taksonomi
-
isin uzmanini duzeltmek gibi olmasin ama taxon tekil, taxa coguldur. farkli biyolojik formlara taxa denir. ayrica sadece siniflandirma degil, evrensel anlamda kabul gormus hiyerarsiye dayali biyolojik siniflandirma bilimidir.
-
türklerin de kendilerine özgü taksonomistler oldukları ve bu konuda dünyada söz sahibi oldukları iddiasi vardır. aşağıdaki yazı bu minvalde yazılmış ve bazı tesbitlerine katımasam da ilginç olduğunu düşündüğüm bir denemedir.:
biz bu yazımızda, taksonomi alanında dünyaca tanınmış ilim adamları yetiştirmiş türklerin 'homo sapiens'i sınıflandırma yol ve
yöntemlerini irdeleyeceğiz.
mesela, biriyle yeni mi tanıştınız? hemen memleketini sorarsınız:
-hemşerim, türkiye'nin neresindensin?
ilk bakışta oldukça masummuş gibi görünen bu soru, bir türk
taksonomistinin sıklıkla başvurduğu birinci yoldur. esas amaç,
muhatabın memleketinden onun hangi ruh ve karakter yapısına sahip olduğu, etnik kökeninin ne olduğu ve bir nebze de politik görüşlerini öğrenmektir.
emel sayın'ın meşhur şarkısındaki:
"kız sen istanbul'un, neresindensin?"
sözleri de emel hanım bilmese de benzer bir amaca hizmet eder. :-)
bir türk taksonomistinin sıklıkla başvurduğu bir ikinci yol,
muhatabın kullandığı kelimelerin etimolojik kökenlerini inceleyerek,
şahıs hakkında bir fikir sahibi olmaktır. mesela şahıs avrupa menşeli kelimeleri mi tercih ediyor, ya da osmanlı türkçesi mi kullanıyor sıklıkla; tüm bunlar bir türk taksonomist için oldukça kuvvetli delillerdir. (tabii arada türk taksonomistlerinin karşısına idris-i muhtefi el-halveti gibi ingilizce- osmanlı türkçesi üzerinde uzman mübarek zatlar da çıkar, böyle bir durumda çoğunlukla yaptıkları şey "not identified" damgasını yapıştırmak ve "cümlelerinizi anlayamıyorum" demektir.)
bir türk taksonomistin sıklıkla başvurduğu bir üçüncü yol,
sınıflandırılacak insanın hangi kitapları, yazarları okuduğunu, hangi yayınları takip ettiğini araştırmak ve bu araştırmanın sonuçlarına göre muhatabı uygun bir şekilde kategorize etmektir.
son zamanlarda ortaya çıkan yeni bir taksonomi yöntemi,
sınıflandırılacak insanın hangi okuldan mezun olduğunu bulmak ve buna
göre münasip bir karara varmaktır. mesela, inceleme altındaki şahıs imam-hatip mezunu mu, damga hazırdır:
mürteci!
bazı adı saklı :-) kolejlerden mi mezun:
fethullahçi!
(bir de 12 eylül öncesi sıklıkla kullanılan bir taksonomi örneği:
odtü mezunu mu, hemen:
komünist!
bir de ara ara temcit pilavı gibi ısıtılıp ısıtılıp önümüze konan bir
taksonomi türü de vardır. daha çok feminler üzerinde uygulanan bu taksonomi türünde, sınıflandırılacak bayanın giydiği kıyafet,
kıyafetinin rengi, başının açık olup olmaması, kapalıysa hangi çeşit bir baş-bağlama metodunu tercih ettiği (ki bu son kıstas, bayanın mensup olduğu ideolojik görüşü şıp diye gösterir! genel olarak türk taksonomistleri iki tür baş bağlama metodu keşfetmişlerdir: selvi boylum al yazmalım metodu (zararsız bir seçenek, türk taksonomistlerinin sıklıkla belirttiği üzere babaanneleri de geneldebu metodu kullanmaktadırlar.) ve türban... (çok tehlikelidir, türk taksonomistleri genelde türbanı çocukların erişemeyeceği yerlerde tutmaya büyük çaba sarfederler.) ) önemli kıstaslardandır.
bu arada, henüz türk taksonomistlerinin bile(!) çözemediği vakalar mevcuttur. çünkü bazı insan gruplarının hâli hazırdaki taksonomi yöntemleriyle sınıflandırılması imkansızdır.
en sık rastlanan vakalardan biri, temel bilimlerle uğraşan bir
dindar müslüman örneğidir, ya da dini akidelerini yerine getiren
sanatçı örnekleri. hem 'sağ' cenaptan, hem de 'sol'dan kitaplar
okuyan kişiler de mevcut taksonomi yöntemleriyle
sınıflandırılamazlar. yine de son yıllarda gelişen yeni bir akım, bu
tür uro'ları, yani "unidentified reading object"leri (tanımlanamayan okuyan nesne), "kafasi karişiklar" alt grubu altında toplamaktır.
