• bir etimoloji yapmak gerekirse, nizam=düzen ve cedid=yeni, yani yeni düzen demektir...
  • ayni zamanda yeniçerilerin yerini alması planlanan modern ordunun da adıdır... bu ordu fransadan uzmanlar getirtilerek * güncelleştirilmiş ve misir'da napolyonun ordusunu yenerek rüştünü ispat etmiştir...
  • bu dönem bir yeniçeri isyanı ile sona ermiştir...
  • sonrası için (bkz: sekbanı cedid)...
  • (bkz: new order)
  • 16.ve 17.yüzyıllarda avrupa coğrafi keşiflerle,rönesans ve reformla tarihsel bir devrim yarattı. akıl ve bilimin öne çıktığı bu devrimin osmanlı devletine etkisi korkunç oldu.akdeniz ticareti ve ipek yolunun çökmesi osmanlı ekonomisini de göçertti. bunun sonucu oluşan tutuculuk ve ahlaksızlık en başta ordu olarak tüm kurumları kemirmeye başladı.devlet cebini doldurmaktan başka şey düşünmeyen devşirme paşaların ve yozlaşmış,haydut çetesine dönmüş yeniçerilerin elinde gitgide eridi. ard arda çıkan isyanlar ticareti ve tarımı bitirdi.kötü gidiş daha 17.yüzyıl başlarında ileriyi gören kişilere malumdu. ancak padişah ii. (genç) osman gibi vatansever nice yöneticiler uygulamaya çalıştıkları reformların sonucu yeniçeriler elinde feci şekilde can verdiler. 1683 viyana yenilgisi osmanlı sisteminin bozulduğunu tüm dünyaya gösterdi.1774-75 rus savaşı da sistemin iflasının kesin göstergesi oldu. i.abdülhamit ve i.mahmut döneminde orduda bazı sınırlı reformlar yapıldıysa da bunlar yeterli olmamıştı. nihayet padişah iii.selim (1789-1807) döneminde ilk köklü reform,nizam-cedit uygulamaya konuldu.

    nizam-cedit'in temelinde ise avrupa sistemine göre örgütlenmiş,eğitilmiş ve merkezi otorite emrinde bir ordu bulunuyordu. nizam-ı cedit ordusu iki bölümlüydü.1.orta denilen bölüm düzenli birliklerdi.dönemin en iyi ordusu olan fransız ordusu modelinde örgütlenmişlerdi. dizden aşağısı dar şalvar,kırmızı macar ceketi ve bostancı kalpaklarıyla osmanlı tarihinin birörnek üniforma giyen ilk birlikleriydiler. bu askerler yozlaşmış devşirme yeniçerilerin aksine anadolunun kanı sağlam türk köylüsünden kura usülüyle seçiliyor. kışlalarında yaşıyor,düzenli talim yapıyor ve askerlikten başka işle uğraşmıyorlardı. nizam-ı cedit'in 2.ortası ise anadolu ve rumeli eyaletlerinde milis gücü olarak kurulmuştu. 1.ortadan mavi ünformasıyla ayrılırdı.

    nizam-ı cedit ilk kez napolyon'un mısırı işgalinde geçen 1799 akka savunmasıyla ne denli etkin olduğunu gösterdi. 1804 1.sırp isyanında da önemli rol oynadı. ancak bu başarıları merkezi otoritenin yeniden güçlenmesinden korkan derebeyleri ile defterlerinin her an dürülebileceğini gören yeniçerileri telaşlandırdı. bunun yanında yeni 'kafir' talimleri ve batı metotları aynı derecede rezilleşmiş softa ulema takımını da ürküttü. nihayet bu üç şer cephesi padişaha karşı birleştiler. 1807 yılında kabakçı mustafa adlı bir yeniçeri haydudunun başına geçtiği bu ittifak istanbulda halkı da kışkırtarak bir ayaklanma çıkarttı. neticede iii.selim tahttan indirildi ve nizam-ı cedit dağıtıldı.

