oligark

• özellikle rusya'da özelleştirmeler sayesinde inanılmaz servetlerin üzerine konan kodamanlara verilen isim... roman abromovich, berezovski, gusinsky, smolenski, patonin bunlara örnek gösterilebilir.
• (bkz: alexei fedorychev)
• oligarşinin egemen olduğu rejimlerde, yönetim erklerini elinde bulunduran kesmin mensuplarına verilen isim.
  ülkemizdeki envai türlü tarikatlar, loncalar, cemaatler bu konumda bulunmak için çeşit çeşit dalavereler yapmışlar, kendi kuklalarını iktidara getirmişlerdir. lakin halkımız yönetilme konusunda son derece sıkılgan olduğundan, söz konusu güruhlar da iktidarda kaldıkları kısa süreç içinde milletin ümüğünden çıkar sağlayabilmiş veyahut belirli kurum ve konumlara tohumlarını serpiştirip ileri vadede netice beklemişlerdir. bizler ise gün itibariyle bu uzun vade neticelerini yaşamaktayızdır.
  http://galeri.milliyet.com.tr/…kan/default.asp?id=2
• (bkz: roman abramovic)
• bunlardan en ünlülerinden ve zenginlik sıralamasında ilk ondakilerden roman abramoviç, hodorkovski, berezovski, fridman, vekselberg, oleg deripaska, vladimir gusinsky yahudidir, rusya'daki anti-semitist dalganın en önemli argümanı da bu şahıslardır.
  
  cnn bunların rusya'daki modellerinden bahsederken ilk üç ismi şöyle sayıyor :
  (bkz: boris berezovsky)
  (bkz: mihail kodorkovski)
  (bkz: vladimir gusinsky)
• (bkz: alexandre gaydamak)
  (bkz: arcadi gaydamak)
• (bkz: vladimir romanov)
  (bkz: alisher usmanov)
• lise sıralarından edinilen ortalama tarih bilgisinden akılda kalandır: "ruslar tarih boyunca sıcak denizlere inmek istemişlerdir." konu futbol olunca boğaz'ların jeopolitik önemini, akdeniz havzasını pas geçip, antalya'da tatil köylerini dolduran rus turisleri gözardı edip, sıcak denizlere yelken açalım...
  
  hikayenin ana kahramanları roman abramovich, boris berezovsky ve bugüne kadar adı türk medyasında tek satır geçmeyen kia joorabchian...
  cska moskova ile başlayan chelsea ile devam eden; corinthians ile sıcak denizlere inen; ispanya'da deportivo la coruna, hollanda'da feyenoord'un peşine düşen rusların; votkayı kıskançlık krizlerine sokacak kadar ateşli futbol sevdası...
  
  vitrindeki adam: roman abramovich
  çok değil 2 yıl önce, 80 milyon dolar borç ile iflasın eşiğine gelen chelsea'ye "elini" uzattığında, ona kuzey londra'da “mesih” diyenler de oldu, 10 yılda sıfırdan oluşturduğu milyar dolarlık servetini harcayan bir sonradan görme de. “roman abramovich kimdir?” ile başlayalım ve diziye sonradan katılan “bay x”; kia joorabchian'a gelelim...
  37 yaşındaki roman abramovich (r.a) futbol dünyasına adımı atana kadar, rusya ile iş yapan uluslararası şirketlerin patronları, yöneticileri dışında kimseye birşey ifade etmeyen bir isimdi. 18 aylıkken annesini, 4 yaşında babasını kaybeden ve amcası tarafından büyütülen r.a, moskova'dan çok uzaklarda komi'de (sibirya) büyüdü. ukhta'da eğitimini tamamlayan r.a, sovyet ordusu'nda fazla vakit kaybetmedi. sonraları çok daha büyük oyuncakları olacaktı fakat ilk işi plastik oyuncaklar üretmek oldu. gubkin petrol şirketinde çalıştığı günlerde hayatını değiştiren adam, boris berezovsky ile tanıştı.
  
