunlardı:
  
  armeniakon theması (thema armeniakon) : merkezi amasya (amasea) idi. 667'de kurulmuştu. antik pontos, armania minor ve kuzey kapadokya eyaletlerinden oluşmaktaydı.
  anatolikon theması (thema anatolikon): merkezi emirdağ yakınlarındaki eski amorium kenti idi. ilk defa 669'da ismi geçmektedir. orta anadolu'da eski oriens eyaletini kapsamaktaydı.
  opsikion (öpsikön / hüdavendigar) theması; (thema opsikion): merkezi iznik (nicea). ilk defa 680'de ismi geçmektedir. bu imparator'un yakın akraba veya maiyetine verilmekte (latince obsequium) ve strategos (yani eyalet valisi) komes (kont) ünvanı taşımaktaydı. kuzeybatı anadolu eski bitinya, paflagonya ve kismen galatya eyaletlerinden oluşmaktaydı.
  trakyalılar theması (thema thrakesion): merkezi efes idi. isminin trakya'ya benzemesi trakya'dan anadolu kıyılarına getirilmiş seyyar ordunun bölgesi olmasındandı. batı anadolu ege kıyılarında eski iyonya, lidya ve karya eyaletlerini kapsamaktaydı.
  karavisiyanon theması (thema karavesianon): merkezi antalya (attaleia). bu bir donanma theması idi (karavis"gemi" demekti) ve strategosu (yani eyalet valisi') bir donanma rütbesi olan droungarios ünvanını taşımaktaydı. güney anadolu'nun akdeniz kıyılarını ve ege adaları'nı kapsamaktaydı.
  
  themalar listesi
  themalar listesi uzun süren bizans imparatorluk döneminde, önceleri yeni topraklar fethi ile sonraları toprakların kaybedilmesi ile değişmiştir. burada önce dokuzuncu yüzyıldaki thema'lar listesi ve sonra da daha kapsamlı ve biraz daha ayrıntılı olarak onuncu yüzyıl listesi verilecektir.
  dokuzuncu yüzyıl ortasında bizans imparatorluğu 20 themadan oluşmaktaydı. bunların alfebetik sıraya göre isimleri ve askerî katkıları şunlardır:
  
  yaklaşık 850'te themalar
  asya asker katkısı--------avrupa asker katkısı
  anatolikon 15.000-----------kefalonya 2.000
  armeniakon 9.000--------klimata 2.000
  kappadokya 4.000--------dyrrachion (draç) 2.000
  çarsianon 4.000-------------hellas 2.000
  kibyrrhaioton 2.000---------makedonya 5.000
  thrakesion 6.000-------------mora 2.000
  opsikion 6.000-------------sikelia 2.000
  optimaton 4.000-------------selanik 2.000
  boukellarion 8.000--------thrake 5.000
  paflagonya 5.000
  haldiya 4.000
  seleukeya 7.000
  
  onuncu yüzyılda ise bizans imparatorluğu 32 themadan oluşmaktaydı. bunlar şunlardır:
  
  aigaion pelagos - bu thema anadolu'da bulunup marmara denizi güney-batı kıyılari yörelerini ve ege denizi kuzey batısını midilli (lesbos) adasına kadar kapsamaktaydı. o yüzyıla göre önem sırasında 19. idi. bu thema'nin strategos (eyalet valisi)'nin yıllık maaşı 10 pund altındı. bizans donanmasına deniz askeri sağlamaktaydı.
  anatolikon - thema sisteminin ilk kuruluşunda ortaya çıkarılmıştı; ama 10. yüzyılda ilk yüzölçümünün ancak dörte birini kapsamaktaydı. konstantinopolis'ten sonra en önemli thema sayılmaktaydı. merkezi emirdağ yakınında bulunan antik amorium kenti idi. bu thema'nın strategos (eyalet valisi)'nin yıllık maaşı 40 pund altındı. bu yüksek maaşa neden orduya yaptığı asker katkısının yüksek olması ve elit ağır zırhlı süvari askerleri, katafrakt, sağlaması idi.
  armeniakon - bu ilk kurulan thema'lar arasındaydı. önceleri trabzon'u da kapsayan dogu karadeniz yöresinde olmakla beraber, sonradan sadece doğu karadeniz yöresinin içlerini kapsamaktaydı ve merkezi amasya'da idi. thema önem sırasına göre ikinci idi. bu yörenin strategos (eyalet valisi)'nin yıllık geliri 40 pund altındi.
  boukellarion - bu thema konstantinopolis'e yakın iznik merkezli anadolu yörelerini kapsamaktaydı. önem sıralamsına göre beşinci gelmekteydi. strategos (eyalet valisi)'nin yıllık geliri 40 pund altına eşitti. bu thema'nin askerleri genellikle piyade ve hafif süvari sınıfındandı.
  haldiya - bu thema merkezi trabzon olan doğu karadeniz kıyılarından oluşmaktaydı. dördüncü haçlı seferi'nden sonra bu thema yerine bizans'dan özerk komnenos hanedanı hükümdarlığında trabzon imparatorluğu kurulmuştur. thema önem sırasına göre onbirinci idi. haldiya strategosu için yıllık gelir 10 pund altındı. bu thema'da, bizans'tan ayrılıncaya kadar, bizans ordusu süvari kuvvetlerine at temin için büyük at sürüleri bulunmaktaydı.
  
