• 6. ordu, 1943 subatinda resmi olarak teslim olarak tamamen yok oldu. stalingrad cebinde kalmis 250bin askerden 110bin civari esir alindi, 40bin civari kacabildi. 6. ordu bir daha asla yapilanmadi.
  • (bkz: stalingrad)
  • gercekten savasin donum noktasidir. bizim icin de o kadar onemlidir ki, eger stalingrad savasindan almanya galip ayrilsaydi turkiye cumhuriyeti ile alman reich i arasinda bir muttefiklik olmasi kacinilmaz olacakti. hitler`in planladigi da buydu zaten. savas sonrasi alman disisleri bakanligindan ele gecirilen yazismalarda goruldugu uzere her belgede stalingrad sozu geciyor, turkiye`den gonderilen yazilarda stalingrad i bitirin, sizinleyiz temali mesajlar geliyordu (illa okuyacagim derseniz alman disisleri bakanligi 1941 1943 turkiye ile gizli yazismalar kitabini bulun). ozellikle 1942 sonrali 1943 baslarinda turkiye`ye bu kadar fazla silah yollamasinin bir sebebi de budur. stalingradin alinacagina kesin gozuyle bakan hitler artik operation blaunun bir parcasi olan kafkasya harekatinda turkiye`nin aktif bir rol oynayacagini dusunuyordu. bu yuzden turkiye`ye yavas yavas modern savas arac gerecleri gonderilmeye baslanmisti bile.
    (bkz: ikinci dunya savasi zamaninda turkiye/#5772245)

    bu gonderilen arac gerecler bazilarina (romanya ordusu) oyle bir batmistir ki, stalingrad`da 6. ordunun kusatmaya alinmasina sebep olan romen ordusu generalleri (sovyetler stalingrad kusatmasini zayif olduklarini bildikleri romen ordularini ezerek gerceklestirmislerdir) kendisini bu buyuk hezimetten sonra su sekilde savunmusutur:

    "almanya hali hazirda muttefigi olan bazi ulkelere yardimda bulunacagina muttefik olup olmayacagi henuz belli bile olmayan ulkelere yardim etmeyi daha uygun gormektedir!"

    yani kisacasi romenler turkiye`ye yapilan yardim o siralarda bize yapilsaydi sovyetler karsisinda savunmamiz cokmezdi demek istiyorlar.

    turkiye ile ilgili kisma donecek olursak, almanlarin stalingrad kusatmasi bilindigi gibi basarisiz oldu ve de turkiye dogal olarak almanya`ya karsi yeniden tarafsiz konuma gecti. yine de turkiye ve almanya muttefikligi 1943 yilinda kharkov (bkz: kharkiv/#10182227) ve kursk muharebelerinde de ayni stalingrad`da oldugu gibi gundeme geldi. silah yardimlari, toplantilar, turk komutanlarin dogu cephesine cagrilmasi, 503. agir tiger tank tugayinin turk subaylara dogu cephesinde gosteriler yapmasi (bkz: turkenubung), huseyin erkilet (emekli) ve ali fuad erden gibi komutanlarin fuhrer ile bizzat toplanti yapmalari... ancak kharkov`da, kursk de hitler in dusundugu gibi gitmedi ve turkiye nin artik almanya nin savasi kazanacagini dusunenlerin sayisinda buyuk bir azalma oldu dolayisiyla da almanya ile iliskiler yeniden tarafsiz konuma gecti. artik 1944 den sonra nasil bir alman zaferi mumkun degilse turk alman muttefikligi de mumkun degildi.
  • almanlar sehre bati tarafindan girdikten sonra sehir icerisinde mahalle savasi seklinde carpismalarin oldugu, almanlarla ruslar arasinda bazen 8 cm lik duvardan baska birsey olmadigi, gunduzleri sehirde hareket etmenin intihar etmek oldugu (bkz: sniper), silahsiz rus askerlerinin sirf kalabalik gozuksun diye cepheye suruldugu kusatmadir.

    bu durum enemy at the gates fiminde de cok guzel canlandirilmistir.
  • dünya tarihinde gelmiş geçmiş en kanlı savaştır.

    savaşta bir an almanlar şehrin yüzde seksenini almıştır, hitler alman basınına stalingrad zaferi ile ilgili özel ekler basmalarını emretmiştir. fakat bu avantaja rağmen şehir düşmemiş, ruslar şehri ev ev, fabrika fabrika, sokak sokak geri almıştır. daha sonra da toparlanıp bir kontratak başlatmışlardır. kısa sürede almanlar çevrelenmiş ve teslim ol çağrısı yapılmıştır. hitler'in aksi yöndeki emrine rağmen en sonunda von paulus teslim olmuştur, fakat teslim olacak sadece 100.000 asker kalmıştır. geri kalanların hepsi ölmüştür.

    sovyetler adına askeri olduğu kadar politik ve psikojik bir zaferdir. wehrmacht stalin'in şehrinde rezil edilerek durdurulmuştur. hitler'in, şehrin sembolik anlamı yüzünden bu kadar alelacele bir şekilde, generallerinin karşı durmasına rağmen saldırı emri verdiği bazı tarihçiler tarafından öne sürülmektedir. bunun yanı sıra, volga'nın batı kıyısındaki son büyük şehirdir adeta stalingrad. almanlarla kafkaslar arasındaki son engeldir. ayrıca volga'nın geçilmesi, nehrin hemen doğu kıyısındaki sovyetlerin savaş zamanı başkenti kuibysev'e ulaşmak anlamına da gelecektir almanlar için.

