pervaneler

• cahit atayın yazdığı bir oyun
• ali teoman'ın öykü kitabı, yky, 1998
• çoğul. pervane
  (bkz: pervane)
• bir müfide ferit tek romanı. şimdilerde piyasada az bulunan eski baskısının ön sözünü kızı emel esin yazmıştır.
• (bkz: pervaneler ve enkazlar)
• (bkz: şema düşen pervaneler)
• mehmet güreli'nin odamda yolculuk albümünden yine güzel bir şarkıdır.
  sözleri de şu şekilde;
  
  sanki kader dans edemez sahil kıyılarında
  yalnız kalan balıkçıların sesi kulaklarımda
  deniz kokan o saçlarının rengi rüyalarımda
  
  büyüler, oyuncak pervaneler
  hep seni getirir
  
  nerede eski değirmenler küçük dudaklarında
  sessiz gülen rüzgarların gözü çığlıklarımda
  yersiz seven insanların eli duvarlarımda
  
  büyüler, oyuncak pervaneler
  hep seni götürür
• müfide ferit tek'in eseridir. pervaneler edebiyatımızda kültür sömürgeciliğini ve buna duyulan tepkileri değişik boyutlarıyla ele alan ilk eserlerdendir.
• 1998 yılında ilk baskısı yapılmış, 2001 yılında ilk kitabı basılan konstantiniyye üçlemesi’nin ayak seslerinin çok sesli bir şekilde duyulduğu, ali teoman’ın öykü kitabıdır.
  
  --- spoiler ---
  
  ali teoman’ın bu öykü kitabından önce, o vakitler her ne kadar yazarı olduğunu gizlese de gizli kalmış bir istanbul masalı ve insansız konağın ikonu isimli iki öykü kitabı yayımlanıyor. gizli kalmış bir istanbul masalı’nda belli kısımlardaki üslup ve özellikle son hikâyedeki kurgu biçimi, insansız konağın ikonu’nda ise özellikle kitapla aynı ismi taşıyan öyküdeki kurgu ile konstantiniyye üçlemesinde yapabileceklerini biraz hissettirse de, bu kitapla artık üçlemenin doğacağını üçlemeyi bu kitaptan önce okuyanlara hissettiriyor. hatta ali teoman uykuda çocuk ölümleri’ni yazarken bir üçleme düşünmese de, daha sonra bu grotesk zaman ve mekândan bir nebze azade evrene dönmek istediğini fark edip karadelik güncesi’ni yazmaya karar verdiğinde dahi, beslendiği yer yine buradaki hikâyeler.
  
  bu beslenmelerden öncelikle aşikâr olanlarından bahsedecek olursak, kitaba ismini veren ilk öykü pervaneler’de zeyrek mekân olarak karşımıza çıkıyor. zeyrek uykuda çocuk ölümleri’nde ise kitabın kahramanının çocukluğunda ailesiyle yaşadığı yer. öyküde kullanılan öztürkçe, osmanlı dönemi türkçesi ve günümüz türkçesi ise üçlemedeki her kitaba sirayet etmiş farklı üslup kullanımına örnek. üç ayrı farklı üslup ise en çok uykuda çocuk ölümleri’nde karşımıza çıkıyor. öyküdeki layhar gömleği ve kabul ritüelleri ise, karadelik güncesi’nde hamamdaki çocukların ve şazinuş’un yaşadıklarıyla paralel. ali teoman anakronistik ögeleri aynı şekilde farklı yapıtlarına yerleştiriyor.
  
  bir sonraki öykü ayın en solgun evi’nde ise, karadelik güncesi’nde geçen perendebaz dergâhı, burada perendebaz sokak olarak karşımıza çıkıyor. bu öyküdeki paranoya ise üçlemenin temelini oluşturan arayıştaki paranoyak zeminle örtüşür vaziyette.
  
  senin melekûtun adlı öyküde ise yine farklı üslupların kullanımı benzerlik gösterirken, kelime oyunlarıyla oluşturulan cinsel imalar tekrardan karadelik güncesi’nin benzer kısımlarının bir fragmanı niteliğinde.
  
  otofiniş öyküsündeki arayış teması da üçlemenin temel unsurunu oluşturmakta. bunun yanında, özellikle rus edebiyatı’na yapılan göndermeler, pastişlerle yine üçlemedeki-özellikle uykuda çocuk ölümleri ve karadelik güncesi-kullanımla aynı olarak karşımıza çıkıyor.
  
  son öykü surdibi türküleri’nde ise keşşaf ismi üçlemede karşımıza uykuda çocuk ölümleri’ndeki keşşaf isimli ikiz mimarlar olarak tekrardan çıkıyor. anakronistik ögelerin ağır bastığı öykünün bu yönü de yine üçlemedeki anakronizmin muştucusu rolünde.
  
  yukarıdaki örtüşümlerin yanında, her ne kadar üçlemenin son kitabı gecenin atları hastalık döneminde yazıldığı için ölüm temasının işlenmesinin bu kitapla alakası olmayacağı yüksek ihtimal olsa da, kitaptaki bazı hikâyelerdeki ölüm teması gecenin atlarını andırır nitelikte.
  
  kitaplara has bu benzerliklere ek olarak, tüm hikâyelerdeki dil kullanımı, kurgunun postmodernist biçimde yaratılıp belirsizleşme özelliği, zengin anlatım tekniklerinin bulunması, grotesk evrende geçen unsurlar, komedi unsurunun çoğu hikâyede başat olmasa da sıklıkla bulunması, olayların karmaşıklığı ve belirsizliği, bildiğimiz yerlerin kendine has özel bir halinin yaratılması gibi durumlar da, üçlemenin temelinin bu kitabın yazım sürecinde atıldığını ortaya koyuyor. bir yazarın yaratım sürecinde kat ettiği mesafeleri ve düşünüş yapısını anlayabilmek ve bunu da sırf eserlerinden yola çıkarak görebilmek edebi yolculuğun güzelliğini ortaya çıkartıyor.
  --- spoiler ---