• (bkz: gulfstream)
    (bkz: oyasivo akintisi)
    (bkz: kurocivo)
    (bkz: benguela)
    (bkz: labrador)
    (bkz: alaska)
  • dünyadaki iklimin en önemli öğelerinden biri de bilim insanlarının taşıyıcı bant adını verdikleri okyanus akıntı sistemidir.
    (bkz: möbius şeridi)'ne benzer biçimde akıntı, kimi zaman dipten kimi zaman da yüzeyden gider. dünyadaki ırmaklarda akan suların 20 katı kadar su taşıyan bu akıntı sistemi izlanda yakınlarında soğur ve yoğunlaşarak dibe batar. yön değiştren akıntı dipten, güneye, özellikle amerika'nın doğu kıyılarından aşağı iner. yakın zamana kadar bu akıntının izlanda ile meksika körfezi arasında döndüğü düşünülüyordu ve bu akıntıya gulf stream akıntısı denmişti.
    ancak fransızlar pasifik okyanusu'nda nükleer denemeler yapmaya başlayınca, deniz dibi akıntılarını da inceleme gereği doğdu. böylece (bkz: gulf stream) akıntısının meksika körfezinde sonlanmadığı, güney amerika kıtasının kıyılarının doğu yakasından daha güneye inip, antartika kıtasının önünden seyrederken, afrika kıtasının en en güney ucunda iki kola ayrılarak kollardan birisinin avustralya'nın doğusundan geçerek pasifik okyanusu'nun kuzeyine, diğerinin de bir çember çizerek kuzeye yönelip madagaskar önünden hint yarımadası'nın önlerine kadar uzandığı anlaşıldı.
    madagaskar ve japonya civarına kadar bu su akıntısı soğuk olması nedeniyle denizlerin dibinden akıyordu. yol boyunca ısınan su tepe noktalarında yukarıya çıkarak bu sefer yüzeyden akmaya başlar. ısınan suyun güzergahı, yüzeyde, doğu kolunda (bkz: kamçatka) önlerinde pasifik okyanusu, endonezya ve civarı adaların arasından, hint okyanusuna uzanır ve burada batı kolunun hint yarımadası civarından dönen sıcak su koluyla birleşerek, tek bir akıntı olarak afrika kıtasının güneyinden dönerek, izlanda'ya yönelir ve soğuyarak (yoğunluğu artarak) tekrar dibe batar ve yeni döngüye başlar. yol boyunca buharlaşma nedeniyle akıntının tuz oranı yükselir.

    amerika'nın doğusunda bu akıntının genişliği 100 km'ye ulaşır. bu döngünün tamamlaması 1000 yıl kadar alabilir.
    bu akıntının yol boyunca tuz oranını değişmesinden ve rüzgarlardan kaynaklandığı varsayılmaktadır. ancak nedeni tam olarak bilinmemektedir.
    taşıyıcı bant, okyanuslar arasında su ve ısı alışverişini sağlar. bu sistem sayesinde pasifik ve hint okyanuslarının sıcak suları atlantik'e taşınır. bu sırada yüzeyde seyreden akıntının üzerindeki hava da ısınır ve akıntının yakınından geçtiği karaların iklimi yumuşar. örneğin kuzeybatı avrupa, taşıyıcı bant sayesinde yaklaşık 10°c daha sıcak olur.

    güney yarımkürede yaz mevsimi aralık, ocak, şubat) geldiğinde, antarktika'da eriyen buzların soğuk suları da dibe çöker ve taşıyıcı banda katılır; sonra da kuzeye yönelir. bu nedenle antarktika hem (bkz: albedo)nedeniyle güneşten gelen ısıyı uzaya savurduğu için hem soğuk bir kütleye sahip olduğu için ve en önemlisi kopan buz kütleleri aracılığıyla taşıyıcı banttaki suları soğutması nedeniyle dünya iklim sisteminin dengede tutulması açısından çok önemlidir. buzdolabının arkasında ısıyı savuran teller hangi görevi yapıyorsa, antarktika kıtası da aynı görevi yapıyor. taşıyıcı banttaki kısmen ısınmış sular ısısının bir kısmını bu kıtaya aktararak albedo şeklinde uzaya yollarken; kıtanın buzlu suları da ısınmış bu suları kısmen aşılayarak soğutur. böylece dünyanın aşırı ısınması önlenmiş olur.

    antarktika buzullarının erimesi denizlerin tuz oranını değiştirdiği için deniz akıntılarını da değiştirmeye başlamış; böylece ısı dağıtan sistem yer değiştiriyormuş, bazı bilim insanlarına göre tamamen durmaya doğru yol alıyormuşuz. kuzey atlantik daha az tuzlu; kuzey atlantik'i besleyen 1000-4000 metre derinlikteki güney denizler ise daha tuzlu oldu. buna iklim biliminde "aşil tendonu" deniyor.

    bu akıntı dünyada hem ısının homojen dağılımına katkısı olur hem de birçok canlının besinini sağlamada katkısı olur. akıntı durursa denizlerde büyük ölümlere neden olur. nitekim (bkz: eosen)-(bkz: oligesen) arası akımın durması sonucu önemli canlı ölümü görülmüştür.

    geçmişte bu bandın durduğuna ilişkin işaretler vardır.(örneğin permiyen'de)(bkz: permiyen)dünyada önemli bir yıkım yaşanmıştır. günümüzde de bandın durduğuna ilişkin görüşler vardır; ancak nedeni konusunda belirgin bir açıklama yoktur.

    görsel
hesabın var mı? giriş yap