oguş

• eski turkcede erkek cocuk
• islamiyet öncesi türk tarihinde aileyi simgeler, urug sülale, boy kabile, budun millet, il devlettir.
• "eski türklerde oguşlar^* birleşerek urugları, uruglar birleşerek boyları, boylar birleşerek bodunları^*, bodunlar da birleşerek illeri oluşturur." deniz karakurt
• türk toplumunun en küçük sosyal birimi olan oguş, divanü lugati’it-türk’te şu şekilde karşımıza çıkıyor:
  
  [oguş: hısım, akraba, aile. (1.cilt, s.61)
  
  “üri kopsa oguş aklışur. yagı kalsa irmem tepreşür. / bir gürültü kopsa hısım, akraba akışır. bir düşman gelse halk yerinden oynar.” (1.cilt, s.88)
  
  oguş: oymak.
  “kudhı kıkrıp oguş terdim. / aşağıya bağırarak oymağı topladım.”
  (2.cilt, s.83)
  
  oguşlandı: “er oguşlandı /adam aile ve hısım sahibi oldu.” (1.cilt, s.293)]
  
  bahaeddin ögel hoca oguş kelimesinin boy anlamında da kullanıldığını söylüyor. esasen değişik metinlerde boy, soy, kabile, küçük birlik anlamlarında kullanıldığını görüyoruz ama yaygın kullanım aile anlamında.
  
  oguş (bazen uguş) kelimesi, mecazen de ocağın karşılığıdır. (ısınma ya da pişirme amaçlı yakılan ocak, ailenin en temel gereksinimidir. ocak başında yemek yenir, sohbet edilir, önemli kararlar alınacağı zaman yine ocak başında toplanılır. ayrıca tabii ki eski türklerdeki aile ateşi/al ot/aile ocağı ateşi kültüyle de bağlantısı var)
  
  farklı türk topluluklarında sün han ya da yereh adlarıyla anılan evin/oguşun/ ailenin koruyucu ruhları da vardı. bazı boylarda bu ruhlar için kapının arkasına sepet konurdu. evden evlenerek çıkan kız sepetiyle giderdi. (ki şimdiki çeyiz geleneğinin kökleri olabilir bu da) ayrıca bu koruyucu ruhları temsilen töz/ongon adı verilen putlar yaparlardı.
  
  türk aile yapısı genel olarak patriarkaldı ama kadınlar da ikinci sınıf insan muamelesi görmez, aile hukukunda eşiyle eşit haklara sahip olurdu. evlilikte monogami esastı. (kağan evliliklerinde ise poligami görülüyor.)
  
  anne, baba ve çocuklardan oluşan küçük aile tipi yaygındı. evlenen çocuklar aileden ayrılıp kendi evlerini kurarlardı. en küçük erkek çocuksa evlenince ayrılmaz gelinini baba ocağına getirirdi. levirate geleneği ise tamamen gönüllülük esasına bağlı uygulanırdı…
• islamiyet öncesi türk devletlerinde aile.