    (bkz: asakiri mansurei muhammediye)
  • kuruluşu:
    modern avrupa yontemıyle bır ordu kurulmasına başlangıctan itibaren buyuk onem veren sultan üçüncü selim, plan ve programları yapılmadan önce bunu gercekleştirmek amacıyla avusturya ve rusya ile barış antlaşmaları yapıldıktan sonra orduyla cepheden istanbul'a dönen veziri azam serdarı ekrem yusuf paşa'ya ''askerlerin bir bolumunu davutpaşa karargahında bırakmasını'' emretmişti. daha sonra ''ağayeri'' denilen bugünkü arkeoloji muzesi'nin bulundugu eğitim alanına sevkedilen bu askerler, avrupadan getirilen bir kaç subay tarafından eğitim altına alınmıştır. devamında bu küçük askeri birlik, nızam ı cedid adıyla kurulan askeri teşkilatın esas çekirdeğini oluşturmuştur. daha sonra bu eğitimli askerlerin eğitimlerini ve oğrenimlerini yonetmek amacıyla talimli ocak adıyla yenı bır askeri birim dahi oluşturulmuştur. sultan ucuncu selim, ''nizam ı cedid'in ayrı bır askerı ocak olmasını ve buraya genc yenıcerılerın alınmasını emretti ise de yeniçeriler, kendi esas geleneklerine uygun bulmadıkları bu yenı egitim sistemıne razı olmayıp karşı cıktılar. buna ek olarak bazı devlet erkanı grupları ve ulema ''yürürlükte olan yasalarda yenı bır askeri düzenın oluşturulması hususunda her hangı bır maddenın yer almadığını'' söylüyorlardı. bu karşı goruşler uzerıne sultan ucuncu selım, nizam ı cedid'in bostancı tufekcı ocagına bağlı kalması sartıyla kurulmasını emretti. fakat gerek halk, gerek yenıcerilerin baskıcı tutumları sebebiyle bu yenı eğitim sistemi sarayın başına bela olmayı surdurdu. 1793'te cıkan bir yasayla bu askerlerın kagıthane'de eğitim ve oğrenımlerının yaptırılması kararlaştırılmışsa da daha sonra bu eğitim ve öğretimin halktan uzak tutulmasının yerinde olacağı düşünülen levent çiftliği'nde (şimdiki levent semti) yürütülmeye başlandı; bu konuda ''levent çiftliği kanunnamesi'' adıyla bir yasa cıkarıldı. bu yasa nızam-ı cedid'in asker ve subay sayılarını, ayrıca ıstanbul ve anadolu'da eğitim ve yetiştirme amaçlı kullanılacak ocakların tahsisini zorunlu kılıyordu. bu artık nızam ı cedid'in bağımsız bır askeri ocak olduğunun gostergesi idi.
    yeni kurulan nizam ı cedid ocağının guvenlıgının saglanması son derece onemlı bır surundu. cunku bu teşkılata, yenıcerı ocagı ile halkın sevgisi ve güveninin, daha doğrusu buna herhangibir biçimde zarar vermemelerinin sağlanması kesınlıkle gereklıydı. bunu tesıs amacıyla saray tarafından ceşitli propaganda ve gosteriler duzenlendı. halka, olası bır düşman işgalı sırasında herbiri kendi işleriyle uğraşan yeniçerileri toplamanın zaman alacağını, bunun yerıne halı hazırda bulunan düzenli ordunun daha etkili olacağı gerçeği anlatıldı... bu çalışmalar sonuç vermişti cunku halk kabul edilemez olanı anlamıştı.
    sultan ucuncu selım tarafından kurulan nızam ı cedıd'in sürdürülebilmesi ve giderlerinin karşılanabılmesı anacıyla darpane i amire ve enderun hazınelerınden ayrı olarak ırad ı cedıd adı verılen bir hazine oluşturuldu. bu hazinenin gelirleri, tütün, rakı, şarap, kahve, yun ve baş hayvanlardan her yıl yenıden duzenlenen ferman ve beratlardan belırlı bır mıktar alınan ozel vergılerden sağlanması kararlaştırılmıştır.
  • devlet bünyesindeki tüm kuruluşların gözden geçirilerek zamanın ihtiyacına ve talebine göre düzenlenip yenilenmesini amaçlayan harekettir.

    ancak avrupa düzeninde disiplinli ve eğitilmiş asker yetiştirilmesi ve bu konuya duyulan hassasiyet nizam ı cedid in belirli bir noktada yoğunluk kazanmasına neden olmuştur.

    yazık olmuştur...

    (bkz: kazan kaldırmak)
  • hakkında önemli türkçe başvuru kaynaklarından birisi sipahi çataltepe'nin "19. yüzyıl başlarında avrupa dengesi ve nizam-ı cedit ordusu" adlı eseridir.
hesabın var mı? giriş yap