  organizasyon
  thema teriminin iki değişik anlamı bulunmaktaydı. thema hem bir çeşit askeri bölgeleri tanımlamakta diğer taraftan da sivil yöresel idari birimleridir. tema askerlere tarım yapmaları için verilmiş arazi parsellerinin organizasyonuydu. teknik olarak askerler bir strategos (eyalet valisi) komutanlığı altında savaşmak için kurulmuş askeri birliktiler. kendilerine verilmiş olan ve kendilerinin üzerinde tarım yaptıkları arazilerin sahibi değildiler; arazinin sahibi yine devlet idi; araziyi işleyen askerlerin sadece toprağı işleme ve işlenen topraktan verim ve bundan gelir ve kar almaya hakları vardı. böylece, askerlere verilen tarım arazisi dolayısıyla askerlere verilen maaşlar düşük tutulabiliyordu. ayrıca, çocukları da eğer ileride ailelerinin topraklarını thema için asker olarak işleyeceklerse, o anda toprakları işleyen asker tarımcılar çocuklarını ve çocuklarının çocuklarını vb. devlete asker yükümü sağlamak üzere bağlı kılmaktaydılar. bu şekilde devlet yalnız devlet bütçesine az maliyeti olan asker bulmakla kalmamakta aynı zamanda hazır askeri bulunduğu için genellikle halk tarafından nefret edilen zorla asker toplama çabalari da göstermemekteydi. aynı zamanda yeni olarak fethedilen arazilerin fetheden devlet tarafından hemen sahip olunup devlete çok sadık asker tarımcılar tarafından çabucak yerleştirilmesi ile yeni fethedilen arazilerin ülkeye hemen bağlanması imkan dahiline girmekteydi.
  bir themanın valisi sadece orada yerleşik asker tarımcıların komutanlığı ile yetkili değildi; bu askeri vali aynı zamanda o yörenin sivil idaresinin başı idi. strategos ülkenin belli bir yöresinin hem askeri hem de sivil idaresini birleştirmekteydi. bu yöresel idare roma imparatoru dikoletian tarafından kurulmuş ve askeri ve sivil idareyi birbirinden tümüyle ayıran sistemi ortadan kaldırmış ve bu nedenle prasides ünvanlı sivil valiler ve düks ve benzer ünvanlı askeri valiler kaldırılmış ve bizans imparatorluğu yine eski roma cumhuriyeti veya dikoletian'dan önceki principat roam impartorluğu sisteminde olduğu gibi yöresel valiler hem yörenin sivil idaresini yüklenmekte hem de yöresel ordu birliklerine savaşta komuta etmekteydi.
  şu tablo theracisain theması'nda y. 902-936 döneminde bulunan thema idaresini bir örnek olarak göstermektedir.
  
  thema sisteminin ortadan kaldırılması
  thema sistemi bizans imparatorluğu'nun küçülmesi ile devamlı şok geçirmiş ve yeni yörelerin ele geçirilmediği, birçok eski yörelerin kaybedildiği ve özellikle sınır bölgelerinde olan yörelerin çoğunun devamlı el değiştirdiği için uygulanması çok zor bir hale girmiştir. diğer taraftan dördüncü haçlı seferi ile konstantinopolis'i ellerine geçiren ve latin imparatorluğu'nu kuran ve bu imparatorluğa bağlı frank apandaj sistemine benzer orta çağ usulu hiyerarşik sistem uygulayarak alt devletler kuran franklar da thema sisteminin yıkılmasına bir neden olmuşlardır.
  
  en sonunda vi. yannis kantakuzenos bir yeni reformla çok küçük kalmış bizans'ın yöresel thema sistemini ortadan kaldırmış ve tam orta çağ usulu apandaj sistemine dönüştürmüştür.
• arap akın’ları yüzünden bizans en önemli iki kaynağı olan suriye ve mısır’ı kaybetmiştir. bu iki kaynağın yokluğu demek başkent konstantinye’de açlık demektir. bizans’ın elinde kalan verimli tek alanın anadolu olması ve arapların anadolu’yu işgale yönelik bütün denemelerin boşa çıkmasının sebebi olan bir toprak düzeni. bizans imparatoru heraklieos döneminde uygulamaya geçmiştir. bizans-sasani mücadelesi o kadar uzun sürmüştür, bölgedeki insanları o kadar yıpratmıştır ki, heraklios tarafından yenilgiye uğratılan sasaniler sonrası bütün bir ortadoğu coğrafyası islamı kurtarıcı olarak karşılamış ve anadolu’nun sınırlarına kadar neredeyse dirençsiz bir şekilde ilerlemişlerdir. (suriye, mısır, ırak ). mısır ve suriye’nin kaybedilmesi anadolu’nun hem tarım hem maden hemde insan gücü açısından elindeki en önemli bölge olmasına neden olmuştur. bu koşullar altında imparatorluk bir takım mali, ekonomik ve askeri tedbirler almıştır. işte thema sistemi bu tedbirlerin kesiştiği bir sistemdir. hem askeri hem mali hem de ekonomik bir öneme sahiptir.
  