  chelsea: en güzel oyuncak
  boris yeltsin döneminde yıldızı parlayan "oligark" berezovsky'nin altın yıllarında, ülkenin 5. büyük petrol şirketi sibneft'in yönetim kuruluna girdi. 1992'de başlayan işbirlikleri rusya'da yeltsin döneminin kapanıp, putin'in başa gelmesiyle “sözde” sona erdi. putin'in afarozuna uğrayan ve ingiltere'ye iltica etmek zorunda kalan berezovsky'nin hisselerini satın alan r.a, artık dolar milyarderiydi. sibneft'in % 80'ini, ülkenin aliminyum rezervlerinin elinde tutan rusal'ın % 50'sini ve rusya'nın nasıl uçtukları soru işareti olan filosuna sahip havayolları aeroflot'un % 25'ini eline geçiren r.a, politikada da boş durmadı. 200o aralık ayında chukotka bölgesinde oyların % 92'ini alarak başa geçti. 73 bin nüfuslu chukotka "meleğini" bulmuştu. 2 yıl içinde bölgeye çoğu eğlence merkezlerinin yapımına harcanmak üzere 200 milyon dolar harcadı. putin'in gazabına uğramamak için bir kez olsun halkın karşısına çıkıp konuşmadı...
  
  artık eğlence zamanıydı. chelsea'yi kurtardığı gün ingiliz medyasına "anlamlı" konuştu: "biz ruslar erken yaşta ölürüz, sadece bir hayalimi gerçekleştirdim". londra'da eaton square'deki evine 46 milyon dolar ödediği gün, artık eski ortağı berezovsky kadar londralı olmuştu. st tropez, moskova, londra'da üç malikane, 90 milyon dolar değerindeki bermuda bandralı yatı “le grand blue”, özel jetleri, 3 saatliğine alışverişe (futbolcu değil moda!) geldiği milano'da italyan spor medyasının peşine onlarca gazeteci taktığı r.a, david beckham konuşmaktan sıkılan (!) ingilizlerin yeni gözdesi oldu...
  
  mourinho dizginleri ele alınca ...
  chelsea'deki ilk günlerinde kulübün borçlarını sıfırlayan r.a, silvio berlusconi'nin politikaya atılıp geri plana düşmesi ve zirveyi real madrid başkanı florentine perez'e bırakması sonrasında transfer borsasına yumruğuna vurdu. teknik direktör c. ranieri'nin pek de fazla ses çıkarmadığı transferler, arka arkaya patlamaya başladı. aç karnına süpermarkete dalan ve şarküteri reyonunda bitmek bilmeyen siparişlerini sıralayan bir obez gibiydi r.a transferin ilk günlerinde. adı parlak, “evet” diyen tüm yıldızlar artık chelsea formasıyla poz veriyordu medyaya. geremi, makalele, bridge, duff, crespo, veron, mutu... yarım asırdır şampiyonluk bekleyen chelsea ilk sezonunda "aslolanan yıldızlar değil ruhtur" diyenleri haklı çıkardı...
  
  r.a pes etmedi. şampiyonlar ligi kupası'nı kazanan porto'da kutlamalara bile katılmayan jose mourinho, r.a ve onun başa getirdiği eski man. united ceo'su peter kanyon'a finalden 2 ay önce “evet” demişti. biri rus, diğeri portekizli; ama aynı kuşağın iki insanı arasında anlaşma basitti. r.a parayı harcayacak, gerisine karışmayacaktı. 2000'li yıllarda futbolda "yoktan var eden adam" jose mourinho, eski takımından ricardo carvalho ve paulo ferreira'yı ve üç yükselen değeri kadrosuna kattı: didier drogba, arjen robben ve mateja kezman. "takım oyunu" oynamayana yer yoktu. veron ve crespo'ya kapıyı gösterdi. mutu ise kendi sonunu -kokain- hazırladı. 50 yıl sonra şampiyonluğa koşan mourinho'nun chelsea'sini locasında seyrederken bir çocuk kadar saf, gol sevinçlerinde bir rus'un olamayacağı kadar sıcak duran r.a için son söz; çocukluğunda belki de olmayan oyuncaklarının intikamını, 37 yıl sonra londra'da aldığıdır. ya da kim bilir; belki de hamisi berezovsky gibi putin'in gazabına uğrayacağını sanan ve tek istediği bir ingiliz pasaportu olan 4 çocuklu bir yeni dünya zengini...
  