    bu savaş, kursk savaşı ile beraber ikinci dünya savaşı'nda doğu cephesinin, hatta belki de tüm savaşın dönüm noktasıdır. nazi almanyası'na altı ayda dile kolay tam 800.000 askere mal olmuştur. stalin'e, müttefiklerle olan temaslarında "e ama bakın ben burda bu imkanlarımla yendim lan adamları, artık fransa'dan girin avrupa'ya!" deme imkanını vermiştir. bu savaşa kadar almanya avrupa'dan çıkmaya çalışırken, nazilerin stalingrad yenilgisinin ardından müttefikler avrupa'ya girmeye çalışmışlardır.

    almanların volga'dan başlayan geri çekilmeleri berlin'e kadar sürecektir. iki yıl içinde almanlar stalingrad'da, sovyetlerin kalbine silahı dayamış tetiği çekecek durumdayken, parlamentolarında sovyet bayrağını görecek duruma gelmişlerdir.

    toplamda en az bir buçuk milyon insan ölmüştür.
  • dünyaya bir savaş ardından güzellik ve estetiğe dair bir şey kalabilecekse (ki fosilleşmekle kalmayıp dünya görüşü / yaşam tarzı haline gelen kutuplaşma, kin, hamaset gibi insanoğlunun fikrini ve zikrini gözle görülür şekilde çürütmekten başka bir şeye yol açtığı görülmemiş bir olgudan söz ediyoruz) onun tam anlamıyla yerle gök arasında tüyler ürpertici bir şekilde vücuda gelmesine sebep olan savaş.

    (bkz: rodina mat zovyot)
  • mareşal jukov 'un öncülüğünde kızıl ordu 'nun destan yazdığı savaştır. kızıl ordu bu savaşta, şehir savaşında uygulanacak direnme taktikleri, kuşatmanın çembere alınması gibi konularda harp sanatına önemli katkılarda bulunmuştur.

    (bkz: georgi konstantinoviç jukov)
    (bkz: urban warfare)
  • vedat türkali'nin, güven adlı romanında, "faşistlerin anasının amına kar yağdığı savaş" diye geçer.
  • 17 temmuz 1942 ile 2 subat 1943 tarihleri arasinda yasanmis ve 199 gun surmustur.....

    hitler 1942 yilinda avrupa'nin buyuk bir kismini ele gecirmisti. doguda da muttefikleri zor durumda birakan japonya vardi. artik hitler'i avrupa da doyurmuyordu ve rusya'ya acilmak istiyordu. hitler'in generalleri yazin rusya'ya saldirilmasi icin planlara baslamisti. operasyona fall blau adi verilecekti. hitler'in hedefi rusya'yi kis mevsimi gelmeden dizleri uzerine getirmekti. rusya'nin buyuk bir kismi kistan once alinmaliydi cunku bolgede kis aylarinin ne kadar sert gectigini bilmeyen yoktu. hitler'in ilk hedefi voronezh sehriydi. planlara gore burayi ele geciren almanlar daha sonra stalingrad ve volga'yi ele gecirecekti. eylul ayinda kafkas daglari naziler'in kontrolune gececekti ve volga'nin etrafina kurulacak kordon ile ruslar'in bu bolgeden batiya gecmesi engellenecekti.

    28 martta almanlar japonlar'a anlasma onerdiler. buna gore almanya rusya'ya saldirdiginda japonya da dogudan saldiracakti. japonya'nin amaci sovyetler'den toprak almak olmayacakti. aksine amac burada mumkun oldugunca sovyet askerini doguya cekerek naziler'in yukunu hafifletmekti. japonlar ise bu tarihte boyle bir anlasmayi kabul etmediler ve sessiz kaldilar.

    hitler daha sonra karargahini vinnitsa sehrine tasidi. burada rusya'ya karsi duzenlenecek operasyonu daha iyi yonetecegine inaniyordu. hitler savastan galibiyetle ayrilacagindan cok emindi. hatta maglubiyeti birakin, savasin 3-4 aydan fazla surecegine dahi ihtimal vermiyordu. hitler kafkasya ile ilgili planlarini yapmisti bile. buna gore kafkasya alman devletine katilmayacakti ama burasi dogal kaynaklardan dolayi somurge ve stratejik bir askeri bolge olarak kullanilacakti.

    24 haziran'da almanlar rus topraklarindan 200 km kadar iceri girmislerdi ve rus askerleri surekli geri cekilmek zorunda kalmisti. catismalarda on binlerce rus askeri oldurulmus ve yuz bine yakini esir dusmustu. o donemde stalin iktidari kaybetme paranoyasi yuzunden binlerce rus subayini gorevden almisti ve rus ordusu komuta olarak cok zayiflamisti. stalin bu yuzden ulkesini ikinci dunya savasinin disinda tutmak istiyordu ama bu mumkun olmamisti. 29 haziran'da almanlar litvanya ve belarus'u da ele gecirmisti. hitler'in dusunceleri arasinda "komunizmle nazizm ayni gezegende bir arada bulunamaz" vardi ve ona gore komunizm'i yok etmek icin rusya'ya saldirip rusya'yi zayiflatmak gerekiyordu.

    17 temmuz'da avrupa'da hala canli kalmayi basarabilen tum yahudiler'in toplanip oldurulmesi emri cikti. buna gore yilbasinda avrupa'da hicbir yahudi kalmamasi gerekiyordu. bir cok saglikli yahudi alman ordusu tarafindan kole ve alman bilimadamlari tarafindan denek olarak kullanilacakti ve isleri bitenler infaz edilecekti. ayrica catismalarda yaralanan alman askerlere hastahanelerde yer acmak icin durumu olumcul veya yatalak olan bir cok alman hasta infaz edilecekti. almanlar rusya topraklarinda yavas yavas ilerlerken onlerine cikan yahudileri toplayip oldurmeye devam ediyorlardi. ayrica almanya'daki toplama kamplarina her gun trenlerle yahudiler tasiniyordu.