  “sivil yetkilerle askeri yetkilerin birbirinden ayrılmasının yüzyıllar boyunca roma idaresinin bir ilkesi olduğu bilinmektedir. themalar düzeni ise aksine yetkilerin aynı ellerde toplanması anlamına gelmektedir. bu yöntem aslında, devletlerin çok büyük bir tehlike karşısında atmış oldukları bir adımdır. bu tedbiri sasaniler’de vı. yüzyılda almış ve muhtemelen bizans imparatorluğuna bu noktada örnek teşkil etmiştir. önce taşra illerinde uygulamaya konan sistem vıı. yüzyılda gelişim kaydetmiştir. armenikon ve daha sonra kurulan anatolikon themaları muhtemelen ilk kurulan themalardır. daha sonra arap donanmasına karşı deniz theması, bulgarlara karşı trakya theması ve batı’daki arap tehdidiyle mücadele için sicilya theması kurulmuştur.”
  
  sistem bizans için bir can simitidir adeta. bu sayede imparatorluk sekizyüz yıl daha ayakta kalmayı başarmıştır.
  
  “thema sisteminde esas olan mantık kendi kendine yetebilmedir. thema askerleri savaş zamanında asker barış zamanında ise işçidirler. başlarında bulunan “strategos” ise yarı sivil bir validir. bu çerçevede themaların roma dönemindeki sınır bölgelerine yerleştirilmiş “limitahei” (limes) toprağa bağlı askerlik sistemiyle benzerlik göstermektedir. herakleios’un kurduğu themalar şunlardı; opsikion: kuzey batı anadolu’da, armenikon: doğu anadolu’da, anatolikon: batı anadolu’dan başlayarak orta anadolu’yu da kapsayan bölgede, karabision (kybration): antalya civarında olan deniz themasıdır.”
  bizans’ın bu sitemi başka başka adlarla selçuklu ve osmanlı devleti tarafından uygulanmıştır.
• thema sistemi, bizans’ta bir idari-askeri düzendir. bu sisteme, bizans imparatoru heracleius (610-641) zamanında geçilmiştir.
• ostrogorsky abi kitabında büyük bir ısrarla bu askerî teşekkülün önemini şöyle açıklıyor:
  
  «heraclius'un temelini attığı thema'lar ortaçağ bizans devletinin belkemiğidir.»
  
  bizans devlet müessesinin çöküşü, umûmen bu askerî oluşumun ve dahî ordu nizamının bozuluşuna bağlı diyor kıymetli georg abi.
• bizans imparatorluğu'nun vıı. yüzyıldan xı. yüzyılın ortalarına kadar idari, askeri ve sosyo-ekonomik yapısının temelini oluşturan, her bir themanın başında olağanüstü yetkiler verilmiş ve strategos olarak adlandırılan yöneticilerin bulunduğu sistemin adı. ilk başta arap saldırılarına karşı koymak ve bizans'ın doğudaki topraklarını savunmak için anadolu'da kurulmuştur ve arkasından olumlu etkilerinin sonucunda slav tehdidini engellemek için balkanlar'da ve adalar'da yaygınlaştırılmıştır. daha anlaşılabilir kılmak için osmanlı eyalet sistemini gözünüzde canlandırabilirsiniz. (geniş sınırları bir beylerbeyi, sancakbeyi vasıtasıyla bölerek yönetmek gibi)
  buna ostrogorsky'nin, bizans devleti tarihi kitabındaki çevirisiyle "kolordu" demek tam anlamıyla haksızlıktır. çünkü thema, belki ilk başlarda bir sistemi ifade etmemekle birlikte vııı. yüzyılın ortalarından itibaren bir sistemi ifade etmektedir. bu sistem, en başta toprağa dayalıdır ve toprağı ekip biçen ve gerektiğinde sefere katılan çiftçi-askerlere yani stratioteslere de sahiptir. anadolu'da sekizinci yüzyılın ortalarına kadar beş büyük thema mevcuttu ve bu themalar, toros dağları'nın batısında ve kuzeyinde kuruldular. nitekim toros dağları neredeyse x. yüzyılın ortalarına kadar bizans-islam devleti arasında doğal bir sınır hattı oluşturdu. malazgirt savaşı öncesinde imparatorluğun uygulamış olduğu yanlış politikalardan dolayı thema sistemi xı. yüzyılın ortasında çöktü ve bu çöküş, imparatorluğu bir daha ayağa kaldıramayacak sebeplerin başında gelmektedir.