toxcatl katliamı

• tapınak katliamı olarak da geçer. 20 mayıs 1520 tarihinde aztek başkenti tenochtitlan'da ispanyol konkistadorlar tarafından yapılan katliamdır.
  
  cortes ve konkistadorlar amerika’ya adım attıklarında yerel halklarla ilk temaslarında özellikle ateşli silahlar ve atlarla yerli halklar üzerinde korku salmıştır. silahların öldürücü etkisine şahit olan amerika halkları topraklarına çıkan bu yabancılara saygı ile karışık bir korku ile yaklaşmışlardır. bu ruh halinden faydalanan sayıca az ancak teçhizata sahip cortes ve adamları aztek başkenti tenochtitlan’a 8 kasım 1519 tarihinde gelirler. kendileri için özel olarak hazırlanan bir konutta başkentin kalbine yerleşirler. cortes, ispanyolların sayıca az olmasının verdiği dezavantajı ortadan kaldırmak için aztek imparatoru ıı. montezuma’yı sarayında rehin alır. montezuma cortes’in isteklerini harfiyen yerine getirirken halkının işgalcilere karşı isyan etmesini de önlemeye çalışarak tanrıların azteklerin ispanyollarla işbirliği yapmasını emrettiğini bildirecektir. ancak aztek halkı arasında ispanyollar ve işbirlikçileri tlaxcala savaşçılarının başkentin içindeki varlıkları artan rahatsızlıkların kaynağı olur.
  
  1520 yılının haziran ayında meksika körfezi’ne ulaştığı haber edilen bir ispanyol birliği cortes’in planlarını alt üst eder. gelen ispanyol kuvvet küba valisi velázquez tarafından gönderilen pánfilo de narváez komutasındaki askeri birliktir. amacı ise valinin emirlerine karşı gelen cortes’i tutuklamaktır. bu haber üzerine hızla kıyıya ilerleyen cortes, tenochtitlan’da güvenilir komutanı pedro de alvarado’yu bırakır. sahilde narváez’i yenen cortes, mağlup ispanyol askerleri azteklerin ellerindeki altınları anlatarak kendi safına çekmeyi başarır. kuvvetleri artmış bir şekilde başkente dönmeye koyulur.
  
  cortes'in yokluğunda montezuma, pedro de alvarado'dan tanrı tezcatlipoca adına yapılacak olan toxcatl kutlamaları için izin ister. kutlamalar başlar başlamaz alvarado araya girer ve tapınakta bulunan asil azteklileri öldürtür. olaylara dair çeşitli rivayetler vardır. ispanyollara göre aztekler bir saldırı hazırlığı içindedirler. diğer bir sava göre ise ispanyollar insan kurban edilmesi törenlerine müdahale etmişlerdir. aztek kaynaklarına göre ise ispanyollar aztek altınlarını ele geçirmek için bu şekilde davranmıştır.
  
  kaynak
  aztek el yazmaları içinde la historia universal de las cosas de nueva españa
  hernan cortes taarfından yazılan mektuplar
• (bkz: unutmatoxcatlini)