    20 temmuz'da hitler kartal operasyonunun basladigini duyurdu. buna gore almanya'nin isgal ettigi rus topraklarindaki rus isyancilar temizlenecek ve bolge almanlar'in tam hakimiyetine girecekti. ayni tarihte naziler'in saldirdigi bir yahudi koyunde, koyluler teslim olmak yerine koylerini atese verip direnise gecince makineli tufeklerle tarandilar. buradan kacmayi basaran az sayida yahudi, ormanlik alana gecerek moshe fish liderliginde orgutlendiler ve rus direniscilere katildilar.

    23 temmuz'da rus kasabasi rostov on don naziler tarafindan ele gecirildi. hitler savasi kazanmak icin petrolun ve yakitlarin ne kadar onemli oldugunu biliyordu. kullanilan on binlerce tank ve binlerce savas ucaginin yakita ihtiyaci vardi. bu yuzden hitler'in bir sonraki emri rusya'nin karadeniz kiyilari ile grozny ve baku sehirlerinin ele gecirilmesiydi cunku buralarda bolca petrol mevcuttu. bu ruslar'in elindeki petrolu de azaltacak bir hareketti. naziler'in hedefleri arasindaki sehirlerden biri de stalingrad'di. naziler'in amaci burayi alip burada ileri karakol kurduktan sonra leningrad'i ele gecirmekti.

    alman generaller hitler'i uyarmaya calisiyordu cunku hitler'in plani eger basarisiz olursa alman ordusunun sonu olabilirdi. cok sayida askeri rus topraklarina yollayip risk almak eldeki topraklarin da kaybina neden olabilirdi. ayni tarihte ruslar stalingrad'a yedek askerlerinden 3 ordu asker yollamaya karar verdi. bu yaklasik olarak 150-200 bin askere tekabul ediyordu. bundan once almanlar'la ruslar'in karsi karsiya geldigi cogu catismada almanlar ezerek kazanmisti. bu yuzden hitler askerlerine yine cok guveniyordu ve esir alinacak on binlerce rus askerinin nereye goturulecegini planlamaya baslamisti bile...

    25 temmuz'da alman askerleri stalingrad'a 150 km mesafedeydiler. ayni gun ruslar askerlerinin moralini duzeltmek icin daha onceden esir alinan birkac bin nazi askerini leningrad sokaklarinda askeri torenle dolastirdilar. savastan sonra ruslar sakayla karisik olarak "leningrad'a girebilen tek alman askerler bunlardi" diyeceklerdi.

    27 temmuz'da naziler don nehrini gecip bataisk'e vardilar. ayni gun stalin 227 numarali emrini yayinladi. buna gore askerler bir adim bile geri atmayacaklar, geri cekilen askerler veya orduda panik havasi estirenler infaz edilecekti. askerler ne olursa olsun bulunduklari alani koruyacaklardi. stalingrad'dan cekilen veya kacan ruslar vatan haini ilan edilecek ve idamla cezalandirilacakti. bu emirden sonra harekete gecen sovyet partizanlar adolf beck adinda bir alman memuru oldurduler. bu memur isgal altindaki topraklarin islenmesi ve bu topraklardan cikan yiyeceklerin alman ordusuna aktarilmasindan sorumlu memurlardan biriydi. bu da ruslar'in savasta moral kazanmasina neden olacak bir olaydi.

    1 agustos'ta almanlar kafkasya'ya dogru ilerlemeye basladilar ve kafkasya ile stalingrad'i birbirine baglayan tren yolunun bir kismini ele gecirdiler. ayni tarihte ingiliz ve amerikanlar da rusya'nin elini hafifletmek icin kuzey afrika'daki alman ve italyan askerlerine karsi saldiriya gecme karari aldilar. amerikalilar'da avrupa'da yeni bir cephe acacak kadar asker yoktu ama naziler'i kandirmak icin avrupa'ya saldirilacak ve buyuk avrupa sehirleri yeniden ele gecirilecekmis gibi planlar yapildi ve bu planlar naziler'e sizdirildi. bu naziler'de panik ve alarma sebep olacakti. boylece naziler rusya'ya istedigi gibi saldiramayacakti. o donemde amerika ile sovyetler'in ortak hedefi naziler'i avrupa'dan atmak oldugu icin bu iki ulke muttefik gibi davraniyordu.

    3 agustos'ta almanlar stalingrad'in guneybatisina gelmislerdi ama sehre hala 100 km kadar uzakliktaydilar.

    4 agustos'ta naziler kafkasya'nin bir kismini ele gecirmislerdi. bu da ingilizler'i panige sevk edecekti. buna gore ingilizler'in pers bolgesinde cikarlari vardi ve naziler buraya kafkasya uzerinden saldirabilirdi. ingilizler kuzey afrika'daki askerlerinin bir kismini pers topraklarina cekmek zorunda kalabilirdi.

    5 agustos'ta almanlar armavir'e girdiler. buranin alinmasi kafkasya'nin alinmasindan bir onceki hedefti. ingilizler almanlar'in kafkasya uzerindeki niyetinin ciddi oldugunu anlamaya baslamislardi.

    http://maps.google.com/…&spn=8.968877,19.753418&z=6

    9 agustos'ta rus topraklarinda ilerlemeye devam eden almanlar, karadeniz'e cok yakin olan maikop adli sehri de ele gecirdiler. ruslar geri cekilirken bolgedeki petrol kuyularini atese vermisti. bu da hitler'in buradaki petrolden bir sure yararlanamayacagi anlamina geliyordu. karadeniz kiyilarindaki petrol kuyulari naziler'in ellerine gecmeden once birer birer atese veriliyordu. naziler ele gecirdikleri bolgelerdeki yahudiler'i tutukluyordu ve yahudiler'den kacabilenler sovyet direniscilere katiliyordu. direniscilerin bulusma yeri genelde ormanlardi.

