sagittarius a

• samanyolu'nun etrafında döndüğü merkezi. dev kütleli - 2.6 mlyon güneş kütlesi - bir karadelik bulunur burda.
• sagittarius a* şeklinde gösterilir.
• (bkz: ağır abi)
• varlığı doğrulanmıştır.
  
  kara deliğin, 2004-2011 arası kendisinden habersiz çekilmiş gizli kamera görüntüleri
  
  edit: quantumfluctuations uyardı. linkler düzeltildi.
• samanyolu galaksisinin merkezinde yer alan, 4 milyon güneş kütleli dev karadelik. karadeliklerin çevrelerindeki cisimlere müthiş bir çekim kuvveti uyguladığı, şu an için bilinen en aşırı fenomenlere yol açan oluşumlar olduğu bilinir. hatta bu çekim gücünden dolayı her şeyi yalayıp yuttuğunu biliriz ve insanın hayal gücü kaçınılmaz olarak "ya bir yıldızı yutarsa?" diye sormuştur ki birçoğumuz bir yıldızın bir karadelik tarafından yutuluşunun simülasyonunu izlemişizdir.
  
  evet şimdiye dek hep simülasyonu yapılıyordu, bu kez sanırım gerçeğine tanıklık edilecek. the new york times'daki bu habere göre, sagittarius a* diye adlandırılan bu karadeliğe 2011'den beri gözlenen bir gaz bulutu yaklaşıyor. gaz bulutu demişken bunun sıradan küçük bir gaz yığını olmadığını, kütlesinin dünyanınkinin 3 katı olduğunu belirtelim (tabii bu kütle 4 milyon güneş kütlesindeki sagittarius a* için çok önemsiz bir miktar; bunu da belirtelim). bazı astrofizikçilere göre bu gaz bulutunun içinde küçük bir yıldız bile olabilirmiş. bu gaz bulutunun önümüzdeki yıllar içerisinde karadelik tarafından yutuluşunu gözlemleyebiliriz. bu olayın, astronomlar için bir anne-babanın bebeklerinin ilk yemek yiyişini izlemeleri kadar heyecanlı olduğunu belirtiyor harvardlı teorik astrofizikçi avi loeb.
  
  ayrıca sagittarius a*'nın dünyamızdan 26000 ışık yılı uzaklıkta olduğunu, yani bu olayın aslında 26000 yıl önce gerçekleştiğini fakat bizim şu an gözlemlediğimizi de belirtmekte fayda var.
  
  edit: astronomide, çoğumuzun malumu, "supermassive black hole" diye bir terim vardır; yani süper kütleli karadelik. bilimsel kaynaklar da, nasa'nın kendisi de samanyolu galaksisi'nin merkezindeki sagittarius a* isimli bu karadeliği supermassive black hole olarak tanımlar. yani sagittarius a* süper kütleli bir karadeliktir. süper kütleli bir karadeliğe "dev" demekte bir abartı yoktur; hatta süper kütleli demek dev demekten daha abartılı gelir kulağa, ama nasa bu tanımı kullanıyor yine de. sagittarius a* için dev denirken evrendeki en büyük karadelik gibi bir şey de denilmediğine göre bu sıfatta zerre kadar bir hata yoktur. yani sagittarius a* kesinlikle bir devdir.
• dev bir karadelik değildir. olsa olsa dev kütleli bir uzay cismidir. evet kütlesi 4 milyon tane güneş etmektedir ancak buna dev bir karadelik demek için diğer karadeliklerle karşılaştırmak gerekir. evrende bilinen diğer karadeliklerle karşılaştırınca ise olsa olsa cüce bir karadelik olarak kalmakta sagittarius a.
  
  evet koskoca bir galaxy'nin merkezinde olan bu kara delik diğerleriyle karşılaştırınca bir cüce gibi kalmaktadır. hadi bilinen en büyük kara delikle karşılaştıralım:
  
  s5 0014+813 vs sagittarius a
  
  sagittarius a'nın kütlesi yaklaşık 4 milyon güneş kütlesine eşitken s5 0014+813'ün kütlesi 40 milyar güneş kütlesine eşittir. yani sagittarius a'nın 10.000 katı.
  
  sagittarius a'nın büyüklüğü 44 milyon km olarak tahmin edilirken s5 0014+813'ün büyüklüğü 236.7 milyar km.
  
