tigran petrosian ^*

• 1963 - 1969 yılları arasında dünya satranç şampiyonluğunu elinde bulundurmuş, tam adı "tigran vartanovich petrosian" olan büyükusta.
  
  1929'da tifliste doğan petrosian, ebeveynlerinin kendisi 16 yaşındayken ölmesinden sonra satranca yoğunlaştı. oyunun gördüğü en büyük taktisyendi, büyük bir sabırla oynar ve her taşın pozisyonunu ince ayrıntılarıyla hesaplardı. 1963'te michail tal^*'i yenerek elde ettiği şampiyonluğu 1969 yılında boris spassky'e devretti. 1984 yılında öldü.
• petrosyan tal'i değil botvinnik'i yenerek dünya şampiyonu olmuştur. taktik ve konumsal oyunun yaygın, kaba tanımlarına bağlı kalırsak dünya şampiyonları arasında "taktisyen" olarak görülecek belki de son insandı. beraberliğe yatkın, katı bir konumsal stile sahipti.
• 1969 yılında moskovada dünya şampiyonluğu ünvanını 10.5-12.5 skorla spassky ye kaptırmıştır
• petrosian'ın satranç kariyeri,ondan önceki ünvan maçını oynayan ve kazanan m.tal'inkine hiç benzemekteydi.tal,bütün "aday yükelişini"üç yılda bitirip,ünvanı elde etti.petrosian ise,şampiyon olmuş bundan önceki ustaların çoğunluğunda olduğu gibi,tacı elde etmek için ilk büyük başarısından sonra oniki yıl uğraşmak zorunda kalmıştır.
  petrosian birçok en zor turnuvalarda başarılar elde etti ise de,nispeten daha az turnuva kazandı.nedeni oyun stiliydi.o olağanüstü sağlam oynuyordu,birçok turnuvada bir tek parti bile kaybetmiyordu,fakat beraberlik payı bazen %70-80'e kadar çıkıyordu.
• 1963 yılında şampiyonluk maçına çok iyi hazırlanan petrosyan, mikhail botvinnik'i alt ederek dünya satranç şampiyonu olduktan sonra 1963-1966 aralığında "shakhmatskaya moskva" (şahmat moskova) adlı satranç dergisinin editörlüğüne getirilmiştir. 1966 yılında boris spassky ile karşılaşır. spassky onca başarılı hamleye ve mükemmel taktik becerisine rağmen petrosyan'ın savunmasını alt edemez ve spassky'nin dahice saldırılarına rağmen maç beraberlikle biter. sonuçta 4 galibiyet, 17 beraberlik ve 3 yenilgiye petrosyan dünya şampiyonluğu ünvanını korur. ancak daha sonra, 1969 yılında spassky ile yaptığı başka bir maçta 4 galibiyet, 16 beraberlik ve 6 yenilgiyle ünvanını kaybeder. petrosyan'ın dünya şampiyonluğu maçları toplamda 13 galibiyet, 45 beraberlik ve 11 yenilgi ile sonuçlanmıştır.
  
  boris spassky'nin dahice saldırı taktikleri ve petrosyan'ın savunma taktiklerinin akla zarar bütünlüğüne ilişkin ilginç bir örnek olan 1966 dünya satranç şampiyonası petrosyan-spassky karşılaşmasının 5'inci oyunu bu bağlamda incelenmeye değer...
• delinemez ve güvenliği her şeyden üstün tutan bir savunma anlayışına sahip olduğu için "demir tigran" lakabını alan 1963-1969 yılları arası dünya şampiyonu.
  
  lev polugaevsky, petrosian savunmasını şu sözlerle övmüş zamanında: "o yıllarda sovyet şampiyonu olmak demir tigran'a karşı kazanmaktan daha kolaydı."
  
  kasparov, petrosian ve petrosian'ı doğuran süreç için benim ustalarım kitabında şöyle der:
  
  botvinnik'in yerine gelen zamanının ideal çocuğu. bu "erken brejnev" dönemiydi, yani metotlu sıkıştırma zamanı. brodsky mahkemesi, siniavsky ve daniel davası, çekoslovakya'ya tecavüz, düşünce özgürlüğünün tamamen boğulması... komünist ideallere inanç azaldı, onun yerini konformizm, suskunluk, tedbirlilik gibi kavramlar aldı. çetin çocukluğu, sağduyululuğu ve muazzam doğal yeteneği tamamen petrosian'a özgü özelliklerdi.
  
  tigran petrosian'dan beğendiğim bir sözle bitirelim:
  "satranç; şekli itibariyle bir oyun, içeriği itibariyle bir sanat ve ustalık kazanmaktaki zorluğu nedeniyle bir bilimdir. iyi bir kitabın veya iyi bir müzik parçasının verdiği zevk kadar zevk verebilir satranç; ancak yalnızca iyi oynamayı öğrendikten sonra gelir gerçek haz."
• im jeremy silman'dan bir iki cümle:
  
  "after alekhine and tal, my next bout of hero worship (in 1975) was aimed at tigran petrosian. this guy's games astounded me, and my copy of the excellent 'tigran petrosian, his life and games' by vasiliev virtually fell apart from overuse! these games had a profound effect on my style, though trying to play like petrosian and actually playing like him are two very different animals."
• hakkında, mihail tal^* ile arasındaki stil farkını ifade eden şöyle bir söz vardır: eğer fedayı yapan tal ise, kabul edip sakince devam edin. fedayı yapan petorsian ise hemen oyunu terk edin.
• kalite fedalarıyla ünlü eski dünya şampiyonu. hatta bir keresinde kendisine sorulduğunda, en sevdiği taşın kale olduğunu söylemiştir.
• bende hep, sanki alt komşumuz hulusi bey amca, fantastik bir biçimde, bütün olasılıkların üstünde yükselerek, dünya satranç şampiyonu olmuş gibi bir hissiyat yaratır. onun hakkında diğer satranç üstatlarının söylediği bir çok şey var, ama en hoşuma gideni, "eğer rakibiniz bir feda yaptıysa düşünmeye devam edin, belki pozisyonu kurtarabilirsiniz; ama petrosyan yaptıysa, hemen terk edin." olmuştur. kendi oyunu ve fedaları hakkında, "doğru fedalar vardır, yanlış fedalar vardır, bir de benimkiler. önce feda et sonra düşünürsün." türünden tanımları olan mikhail tal'in tam anlamıyla karşıt maddesidir. petrosyan belki modern bir makine değildir, ama bu eski model, el yapımı, buharlı pistonlar ve çarklar sisteminin, tahtanın üzerindeki yavaş ve sakin ilerleyişi gerçekten de mükemmeldir. beş yüz yaşında, bilge bir kaplumbağa, hiçbir hırsa kapılmadan satranç oynuyordur. petrosyan satrancın yoda'sıdır. rakibin ufacık bir konumsal zaafının etrafında şekillenmeye başlayan plan, nihayetinde oradaki gediğin savunulamaz hale gelmesi ile kılı kırk yararak hesaplanmış hedefine ulaşır. lakin petrosyan için her şeyden önceliklisi savunma olduğundan oyunlarının beraberlik oranı çok yüksektir. ayrıca tipi de çok sevimlidir. satranç oyuncusu denince akla gelen o keskin karizma petrosyan'da yoktur; her halinden uysal ve güleç bir yaradılış yansımaktadır. oysa o, zamanının gösterişli ustalarının korkulu rüyası, nam-ı diğer demir tigran'dır.
  not: anish giri, tavariş tigran dayının, digital üst sürümüdür.