    12 agustos'ta churchill ile stalin toplanti halindeydi. stalin ingilizler'den avrupa'da yeni bir cephe acip nazi askerlerinin bir kismini baska bir bolgeye cekmelerini istiyordu. churchill ise "avrupa'da yeni bir cephe acmak cok riskli olur, hedefimiz kuzey afrika'da bir cephe acmak" deyince stalin yuzunu burusturdu ve "siz almanlar'dan niye bu kadar korkuyorsunuz anlamiyorum" dedi. o gunlerde her ne kadar rusya ile bati avrupa beraber hareket etse de, ikinci dunya savasi bitince bu iki kutbun karsi karsiya gelecegini herkes iyi biliyordu. bundan sonra alinan bir baska karar da muttefiklerin almanya'yi tas ustunde tas kalmayincaya kadar bombalamasiydi. almanlar'a anladiklari dilde cevap verilecekti.

    13 agustos'ta almanlar elista sehrini de ele gecirdiler. stalingrad'in yakinindaki rus sehirleri birer birer dusuyordu ve hitler'e gore sira cok yakinda stalingrad'a gelecekti. hitler bu tarihte ilk kez rusya'ya duzenlenen operasyonun basarisiz olabilecegi ihtimalini aklina getirmisti. bu da ayni anda iki cephede savasmak demek olacakti. bu yuzden hitler'in bir sonraki emri avrupa'nin sahillerine siperler kazilmasi ve 15 bin alman askerinin sahillere yerlestirilmesiydi. boylece batidan gelecek olasi bir tehlike icin onlem alinacakti.

    14 agustos'ta almanlar griffin operasyonuna basladilar. bu operasyonun amaci orsha ve vitebsk bolgelerinde direnis gosteren rus partizanlarin temizlenmesiydi. ayni gun ingilizler almanlar'in kullandigi iletisim kodlarinin buyuk bir kismini cozmuslerdi ama almanlar'in bundan savasin sonuna kadar haberi olmayacakti.

    15 agustos'ta almanlar kafkasya'daki ellerini saglamlastirdi ve stalingrad'a ilk saldiriyi baslatmaya karar verdiler. ayni gun stalin churchill'den askeri madde yardimi sozu aldi. ayni gunlerde kanadalilar ve ingilizler bati avrupa'da naziler'e karsi saldiri duzenlediler ve catismalar iki taraf icin de kanli gecti.

    19 agustos'ta elbruz tepesini ele gecirip nazi bayragi diken almanlar'la grozny arasinda 200-250 km mesafe kalmisti. almanlar kafkasya'nin buyuk bir kismini ele gecirmislerdi ve stalingrad'in etrafindaki cember de giderek kalinlasiyordu. ayni tarihte leningrad yakinlarinda ruslar almanlar'a karsi saldiriya gecmis ve iki taraf da kayiplar vermisti.

    22 agustos'ta almanlar rus kasaba ve koylerini ele gecirmeye devam ediyordu. bu donemde bolgedeki cingeneler direniscilere yardim ve yataklik ediyordu ve direniscilere yiyecek ve giyecek sagliyordu. naziler bu tarihte bir askeri emir cikarttilar. buna gore "eger cingenelerin bir kismini oldurursek geri kalanlar bize karsi intikam icin bilenecektir, bu yuzden cingenelerin tamamini oldurmeliyiz ve onlara en ufak bir merhamet gostermememiyiz" emri geciyordu.

    23 agustos sabahi naziler volga nehrinin batisina gelip beklemeye gectiler. almanlar stalingrad'in dis mahallelerine ulasmisti. planlara gore gun boyunca ucaklar stalingrad'i bombalayacakti ve aksama da askerler sehri ele gecirecekti. ilerleyen saatlerde gokyuzunde nazilere ait 600 savas ucagi goruldu ve bu ucaklar sehrin sanayii ve askeri bolgelerini bombardimana tuttu. stalingrad rusya ile avrupa arasinda bir kopru gorevi goruyordu ve stratejik olarak buyuk bir oneme sahipti. almanlar gun boyunca sehri yogun bir sekilde bombaladilar ama kara hucumuna gecmediler.

    31 agustos'ta hitler karargahinda ilginc bir emir verdi. buna gore stalingrad alindiktan sonra sehirdeki 1 milyon erkegin tamami oldurulecek ve sehirdeki tum kadinlar baska yerlere gonderilecekti. bu sehirde rus rejimine bagli kimsenin kalmasi istenmiyordu. hitler sehri aldiktan sonra en ufak bir direnis istemiyordu ve sehri yeniden kaybetmek de istemiyordu. bu sehir onun icin cok onemliydi. almanlar'in kafkasya'daki ilerlemesi yavaslamisti ama bu onlari pek endise etmiyordu. almanlar'in kafkasya'da petrol kuyulari haric pek gozu yoktu. onlarin amaci stalingrad'i almakti.

    2 eylulde stalingrad'daki kara catismalari baslamisti. askerler karsi karsiya gelmisti ve almanlar karsilarinda umduklarindan daha sert bir direnis bulmuslardi. almanlar bolgedeki partizanlari yok etmek icin askerlerini kucuk gruplara bolup cesitli operasyonlar duzenleyeceklerdi.

    3 eylulde almanlar volga nehrinin bati sahilini ele gecirdiler ve stalingrad'a bakan bu bolgede harekat ussu kurdular. ayni tarihte stalin generallerinden zhukov'a ulasarak "stalingrad'in kuzeyi ve kuzeybatisina yigabildigin kadar asker yig ve hic vakit kaybetmeden oradaki naziler'e karsi hucuma gec. senin icin vakit kaybetmek su andan itibaren emre itaatsizlik kabul edilecektir. cok hizli hareket et" mealinde bir telgraf cekti.