  sagittarius a dev bir kütle, dev bir uzay cismidir ancak ufak bir kara deliktir.
• dünyamızın ve diğer gezegenlerin kütle çekim etkisiyle güneş çevresinde döndüğü gibi güneş sistemimiz ve galaksimizdeki tüm yıldızlar da galaksimizin merkezindeki saggitarius a* olarak adlandırdığımız karadeliğin çevresinde dönmektedir. bu karadeliğin boyutları güneşimizin yaklaşık 30 katı olmasına rağmen kütlesi güneşin 4 milyon katıdır. evet, şu anda güneş sistemimizle birlikte hepimiz bu kara deliğin çekim etkisinde uzaydaki yolculuğumuza devam ediyoruz.
• büyüklüğü ve kütlesi hesaplanabildiği, üstüne üstlük doğrudan gözlenemediği için karadelik olduğu kesindir. çünkü elinizde ışığın hızı, kütlenin miktarı ve yarıçapı varsa yörüngeden kaçma denkleminden faydalanarak böyle bir gökcisminden ışık hızından daha hızlı olmadan kaçılamayacağını bulursunuz. eh ışıktan hızlı hareket edilemeyeceğine göre bu cisim ışıma yapmaz. yapmıyor da.
  
  mesela karadeliğe yakın çekim kuvvetinde fakat ışık hızından düşük kaçış hızı olan nötron yıldızları büyük miktarda gamma ışını yayarlar kutuplarından çünkü yuttukları 1 gram madde bile yüzeye ışık hızına yakın hızlarda tonlarca atom bombası şiddetinde çarpar ve gamma ışını zonklamalarına sebep olur.
  
  uzun lafın kısası karadeliklerin gerçekten var olduğunun en büyük kanıtıdır.
  
  fiziğin bir güzel yanı da on yıllar önce öngörülen ve hesaplanan şeylerin teknoloji sonucunda gözlemlenip kanıtlanmasıdır.
• dünyadan görülemeyen, samanyolu galaksisinin merkezi. görülemeyen derken ışığın görünür spektrumdaki kısmı görülemiyor, arada o kadar çok gaz ve madde var ki oradan saçılan ışık bize ulaşamıyor. astrofotoğrafçılıkla ilgilenen biri olarak bu durum her ne kadar canımı sıksa da galaktik merkez görmek için andromeda'ya bakabiliyoruz. sagittarius alpha, samanyolu galaksisinin fotoğraflarındaki parlak ama bulutsu bölgede kalıyor, mesela. merak edenler için andromeda böyle görünüyor.
  
  ancak sag. a.'nın yaydığı radyo dalgalarını algılayabiliyoruz. kütlesi ve boyutlu hakkındaki yorumlar da burada geliyor. çapının yaklaşık 44 milyon kilometre olduğunu düşünüyor bilim insanları. referans olarak merkür'ün güneşe en yakın olduğu zaman ki uzaklığı 46 milyon, dünya'nın güneşe ortalama uzaklığı ise 150 milyon kilometre kadar.
  
  tabi kara deliğin kendisinden ölçüm alamıyoruz, kara delik olduğu için. ancak olay ufkuna çok yakın yörüngelere sahip yıldızlar ve diğer maddeler (genelde bulut oluyorlar) fikir yürütmemize ve ölçümler yapmamıza olanak sağlıyor. yani ölçümlerde kullandığımız radyo dalgaları karadeliğin kendisinden değil, olay ufkuna çok yakın olan sagittarius alpha ve diğer yüzlerce yıldızdan geliyor. aralarında magnetar bile var! ki bu magnetar bir pokemon değil, nötron yıldızlarının steroide abanmış abileri oluyorlar. epey korkutucu yapılar. nesi korkutucu diyecek olursanız, normal bir nötron yıldızının bir küp şeker kadarı everest dağından daha çok madde barındırır. o kadar sıkı bir yapılanma vardır ki bu merkezde, atomik yapılar var olamaz. aralarından elektronların dahi geçemeyeceği kadar sıkı bir arada bulunan nötronlardan oluşurlar.
  
  sgr* veya sagittarius alpha'ya dönersek, yapılan en detaylı ve hassas radyo incelemeleri 2017'de yapıldı, bu veriler hala inceleniyor ama bize anlatacakları çok şey olduğuna eminim.
  
  samanyolu galaksisinde 100 milyonlarca kara delik olduğu düşünülüyor ama içlerindeki tek supermassive (hunhar kütleli) olanı merkezde, sgr* 'nın yörüngesinde döndüğü galaktik çekirdektir.
• şili, birleşik devletler, meksika, fransa, ispanya ve antarktika'daki 9 radyo teleskobun güçlerinin birleştirilmesi ile en iyi fotoğrafının çekilmesi planlanıyormuş. gerçekleşirse son yılların en büyük astronomi olayı olabilirmiş.
  
  cosmos magazine