  kadrajın dışında kalan adam: kia joorabchian
  r.a'nın kendisini saklamadığı futbol endüstrisine karanlık bir giriş yapan ise kia joorabchian (k.j) oldu. k.j de roman a.'nın yolunu izledi. hedef zorda olan bir kulübün kapısını çalmaktı. brezilya'da corinthians 60 milyon dolar borçla kurtarıcısını bekliyordu. kimdi peki bu kia joorabchian? futbol dünyasında o güne kadar adı duyulmayan bir adam "aslında gazete satın almak amacıyla gelmiştim" dediği brezilya'da neden bir kulüp satın alırdı? 33 yaşında k.j'nın hayat hikayesinin peşine düştü brezilya medyası. şah rejiminin devrilmesi sonrasında 4 yaşında ailesiyle kanada'ya göç eden, ingiliz vatandaşı, rusya'da iş yapan iran asıllı bir adam. dan brown romanlarından fırlamış bir kahraman gibiydi k.j. londra'da quenn mary college'den mezun olmuş, babası muhammed'in “medway autos” şirketinde çalışmaya başlamıştı. asıl fırtınayı 1999 yılında rusya'da kopardı ve hikayenin 3 aktörü de ilk kez burada bir araya geldi. roman abramovich, boris berezovsky ve 27 yaşında rusya'nın saygın gazetelerinden kommersant'a ortağı reza irani kermani ile talip olan kia joorabchian. virgin adaları'na kayıtlı şirketleri american capital, moskova'da ilk büyük skandalı patlattı. rus medyası, k.j'nın arkasında berezovsky'nin olduğunu iddia etti. manhattan'daki şirket ofisi, -o çok bildik dolandırıcılık hikayelerinde olduğu üzere- boştu ve iki sekreter kapıya gelen muhabir ordusunu güvenlikleri çağırarak uzaklaştırmıştı. berezovsky, her seferinde inkar etse de bugün dünyanın öbür ucuna "futbol satın almaya" giden k.j’ nın kestiği çeklerin kimin hesabından ödendiği konusunda herkes hemfikir. roman abramovich'i yaratan adam berezovksy!...
  
  carlos tevez chelsea'ye gider mi?
  k.j, kendisine sorulan “ortaklık” sorularını geçiştirmekle yetindi: "ikisiyle bir zamanlar iş yaptık. roman iyi dostumdur ancak ortak değiliz." londra yıllarında sıkı bir arsenal taraftarı olan ve highbury'deki locasından maçları seyreden k.j, “neden brezilya'da bir kulüp satın aldığı” sorusuna da "ingiltere'de sevdiğim takıma rakip olmak istemedim" diyerek yanıt verdi ve operasyonu başlattı. yine tüm dünyanın ismini ilk kez duyduğu londra merkezli media sport investments (msi) şirketiyle corinthians'a hayat öpücüğü verdi. 35 milyon dolar sıcak para kulübün kasasına girdi. karşılığında kulübün 10 yıl boyunca gelirlerinin % 51'ine ortak oldu k.j. "brezilya'nın real madrid'ini yaratmak istiyorum" dedi ve transferde ilk bombasını patlattı. boca juniors'da taraftarın sevgilisi, arjantin milli takımı'nın santrforu ve avrupa'da hangi dev kulübe transfer olacağı merak edilen carlos tevez "carlito"yu 18 milyon dolar bonservis bedeliyle brezilya'ya getirdi. yetiştirdiği tüm yıldızları avrupa'ya satan ve kulüplerin borç batağında yüzdüğü samba ülkesinin transfer rekoruydu bu. futboldaki en büyük rekabetin iki tarafı da karıştı. arjantin'de son noktayı boca juniors başkanı mauricio macri koydu: "biz interpol değiliz, avrupa'da saygın bir bankadan bonservis bedeli hesabımıza yatırıldı". brezilya ise ilk günden kaynamaya başladı. geçen sezon ligi 5. sırada bitiren, copa libertadores'e iki sezondur katılamayan corinthians'a güney amerika'da yılın futbolcusu seçilen carlos tevez nasıl evet demişti? "arjantin medyası ve boca taraftarının baskısından sıkıldım" diyen carlos tevez'e ise brezilya basını sadece gülümsedi. sanki brezilya medyası arjantin’dekinden farklıydı!.. s. paulo'da folha gazetesi ise işin peşini bırakmadı. dünyada hiçbir kulüp 18 milyon dolar ödediği futbolcu ile 5 yıllık varken; 2.5 yıllık sözleşme imzalamazdı. manhattan'da kapıdan kovulan rus gazetecilerden sonra bu kez de brezilya medyası londra'da media sport investments’ın önünde “kapı-duvar” oldu.
  