    4 eylulde naziler'e ait bin tane savas ucagi stalingrad'i agir bir bombardimana tuttu. sehirdeki bir cok bina alevler icinde, bircogu da yikilmis haldeydi.

    5 eylulde ruslar toparlanarak sehrin disindaki almanlar'a karsi hucuma gectiler. birkac saat suren catismalar sonunda almanlar ruslar'i sehrin icine geri puskurtmeyi basardilar.

    6 eylulde sehre rus ucaklari tarafindan parasutlerle cok sayida takviye asker indirildi.

    7 eylulde almanlar sehre saldirdilar ama hicbir ilerleme kaydedemediler. ayni tarihte kafkaslar'da alman askerleri yahudileri bulup oldurme isiyle cok vakit kaybedince bolgedeki alman ilerlemesi yavasladi. bunun uzerine hitler bolgedeki alman generali wilhem list'i gorevden aldi. ayni tarihte amerikan baskani roosevelt "gorunuse gore milyonlarca alman askeri bu kisi rus topraklarinda sert kis kosullarinda telef olarak gecirecekler" mealinde bir aciklama yapti.

    8 eylulde ingilizler alman sehri dusseldorf'u yogun bir sekilde bombaladilar. almanya'nin bombalanmasi stalin'a churchill tarafindan daha once verilmis bir sozun tutulmasiyla alakaliydi.

    13 eylul gunu geldiginde almanlar sehrin merkezine dogru ilerlemeye baslamisti. almanlar'in saldirisinin siddeti gittikce artiyordu. gece saatlerinde sehrin dislarindaki minina bolgesi de almanlar'in hakimiyeti altina girecekti.

    14 eylulde sehirde cok siddetli catismalar yasaniyordu. sehrin belli mahalleleri bir almanlar'in bir ruslar'in kontrolune giriyordu. almanlar hucum edip bir bolgeyi ele geciriyor, bir saat sonra ruslar karsi saldiriya gecip orayi geri aliyordu. ruslar yarali ve sivilleri sehirden tasimak icin volga nehri uzerinde kucuk gemileri kullaniyordu. almanlar ise nehrin kiyilarina kadar gelmis ve bu gemilere ates aciyordu. ayni gun icinde iki rus gemisi batirilmisti ve birinde yuzlerce yarali asker, digerinde de sehri terk etmeye calisan cok sayida sivil telef olmustu.

    15 eylulde stalingrad'da gogus goguse catismalar yasaniyordu ve her iki taraf da cok sayida olu ve yaraliya sahipti. mamayev kurgan mahallesini once almanlar ele gecirmisti ve daha sonra ruslar ele gecirmisti. daha sonra savunma pozisyonu alan ruslar, almanlar'in birkac ust uste saldirisina ragmen mahalleyi savunmayi basarmislardi.

    18 eylulde rus deniz piyadeleri volga nehrinden gemiyle gecip stalingrad'in kuzeyinde gemiden inip mevzilenmislerdi. bolgedeki buyukce bir tahil ambarinin etrafinda mevzilenen rus piyadeler savunmaya gecmisti. ayni gun icinde almanlar buraya 10 defa saldirmislardi ve her seferinde geri puskurtulmuslerdi. ayni gun hitler'in karargahindaki bir toplantida alman generallerden biri "rus sehirlerini almak istiyorsak onlari once tamamen yikmaliyiz ki direnis kalmasin" fikrini ortaya atacakti. bu da direnisin ne kadar siddetli oldugunu gostermeye yetecektir.

    22 eylulde gunlerce suren ve her iki taraftan binlerce askerin canina maglolan catismalar sonunda almanlar stalingrad'in sehir merkezine ulasmisti. burada rus askerlerine seslenen ve ucaklarla brosur atan almanlar, tum rus askerlerinin teslim olmasini istiyordu. ruslar ise teslim olmayi kabul etmemisti. stalingrad'in bir cok bolgesi hala ruslar'in kontrolu altindaydi. hitler bu ise sinirlenip genelkurmay baskani franz halder'i gorevden alacakti.

    23 eylulde ruslar sehrin kuzeybatisindaki kenar mahalleleri geri almak icin saldiriya gecti. bu saldiriya katilanlar arasinda sibirya'dan gonderilen ve sehre nehir uzerinden feribotla giren 2 bin taze rus askeri de vardi. saatlerce suren cok siddetli catismalar sonunda almanlar bu bolgeden geri cekilmeye zorlandi. almanlar ayni gun karadeniz sahillerindeki rus sehirlerine saldirdilar ama bircok sehirden geri puskurtulduler.

    24 eylulde nazi uniformasi giymis 600 rus partizan nazilerin mevzilerine sizarak toplarla ve agir silahlarla ates actiktan sonra geri cekildi. olayda almanlar'in askeri tedarik bolgesi ve deposunda yangin cikti.

    25 eylulde alman tanklari sehrin guneybatisindaki sanayii bolgesine girerek bazi fabrikalarin alanlarini ele gecirmeye basladi. almanlar vargucleriyle saldiriyor, ruslar da var gucleriyle direniyordu. sehrin cok kisa sure icinde ele gecirilemeyecegi anlasilmisti ve almanlar kisi burada gecirmeyi hic mi hic istemiyordu.

    27 eylulde sehirdeki komunist partinin ana binasinda nazi bayragi dalgalaniyordu ama binadan geriye pek bir sey kalmamisti. ruslar icin bu bina bir prestij unsuruydu ve binanin geri alinmasi cok onemliydi. feribotla nehirden cok sayida asker getirilmis ve almanlar'in agir bombardimani ve top atisi arasinda bu askerler karaya cikartilip binanin yeniden alinmasi icin karsi saldiri baslatilmisti. hitler ayni gun sehrin ele gecirildigini dunya'ya duyurmak icin berlin'e gecmisti ama henuz almanlar sehri ele gecirmekten cok uzaktilar. sehrin birkac yuz km kuzeyinde saldiri baslatan ruslar da nazilerin ellerindeki koylerden 25 tanesini geri almayi basarmisti.

