patrisyen

• eski roma'da ayrıcalıklı yurttaşlar sınıfında yer alan kişilere verilen ad.
• (bkz: patrici)
• (bkz: plep)
• geç roma imparatorluğu ile doğu roma imparatorluğu dönemlerinde imparator tarafından uygun görülen kişilere bahşedilen patricius ya da patrikios unvanlarını bir kenara bırakıp roma cumhuriyeti ve pax romana dönemindeki imparatorluk üzerinden değerlendirilecekse, roma uygarlığının gelişiminde ve dolaylı yoldan çöküşünde büyük bir rol oynamış senatör sınıfı.
  
  patrisyen sınıfının, bu uygarlığın gelişiminde neden ve nasıl rol oynadığını burada anlatmanın lüzumu yok, m.ö. 753 senesinde kurulmuş roma'nın asırlarca senatör sınıfı tarafından hem iç hem dış politikalarının yönetildiği bilinmektedir. cnaeus ogulnius tarafından geçirilmiş olan lex ogulnia adlı yasaya kadar tüm dinî makamların pleblere kapalı olduğunu söylemem sanırım ne anlatmaya çalıştığım hususunda yeterlidir.
  
  (bkz: cnaeus ogulnius/@ncpzbsn)
  
  lâkin, roma imparatorluğu'nun çöküşü hususunda bu sınıfın oynadığı rol oldukça edilgendir. augustus'un princeps olmasının ve kabaca özetlemek gerekirse bütün devlet aygıtını bir kişinin bünyesinde toplanmasının ardından senatör sınıfının eski nüfuzunu yitirmeye başladığı son derece sarih bir şekilde ortadadır. arada neron, domitianus ve hadrianus gibi imparatorlara karşı zayıf bir şekilde baş kaldırsa da senatör sınıfının siyasî gücü m.s. 2'nci asrın sonları itibariyle bir hayli zayıflamış bir konuma evrilmiştir.
  
  (bkz: septimius severus/@ncpzbsn)
  
  bilhassa severus hanedanı ile birlikte başlayan denarii ve aurei olarak anılan altın ve gümüş sikkelerin değersizleştirilmesi süreci, yani bir nevi paranın devalüe edilmesi hadisesi, m.s. 3'üncü ve 4'üncü asırda ise sürekli bir hal almıştır. siyaseten ve askerî açıdan başarılı imparatorlar olsa da septimius severus ve caracalla ile birlikte senatör sınıfına karşı imparatorluk makamı tarafından açıkça açılan statü savaşının en önemli ayaklarından birisi de bu adımdır. hem zenginlerin maruz bırakıldığı vergilerin artırılması hem de constitutio antoniniana ile vatandaşlık haklarının kapsamının genişletilmesiyle birlikte, patrisyen sınıfının hakları göz göre göre ellerinden alınırken, iktidarı getirecek gücün artık yalnızca ordudan alınabileceği inanışı doğrultusunda da orduya yapılan ödemeler katbekat artırılmaya başlanmıştır. ilk etapta vergi tabanı genişletilmişse de sürekli devalüasyonla beraber ekonominin üretim kapasitesi giderek azalmış ve paranın değeri dibe vurmuştur.
  
  imparatorluğun ekonomik olarak girdiği darboğaz da böylece kalıcı hale gelmiş ve çöküşe giden yolların belki de en önemlilerinden birinin taşları da bizzat iktidar sahibi imparatorlar tarafından ve patrisyen nefretleri hasebiyle döşenir olmuştur.