  hayallerindeki final!
  "carlito" sadece muhteşem şovun açılış parçasıydı. tesadüftür ki (!); ikinci transfer chelsea'nin mourinho'sunun eski takımı porto'dan yapıldı. carlos alberto ülkesine döndü. newel's old boy's'dan sebastian dominguez gibi sıkı bir tranferin ardından; k.j rotayı avrupa'nın peşinde koştuğu ön libero mevkinin yeni yıldızı river plate'li javier mascherano'ya çevirdi. brezilya'da vize sorununu çözmek için 700 bin doları gözden çıkardığı söylenen k.j'nın bonkörlükleri bunlarla kalmadı. corinthians'a 200 milyon dolara kadar yatırım sözü ve yeni bir stadyum vaad etti. 33 yaşındaki iran asıllı ingiliz vatandaşı kia joorabchian için sezon iyi başlamadı. corinthians bölgesel ligde oynadığı ilk iki maçını kaybetti. fakat güney amerika'da bu adama kafayı yoranların ortak tek bir yorumu var: hedef fifa kulüpler şampiyonası. 6 kıtanın şampiyonlarının katıldığı ve belki de chelsea ve corinthias'in final oynadığı bir futbol gecesi...
  
  son söz
  sahibi olduğu sibneft'in ana sponsoru olduğu cska moskova'ya 3 yılda 54 milyon dolar yollayan roman a.; devre arasında en iyi futbolcusu jiri jarosik'i chelsea'ye satan cska moskova; "futbolun ruhu affetmez" dedirten bir kurayla şampiyonlar ligi'nde aynı gruba düşen roman'ın takımları chelsea ve cska moskova; buenos aires'de r.a'nın le grand blue'sünün limana yanaştığı gün carlos tevez'e imza attıran kia j; feyenoord maçlarını ısrarla tribünde seyreden roman a ve beyni peter kanyon, carlos tevez transferini bitiren menejer fernando hidalgo (veron ve crespo’nun da menejeri) ve onun ortağı; chelsea'nin roman a'ya satılmasını sağlayan bir başka menejer -eski gazeteci- pini zahavi. cska moskova'dan her nedense corinthians'a transfer olan santrfor vagner love; gözlerden uzak rus ligi'ne neden transfer oldukları hala soru işareti olan fernando cavenaghi ve yine bir porto'lu derlei ve tüm bunları londra'daki malikhanesindeki dev ekranda "naklen" izleyen "big brother" boris berezovsky...
  
  ruslar sıcak denize indi ve şimdi samba zamanıdır...
  
  - nas zdarovia* mister berezovsky!..
  
  *şerefe
  
  bülent timurlenk
  galatasaray dergisi mart 2005
• oligark, rusya’da 1990’lı yıllardan sonra özelleştirmelerle zengin olan iş adamları için kullanılan sıfattır. servetinin kaynağı karanlık anlamında da kullanılmaktadır. `:http://www.havadiskibris.com/…�-mucadelesidir�.html`
  
  (bkz: öntaç düzgün)
• (bkz: sonradan görme)