    3 ekime girildiginde sehrin bir kismina almanlar, bir kismina ruslar hakimdi. almanlar ne kadar ugrasirlarsa ugrassinlar, rus direniscileri sehirden atamiyorlardi. ustelik sehre disardan takviye asker gelmesini de engellemiyorlardi. ruslar hala volga nehrinde feribot calistiriyor ve bu sayede sehre asker tasiyordu. yarali askerler de sekilde sehirden tasiniyordu. naziler bunun onune bir turlu gecemiyordu. son 10 gunde 160 bin rus askeri volga nehri uzerinden takviye olarak sehre girmeyi basarmisti.

    5 ekimde stalin sehrin tamaminin alman isgalinden kurtulunmasi emrini verdi. ayrica ingilizler ruslar'a bir cok savas ucagi bagislayacakti cunku ruslar'in elinde yeterince savas ucagi kalmamisti. amerikanlar da ruslar'a cok sayida silah ve telsiz satacakti.

    11 ekimde almanlar sehre son bir saldiri yapip tum ruslar'i sehirden atmak icin hazirliklara basladi. hazirliklar uc gun surecekti ve saldiri 14 ekimde baslayacakti. bu sirada rus partizanlar bolgeye kafkasya'dan giden demiryollarini bir cok yerden havaya ucurmuslardi ve almanlar'in trenle bolgeye takviye gondermesi imkansizlasmisti. almanlar 14 ekim'de saldiriya basladiginda saldirida 300 tank gorev alacakti. bunlarin gorevi sehrin altini ustune getirip hayatta kalan kac rus askeri varsa hepsini imha etmekti. sehirde bir cok bina yikilmis ve harabeler kalmisti ama buralar bile bombalanacakti. ozellikle sehrin sanayii bolgesine yogunlasan alman askerleri fabrikalarda saklanan ve direnen rus askerlerine bomba yagdiriyordu. bu fabrikalardan biri traktor fabrikasiydi. almanlar once fabrikayi tamamen cember icine aldilar, sonra da saldiriya gectiler. saldiridan sonra fabrikanin dis kapilarina ulasan almanlar yine saldirmaya devam ediyordu. fabrikanin her yeri alevler icindeydi ve catismalar hala bitmemisti. ruslar bir turlu pes etmiyordu. hatta bazen ruslar karsi saldiriya gecip almanlari disari atiyorlar, sonra almanlari geri gelip fabrikaya yeniden giriyordu. fabrikanin her katinda, her odasinda catisma vardi. yikilan binalarin temellerinde bile catismalar suruyordu. gun boyunca yaralanan 4 bine yakin rus askeri feribotla volga nehrinden tasinacakti.

    15 ekimde almanlar sehri bombalamaya ve saldirmaya devam ediyordu ama sehirde kalan rus askerlerinin pes etmeye hic niyeti yoktu. almanlar 15 ekimin sonunda saldiriyi sona erdirip 3 gunlugune mola vermeye karar vermisti. sehir hala dusmemisti ve alman askerleri yorgun dusmeye baslamisti.

    18 ekimde almanlar sehre yeniden saldirdi. ayni gun sehirde cok siddetli bir yagmur vardi. bir yandan yagmur, bir yandan mermi ve bombalar sehre yagiyordu. sehirdeki traktor fabrikasi daha fazla direnemeyecekti. zaten geriye fabrikadan pek bir sey kalmamisti. sehrin harabelerinde alman ve rus askerleri gogus goguse carpisiyordu ve yikilan binalarin arasinda binlerce ceset vardi. bolgedeki 4 fabrikada almanlar ne kadar ugrastilarsa ruslar'i atamamislardi. ayrica bir cok mahallede rus kontrolu devam ediyordu.

    21 ekimde almanlar sehri hala ele gecirememisti ama hitler "ruslar'in sehirdeki son birkac gununu yasadigina" inaniyordu. kimse ruslar'in daha fazla dayanacagina inanmiyordu.

    kasim ayi geldiginde ruslar sehri hala birakmamisti. almanlar sehri hala ele gecirememisti. almanlar ikinci dunya savasinin basindan beri ilk kez bu kadar aciz durumdaydilar ve ilk kez insanlarin kafasinda soru isaretleri dolasmaya baslamisti. bu belki de almanya'nin savasi kaybedeceginin ilk isaretiydi.

    8 kasim'da hitler "sehri ele gecirdik, su anda ufak direnis cepleri var ve onlari temizledikten sonra sehir tamamen bizim olacak" aciklamasini yapacakti ama bu tam olarak gercekleri yansitmayacakti. almanlar ellerindeki zirhli ve hava araclarini kuzey afrika'ya kaydirmaya baslamisti. bu da stalingrad'a olan alman baskisini azaltacakti.

    11 kasimda topcu ve hava bombardimanini arkasina alan alman tanklari sanayii bolgesine yine girip 2 fabrikayi daha ele gecirdi ama su ana kadarki gelismeler hala almanlar'in istediginden cok uzakti. ayni gun ruslar'in pek sevmedigi bir olay olmustu. yaklasan kis nedeniyle volga nehri donmaya baslamisti. bu da volga nehrini feribotlar vasitasiyla asker tasimak icin kullanan ruslar'in pek sevecegi bir gelisme degildi. ayrica yogun ruzgar nedeniyle gun boyunca rus ucaklarindan rus askerlerine parasutle atilan yiyecek ve cephaneler de alman tarafina dusmustu. sehrin tam ortasinda alman tanklari vardi ve sehirdeki rus savunmasi ikiye bolunmustu. yine de ruslar pes etmeyecekti.

