osip mandelştam

• rus muhalif şair. stalin döneminde açlık grevi yapmış ve hayatını kaybetmiştir. iyi şeyler yayıncılık kitaplarını basmıştı..
• rusya'da "akmeist" akımının en önemli şairlerinden..stalinle ilgili bir şiiri yüzünden tutuklanarak sürgüne gönderildi. sürgün döneminde yazdığı şiirleri karısı ezberinde tutarak yok olmaktan kurtardı. mandelştam'ın 1938 de 3. kez tutuklandıktan sonra başına neler geldiği ve nasıl öldüğü bilinmiyor.
  "maskeli balo. kurt köpeği yüzyıl./ unutma./ kasketin kolunun altında gözden uzak dur, / ve tanrı korusun seni! "
• "yenisey'in aktığı geceye götürün beni
  çamların yıldızlara değdiği,
  benim kanım kurt kanı değil,
  ancak bir benzerim öldürebilir beni."
• o incecik omuzlarin
  .
  o incecik omuzların kırbaç altında kızarmak için
  kırbaç altında kızarmak ve alev alev yanmak için kuru soğukta.
  .
  o çocuk parmakların ütüleri kaldırmak için,
  ütüleri kaldırmak ve düğümler atmak için iplere.
  .
  yumuşak tabanların kırık cam üstünde yürümek için,
  kırık cam üstünde yürümek ve aşmak için kanlı kumları.
  .
  bende yanmak için varım adına dikilmiş kara bir mum gibi
  yanmak için kara bir mum gibi yakarmaktan korkup titreyen.
  .
  dudaklarıma götürüyorum bu yeşili,
  yaprakların bu çamurlu vaadini,
  bu adanmış toprağı,
  kar taneciklerinin ve her ağacın anası.
  .
  bak, nasıl kör ediliyor ama güçleniyorum
  köklerin en küçüğüne bile boyun eğerek
  çatlayan ağaçlarla
  yerlerinden fırlamıyor mu gözlerim?
  .
  seslerine sarılmış küçük kurbağalar,
  civa damlaları tortop olmuş.
  dallara dönüşüyor tomurcuklar
  ve bir süt ılgımı nadasa bırakılmış toprak!
  .
  osip mandelştam
• 1891 yılında musevi bir anne babadan doğdu ve st. petersburg'da yetişti. heidelberg ve st. petersburg üniversitelerinde eğitim gördü. kamen (taş) adlı ilk şiir kitabı 1913 yılında basıldı ve onu tristia (1922) ve şiirler (1928) izledi. sovyet yetkililerden resmi ideolojiye aykırı tavırları nedeniyle gördüğü eziyet 1930lu yıllarda başladı, nihayet 1934 yılında tutuklanıp voronej'e sürgün edilmesiyle devam etti. 1938 yılında bir kez daha tutuklandı. bir çalışma kampına giderken, doğu sibirya'da öldü.
  
  (bkz: nadezdha mandelshtam)
• 15 ocak 1891 varşova doğumlu, devrim döneminin popülizmine kendini kaptırmamış sembolist rus şair. 1930larda stalinin kollektivizasyon adı altında milyonlarca insanı açlığa terk etmesinin ardından, yazdığı stalini eleştiren şiir yüzünden tutuklanan şair, haftalarca süren 'sorgu'nun ardından rejim yanlısı şiirler yazmaya başlamıştır. ancak serbest bırakılmasının üstünden bir sene geçtikten sonra tekrar tutuklanarak çalışma kampına gönderilen şair orada resmi kayıtlara göre 'nedeni belirsiz bir hastalık' yüzünden hayatını kaybetmiştir.
  16 dizelik meşhur stalin eleştirisi ölümünün ardından dönemin vahşetini en güzel yansıtan şiirlerden biri olarak akıllarda kalarak yaşadığı sürece 'güçlü' olan zalimlerin nasıl öldüklerinde tükendiklerini herkese göstermiştir.
  
  yaşıyoruz, üstünde olduğumuz toprakları hissetmeden
  ve dediklerimiz 10 adım öteden bile duyulamıyor
  ama ne zaman ağzımızdan bir laf çıksa
  aklımıza hemen kremlin'deki dağlı adam geliyor
  kocaman parmakları, solucan gibi, yağlı,
  ve sözleri mutlak, çelik gibi
  hamam böceği gibi bıyığı gülümsüyor
  ve botları siyah siyah parlıyor.
  
  ve çevresinde ince boyunlu hükümdarlar ordusu,
  bu insancıkların hizmetleriyle oynuyor,
  biri miyavlıyor, biri ıslık çalıyor, öbürü havlıyor,
  ama bir tek o vuruyor.
  demirci gibi emir ardından emir dövüyor.
  
  kimini karnından, kimini alnından, kimini kaşından, kimini gözünden
  onun için idam değil bu, sadece bir şaka
  ve de geniş osetyalı bir gövde.
• soluk almıyor sanki yapraklar
  esintisinde karanlığın,
  daireler çiziyor çırpınan
  bir kırlangıç, koyuluğuna akşamın.
  
  bir alacakaranlık, bir son
  ışık demeti, iniyorlar seven
  ve ölen gönlüme, çekişiyorlar usulcacık.
  
  ve üstünde ormanın, akşamla
  tırmanıyor yerine bakırdan ay.
  niçin durdu musîki?
  niçin indi bu sessizlik?
• sibirya sürgünü büyük mahkumlardandır. ancak dostoyevski gibi çalışma kampından çıkmayı başaramamıştır.
• "belleğim aşktan değil, ama düşmanlıktan oluşuyor ve geçmişi yeniden üretmek için değil, onu uzaklaştırmak
  için çalışıyor... ailem ne söylemek istiyordu? bilmiyorum. doğuştan kekemeydi o ve yine de söyleyecek bir şeyleri vardı. benim ve pek çok çağdaşımın üzerinde, doğuştan kekemeliğin ağırlığı binmiştir. biz konuşmasını değil, ama kekelemesini öğrendik ve ancak yüzyılın artan gürültüsüne kulak vererek ve bir kez onun doruğundaki köpükle aklandıktan sonradır ki bir dilimiz oldu"
  
  yazarın dili eğip bükme, çınlatma, titreştirme, kekeletme gücünden bahsettiği hoş sayfalarda alıntılar deleuze mandelstam'ın "le bruit du temps"ından. ("bruissement de la langue" -dilin çalışma sesi-.. dil gıcırdar, zaman zıvanalarından çıkar, manzara yutar, dönüşür.. badiou, le siecle'de yüzyılımız için tanıklığını bir mandelstam şiiriyle açmıştı.)
• petersburg hayrani rus şair.
  
  "yine petersburg'da bulusacagiz,
  güneşi orda gömmüş olsak bile
  ve o gün ilk kez ağzımıza alacağız
  anlamı olmayan kutsal sözü"
  
  şiirde "anlami olmayan kutsal söz" petersburg'un ta kendisidir. 1918'de başkentin petersburg'dan moskova'ya tasinip petersburg'un onemini yitirmesine kızgındır mandelştam. çünkü kendini petersburg'la ozdeslestirmektedir.