sadrazam

• padisahin gunah kecisi.
• (bkz: www biyografi net/3)
• (bkz: sadrazamin sol tasagi)
• ing.; grand vizier.
• şöyle bir anonim eserle de iyi anlatılmış.
  
  günlerden bir gün
  hamama gideceği tuttu
  sadrazam hazretlerinin
  bir yanında birinci veziri
  bir yanında ikinci veziri
  bir yanında üçüncü veziri
  sonra efendime söyleyeyim
  peşkircibaşısı
  nalıncıbaşısı
  sabuncubaşısı
  velhasıl tam dört yüz kişilik kafile
  peştemal takıp girdiler hamama
  geçtiler kurnaların başına
  üçer beşer
  sadrazam derseniz
  kuruldu göbek taşına
  yan gelip yattı
  memleketin en ünlü tellakları
  sardılar dört bir yanını
  kimi elini kaptı kimi bacağını
  bir keseleme, sürtme faslıdır başladı
  tamam on iki saat
  on iki ünlü tellak
  incitmeden keselediler
  hazretin mübarek vücudunu
  öylesine kir çıktı ki sormayın
  her biri nah parmağım gibi
  aman efendim bu ne kiri
  demeye kalmadı
  keselerin altında eriyip gitti
  koskoca sadrazam
  bütün maiyet erkanı yerinden fırladı
  - nittünüz devletliyi
  dediler tellaklara
  tellaklar cevap verdi:
  - biz yıkadık keseledik
  devletlinin kirden ibaret olduğunu bilemedik
  suç bizde değil
  neyleyelim
  kir bitti
  sadrazam elden gitti.
• idam edilenleri, infaz tarihleri ile birlikte aşağıya dercedilen ve tam karşılığı olmasa da bugünkü başbakanlara denk sayılan osmanlı devlet görevlileridir.
  ekşi sözlük kaynaklarına göre toplam sayılarının 215 olduğu varsayıldığında, görev yapanların % 11.5 inin ve de ortalama 13.5 yılda bir adedinin kellesi uçurulmuştur.
  padişahların hakimiyet ve güçleri da dikkate alındığında, bugünkü başbakanlar kadar etkili ve yetkili olamadıkları halde, ağalar, beyler ve paşalar, ulaşmak için birbirlerini yediklerine göre, günümüzdeki muadillerine göre çok daha bereketli bir makam olduğu muhakkak gibidir.
  
  1-çandarlı halil paşa 1453
  2-mahmud paşa 1473
  3-koca mustafa paşa 1512
  4-yusuf paşa 1517
  5-ibrahim paşa 1536
  6-hadım hasan paşa 1598
  7-cerrah mehmed paşa 1599
  8-derviş paşa 1606
  9-nasuh paşa 1614
  10-kemankeş ali paşa 1624
  11-recep paşa 1632
  12-kara mustafa paşa 1644
  13-salih paşa 1647
  14-tarhuncu ahmed paşa 1653
  15-merzifonlu mustafa paşa 1683
  16-kara ibrahim paşa 1685
  17-süleyman paşa 1687
  18-sürmeli ali paşa 1695
  19-daltaban mustafa paşa 1703
  20-süleyman paşa 1715
  21-hoca ibrahim paşa 1713
  22-nevşehirli ibrahim paşa 1731
  23-köse mustafa paşa 1765
  24-mehmed emin paşa 1769
  25-şerif hasan paşa 1791
• toplam sayıları 230 dur;ancak osmanlıda 298 kere sadrazam değişikliği yaşanmıştır bunun nedeni de bazılarının bir kaç kez görevden alınıp tekrar göreve getirilmeleridir.
• kayıtlı okur.^***
• sayilari konusunda ben de yeni birseyler ekleyeyim, ortalik iyice bulamac olsun. cetin altanin idam edilen 44 veziri azamin drami kitabinda -ki anladigim kadariyla ahmet mumcunun osmanli devletinde siyaseten katl tezi kaynak alinarak yazilmis- verilen vezir-i azam sayisi 182'dir ve 25'i degil, 44 tanesi idam edilmistir.
  
  yani fatih'ten ikinci mahmut'a kadar her 8 yilda bir basbakanini astirmis sanli bir imparatorlugun torunlariyiz aslanlarim. ayriyeten 36 padisahin 13'u zorla indirilmis ve bir kismi oldurulmus. oldurulen sehzadelerin ve sehzade cocuklarinin sayisi ise belli degil, en iyi ihtimalle dahi uc haneli rakamlardan bahsediyoruz. dunya tarihinin en uzun suren hanedani, muhtemelen de en kanlisiydi, hanedanin kendisi ve saray cevresi icin.
  
  bu sadrazamlarin cogu musluman dogumlu degil (aslina bakarsaniz ayni soyun devami olan padisahlarin dahi turk kani korunmamis; taa en baslardan beri bircogunun anasi yabanci kolelerdir, bircogunun anasi ise belli bile degil), ilk katledilen candarli halil pasadan sonra fatih bu kurumun tekelini turklerden alip koklu yabanci ailelere ve devsirmelere veren bir politika izlemis. imparatorlugumuzun en unlu sadrazami sokullu mehmet pasanin aslen sokolovich oldugunu bilmek icin illa drina koprusunu okumus olmaya gerek yok.
  
  bu pozisyonun resmen boku cikmis ve kapicibasilar, hademeler derken eski sadrazamlari bogazlayip kafalarini kesen cellatlar dahi bizzat vezir-i azam oluyorlar (vezir-i azam teknik olarak farkli bir pozisyonmus aslinda ama madem herkes esanlamli kullaniyor, bozmayalim). yani oyle en iyi egitilen, en sahane devsirmeler filan degil ulkeyi yonetenler. osmanlida soyluluk sacmaligi yoktu ama meritokrasi de cogunlukla teoridedir, gercekte diger tum buyuk hanedanlar gibi igrenc bir entrika ve israf labirenti iste.
  
  bircok sadrazamin salt asilsiz iddialara dayanilarak, dogru duzgun bir sorusturma dahi yapilmadan siradan koylulermis gibi bogdurulmalari, pek azinin tek parca halinde gomulmesi bu sasali konumun hic de imrenilecek birsey olmadigini gosteriyor. tipki osmanlidaki yonetim anlayisinin imrenilecek, buyuk bir imparatorluktan kucuk ve onemsiz bir konuma indirgenen bizlerin nostaljik ic cekmelerini hakedecek bir yani olmadigi gibi. 21 gun sonunda idam edileni bile var yahu, adam parayi yiyecek zaman bulamamis.
• (bkz: sadr-ı azam)