    19 kasimda isler almanlar'in istedigi gibi gitmemeye baslamisti. sehirdeki rus askerleri ellerinde kalan tum gucu birlestirip almanlar'a karsi saldiriya gececekti. bu da koseye sikisan bir kedinin son gucuyle saldirmasi gibi birseydi. bu saldiri sonunda ruslar agir kayiplar vererek sehri kaybedebilirlerdi veya almanlar'i sehirden atabilirlerdi. kelimenin tek anlamiyla rus ruleti oynaniyordu. bir anda 3,500 havan topu ve roketatar almanlar'in bulundugu mevziye bomba yagdiracak ve almanlar ne oldugunu anlayamadan ruslar saldiriya gececekti. ruslar'in ilk hedefi almanlar'in yaninda getirdigi romanyali askerlerdi. bu askerlerin arasinda macar ve italyanlar da vardi ve bunlarin pek savas tecrubesi yoktu. ruslar'in ilk saldirisinda bu askerlerden 65 bini kusatildi ve esir alindi. 24 saat icinde 65 bin dusman askerini esir alan ruslar boyle bir seyi beklemiyordu.

    20 kasimda ruslar turan taktigine benzer bir taktik gelistirmeye karar verdiler. sehrin etrafinda kusatma halinde duran alman askerler cember icine alinacakti. boylece cember icinde cember olacak, almanlar ironik bir sekilde ele gecirmeye calistiklari sehirde cemberin icine dusecekti. almanlar bunu anlamisti ve alman generallerden von paulus askerleri sehrin disina cikartmaya karar vermisti. olay hitler'in kulagina gittigince cok kizan hitler, askerlerin sehirde kalip sonuna kadar savasmasi gerektigini soyleyince almanlar kusatmayi yarma fikrinden vazgectiler.

    22 kasimda 250 bin alman askeri ruslar'in kusatmasi icinde kalmisti. savasin basinda kusatan almanlar'di ve simdi kendi kazdiklari kuyuya kendileri dusmuslerdi. general von paulus yeniden kusatmayi yarmak icin hitler'den izin istedi ama telgrafina cevap alamadi. hitler coktan berlin'i terk etmisti ve trenle yolculuk etmekteydi.

    24 kasim'da hitler yeniden general von paulus'a ulasarak "bu sehri zar zor ele gecirdik, kesinlikle geri cekilmeyecegiz, sonuna kadar savasin, kusatmayi yarmak gibi bir planimiz yok" mesajini iletti. artik almanlar'in bir caresi kalmamisti. ruslar'in kusatmasi da gittikce daralan bir cember seklindeydi.

    28 kasimda ruslar'la almanlar arasindaki siddetli catismalar devam ederken hitler stalingrad'a takviye asker yollayip kusatmayi disardan kirmaya karar verdi. ayni zamanda ruslar da kafkasya'yi geri almak icin karsi saldiriya gecmeye basladi.

    8 aralik'ta almanlar'in tum cabalari sonucsuz kalmisti. siddetli catismalar devam ediyordu. almanlar hava kuvvetlerini kuzey afrika'ya kaydirdigi ve iki cephede mucadele ettigi icin stalingrad'daki askerlerine disardan pek yardim gonderemiyordu. kafkasya'da da ele gecirilen yerler birer ikiser yeniden kaybediliyordu. alman askerleri rusya'nin sert kisina pek hazirlikli degillerdi. zaten yazin buraya geldiklerinde kisa kadar burada kalacaklarina ve catismalarin hala devam ediyor olacagina kimse ihtimal vermiyordu.

    17 araliga gelindiginde alman askerleri hala cemberin icindeydiler. cemberin icindeki askerleri kurtarmak icin bolgeye gelen alman askerleri de sovyet cemberini kiramamislardi. isin ilginc tarafi bu iki grubun birbiriyle iletisimi de cok azalmisti ve ruslar bu iki grubu birbirinden uzak tutmak icin mucadele ediyordu.

    19 aralik'ta cemberin icindeki ve disindaki alman askerleri bir araya gelebilmek icin hucuma gecmeye karar verdiler. iki grup da rus askerlerine karsi saldiriya gececekti ve cemberin icindeki askerler kurtarilacakti. bundan sonraki hedef de sehri yeniden ele gecirmekti.

    20 aralik'ta almanlar'in cemberi kirmak icin yaptiklari saldiri basarisiz olmustu. artik cember icindeki alman askerlerinden umut kesilmeye baslanmisti. ustelik bu askerlerin tank ve askeri araclarinda cok fazla mazot da kalmamisti. bu da onlarin kusatmayi yarmasini daha da zorlastiracakti.

    23 aralik'ta rus kusatmasini yarmak icin disardan gelen alman zirhlilari stalingrad'a 40 km mesafeye kadar yaklasmisti ve ruslar'a ates acmaya baslamisti. cemberin icindeki almanlar'in araclarindaki yakit ise onlari en fazla 25 km tasiyacak kadardi. bu durumda almanlar'in ellerindeki askeri araclarla kusatmayi yarmasi imkansizdi.

    24 aralik'ta catismalar tum siddetiyle devam ederken ruslar disardan gelen zirhlilari sehrin disinda tutmaya ve sehirdeki kusatmayi saglam tutmaya ozen gosteriyordu.

    27 aralik'ta almanlar kafkasya'dan cikmaya karar verdiler cunku burada isler hic iyiye gitmiyordu ve kis da sert yuzunu gosteriyordu.

    29 aralik'ta stalingrad'a yakin olan ve almanlar'in kusatmayi disardan yarmak icin us olarak kullandigi sehirlerden kotelnikovo ruslar tarafindan ele gecirildi ve almanlar'a buyuk bir darbe daha vuruldu.