tabii bir de meşhur "takiyyeciler" grubu mevcuttur. bu sınıf, daha çok eskiden savunduğu fikirlerinin şimdi zıddını savunan insanlar için türk taksonomistlerince bulunmuş dahiyane bir terimdir. eskiden devrimci sol çizgide olup da şimdi liberal ve demokratik özellikleriyle ön plana çıkan gülay göktürk ve altangiller, türk taksonomistlerine ağzıyla kuş tutsa ve hepsini sırtında dokuz kere hacca götürüp getirse yaranamayacak olan tayyip erdoğan, takiyyeciler sınıfının en gözde flaş isimlerindendir.
bir de meşhuuur bir vak'ayı matrix vardır ki, kendisi de türk
taksonomistlerinin ilgi alanına girmektedir. doğal yaşam alanı bozkır olan matrix, beslenme biçimine göre bir herbivor, yani hem et, hem de otobur olup, "kumpir obur" olduğuna dair söylentiler de çıkmaktadır.
kendisi bazı taksonomistçilerce "kafası karışıkgiller"den olmasına
rağmen, kimilerince de 'islamcı'gillerdendir. 'sosyalist'gillerden
olduğu da rivayetler arasındadır. :-) (vallaha bu aralar ne olduğunu kendi de çözebilmiş değil! :-))
vel hasıl-ı kelâm, türk taksonomistlerinden daha bahsedecektim ama bu mevzu çook su götürür. ama izninizle ben de bir soru yönelteyim
sevgili dostlar:
türk taksonomistleri hangi sınıfa girmektedirler acep? :-))
(alev alatli e-mail grubundan ismail yiğit) -
aristonun ortaya çıkardığı söylenir.
-
-
(bkz: kategorizasyon)
-
türkçede küçükten büyüğe şu şekilde sıralanırlar*:
tür
cins
familya (veya aile)
takım
sınıf
grup
alem
periodik cetvele yaptıkları gibi buna da akılda kalsın diye baş harflerinden oluşan bir cümle uydurmuşlar ki hala hatırlama sebebim de budur: türkiye cumhuriyeti futbol takımından sergen gol attı. -
takı takma sanatı. düğünlerde seramoni şeklini alan takı takma esnasında eylemi düzgun olarak yapabilme işlemidir efem. ornek olarak çıgırtkan elınde mikrofonla; ''ooo gelının amcası sami bey'den damada bir adet kol saati'' diye bağırır ama sami bey o kol saatını reklam yaparcasına takmaz damada. sankı damadın elını sıkıyormuş gibi yapar ve o arada ''lak'' diye takıverır saati. budur taksonomi...*
(bkz: dünyanın en yüzeysel adamı) -
$uracikta canlilarin taksonomisinin en temel halini vermeyi kendime bir gorev biliyorum :
1) monera : tek hucreli prokaryotlar
2) protista : tek hucreli prokaryotlar
...a) silliler
...b) kamcililar
...c) kök ayaklilar
...d) sporlular
3) mantarlar : hucre yapisinda kloroplasti olmayan sporla ureyen ökaryotlar
...a) kaya mantarlari
...b) kuf mantarlari
...c) $apkali mantarlar
4) bitkiler : hucre yapisinda kloroplast bulunduran, hareket kabiliyetleri olmayan ökaryotlar
...a) cicekli bitkiler
......i) acik tohumlu bitkiler
......ii) kapali tohumlu bitkiler
......... tek cenekli bitkiler
......... cift cenekli bitkiler
...b) ciceksiz bitkiler
5) hayvanlar
...a) omurgalilar
......i) baliklar
......... kikirdakli baliklar
......... kikirdaksiz baliklar
......ii) ku$lar
......iii) kurbagalar
......iv) surungenler
......v) memeliler
...b) omurgasizlar
......i) sungerler
......ii) solenterler
......iii) derisi dikenliler
......iv) eklem bacaklilar
......... cok ayaklilar
......... kabuklular
......... bocekler
......... orumcekler
......v) solucanlar
......... yuvarlak solucanlar
......... yassi solucanlar
......... toprak solucanlari
......vi) yumu$akcalar -
(bkz: binominal nomenklatür)
-
yunanca taksis (düzenleme) ve nomos (yasa) sözcüklerinden türetilmis, canlıların sınıflandırılmasıyla ilgilenen bilim dalı.
ekşi sözlük kullanıcılarıyla mesajlaşmak ve yazdıkları entry'leri
takip etmek için giriş yapmalısın.
hesabın var mı? giriş yap