    1943'un yilbasi almanlar icin pek iyi baslamayacakti. fransa'dan gelip stalingrad'a 40 km kadar yaklasan almanlar, ruslar tarafindan pusuya dusuruldu. ruslar almanlar'i geri puskurtmekle kalmadilar, catismadan sonra onlari takip edip kovalamaya basladilar. gunun sonunda alman konvoyu sehre 250 km uzakliga itilmisti. sehrin icindeki kusatma halindeki almanlar da telef olmaya devam ediyordu.

    4 ocak'ta mozdok, 5 ocak'ta nalcik sehirleri ruslar tarafindan alman isgalinden kurtarildi. kafkasya'da almanlar'in pek bir etkisi kalmamisti.

    8 ocak'ta stalingrad'daki operasyonlari yoneten rus general rokossovsky alman general von paulus'a ulasarak almanlar'in teslim olmasini istedi. von paulus teslim olmak istiyordu cunku sehirde artik savasi kazanmak imkansizdi ama hitler ayni fikirde degildi. hitler inatla stalingrad'daki askerlerin sonuna kadar savasmasini istiyordu.

    9 ocak'ta rus general rokossovsky sehirde cember icinde kalmis tum alman askerlerinin imha edilmesi icin ???????? ?o???o (operation ring) baslatildi. ruslar sehirdeki savasi bitirmeyi ne pahasina olursa olsun istiyorlardi ve bunun icin binlerce alman askerini imha etmeleri gerekiyorsa bunu yapmaktan cekinmeyeceklerdi. son gunlerde yuzlerce alman ucagi dusurulmustu ve almanlar'in bolgedeki askerlerine havadan tedarik yollamasi imkansiza yakindi. ayrica cephede 12 bin yarali alman askeri vardi ve bunlarin da sehirden cikartilmasi mumkun degildi. su anda sehirde hersey almanlar'in aleyhine isliyordu.

    14 ocak'ta ruslar almanlar'in stalingrad yakinlarindaki iki havaalanindan biri olan pitomnik'e saldirdilar. buradaki havaalani bir daha kullanilamaz hale getirildi. boylece stalingrad yakinlarinda almanlar'a ait sadece bir havaalani kalmisti ve almanlar'in sehirde cember icinde kalan askerlerine havadan yardim atmasi daha da zor hale getirilmisti.

    24 ocak'ta von paulus hitler'e ulasarak teslim olmak icin izin istedi. hitler de "sehirdeki direnisimiz son alman askeri olene kadar devam edecek" cevabi verdi. ayni gun ruslar almanlar'a ait bolgedeki ikinci havaalanini da ele gecirdiler. boylece almanlar'in bolgede hicbir havaalani kalmamisti ve sehirdeki askerler kendi baslarinin caresine bakmak zorundaydilar. ayni gunlerde almanya seferberlik ilan edecekti ve ulkedeki 15 yasindan buyuk tum erkekleri askere alacakti.

    27 ocak'ta churchill ve roosevelt savasi bu yil sonuna kadar bitirmeye karar vermislerdi. bunun icin de ruslar'a her turlu maddi ve silah yardimi yapilacak ve almanlar'in rusya'dan tamamen atilip avrupa'da koseye sikismasi icin hicbir masraftan kacinilmayacakti. ayrica almanya'nin havadan bombardimani hizlandirilacakti.

    31 ocak'ta hitler von paulus'u maresal rutbesine cikartti ama ayni gun von paulus ruslar'a teslim olmayi kabul etti. sehirdeki alman askerlerinin buyuk cogunlugu ruslar'a teslim olacakti. o gune kadar sehirdeki 290 bin kadar alman askerinden 160 bini oldurulmustu. 34 bin asker de bir sekilde sehirden cikartilmisti. geriye kalan 90 bin asker de aclik ve donma tehlikesiyle karsi karsiyaydi. bunlarin da bir cogu esir dusecekti veya olecekti.

    2 subat'ta almanya'da stalingrad maglubiyeti icin 2 gun yas ilan edilecekti. savasi kazanan ruslar'a da madalya verilecek ve zafer birkac gun boyunca kutlanacakti. bu sadece bir sehrin naziler'den kurtarilmasi degil, ayni zamanda naziler'in rusya topraklarindaki ilerleyisinin tamamen durdurulmasi demekti. sonraki birkac gunde ruslar saldiriya gecerek karadeniz kiyilarindaki alman isgalindeki sehirleri de kurtarmaya basladilar.

    10 bin kadar alman askeri sovyetler'e teslim olup iskence altinda olmektense savasmaya karar vermisti. sehirde gerilla savasi baslamis ve saldiran taraf ruslar, gerilla savasi yapan taraf da almanlar'di. bu 10 bin alman 2 ay daha direnise devam etmisti. mart ayinda 3 bine yakini oldurulen almanlar'dan geriye kalanlar esir alinmisti ve stalingrad savasi tamamen bitmisti.

    savasin basindaki istatistikler:

    almanlar:
    290 bin asker
    3 bin top
    500 tank
    600 savas ucagi (sonradan 1600'e cikartildi)

    ruslar:
    190 bin asker
    2 bin 200 top
    400 tank
    300 savas ucagi

    savasin sonlarina dogru istatistikler:

    almanlar:
    1 milyon asker
    10,250 top
    675 tank
    732 savas ucagi

    ruslar:
    1 milyon 100 bin asker
    15,500 top
    1,500 tank
    1,100 savas ucagi

    zayiatlar:

    almanlar:
    750 bin olu ve yarali asker
    91 bin esir
    900 ucak imha

    ruslar:
    500 bin asker olu
    650 bin asker yarali
    40 bin sivil olu
    4,300 tank imha
    2,700 ucak imha

    resim galerisi:
    http://mosarchiv.mos.ru/…avki/strunnikov/index.html
    http://katardat.org/…mages/images06-stalingrad.html
hesabın var mı? giriş yap