niyazi berkes

• türkiye'de sosyal bilimlerin en önemli öncülerinden, batı analiz sistemini türkiyeye uyarlayabilen sosyal bilim geleneğinin birinci dalga yazarlarından. en ünlü eserlerinden olan "türkiyede çağdaşlaşma"sı çok ünlüdür. özellikle yaptığı la(y)iklik, sekülerlik ayrımı çok çarpıcıdır. berkes "layiklik" teriminin katolik hıristiyanlıktaki devlet-din dikotomisinden yani ayrılığından geldiğini düşünür ve bu yüzden bu terimin türkiye'deki bizim laiklik dediğimiz kavramı açıklayamadığını söyler. bu gözlemi yaparken etimolojiden yararlanır:
  "laicisme sözcüğü katolik hırıstiyanlığın yayıldığı halkların dilinde, özellikle fransızca'da kullanılır ve kökenine bakılırsa ‘halksallaştırma' demektir. çünkü kaynağı olan eski ve hırıstiyanlık öncesi grekçedeki laos (halk), laikos (halksal) sözcükleri hırıstiyanlık döneminde klericus, yani din adamları (biz bunlara rahipler diyoruz) dışında olan kişiler için kulanıldı. modern fransızca'da laicisme din adamlarından, rahiplerden başka kişilere, kurullara, yetkililere, dünya işlerinde, hatta din işlerinde üstün bir yer verme davasıdır" der.
  daha sonra "sekülerlik" kavramını inceler ve etimolojik olarak bu sözcüğün protestan-hristıyanlıktan türediği için türkiye'yi daha iyi aydınlatabileceğini düşünür. sekülerliki çağdaşlaşmaya çok yakın kullanışı dikkat çekicidir. yapmış olduğu bu laiklik-sekülerlik ayrımı hem sosyal bilimlerde bir metod olarak (etimolojinin kavram yaratma sanatıyla (deleuze'a göre felsefe) açıklanması) hem de içerik olarak çok önemlidir. din-devlet ayrımını çağdaşlaşmanın bir alt kolu olarak görür ve çağdaşlaşmayı sekülerlikle bir görür...
• (bkz: turgut berkes)
• ikiz kardeşi enver berkesle birlikte isimlerini doğdukları yıl olan 1908'in büyük!! kahraman ı hürriyetleri enver paşa ile resneli niyazi'den almış olan sosyal bilimcimiz.
  
  londra'da öldüğü vakit eşi türkiye'nin londra büyükelçiliğine gidip yetkililere "ne yapılabilir" diye sorduğunda bizim hariciyemizin mümtaz evlatları "biz böyle birini tanımıyoruz" demişlerdir. doğruları ve yanlışlarıyla düşünce dünyamızın namuslu ve hep iyimser hocalarındandır.
  ...
  "türk devrimi, toplumdan, halkın kültüründen kopuk, yabancılaşmış bir okumuş yazmışlar, aydınlar sınıfı yarattığı için, aydınlar, topluma öncülük edecek büyük fikirler, eserler ortaya koyamadı. aydınlar, sadece devlete bağlı kaldı; topluma yabancılaştı. bu yüzden de sığlaştı."
  
  niyazi berkes
  (türk düşününde batı sorunu, 1975: 227-28)
• ziya gokalp'in calismalarini temel olarak kullanip, turkiye'deki laiklik tanimini en gercekci sekilde yapan akademisyenlerden biri. berkes'e gore hristiyan olmayan dinlerdeki laiklik anlayisi batidaki laiklik anlamindan oldukca farklidir. buna sebep ise dinin insanlarin gunluk hayatlari uzerindeki buyuk etkisinin, laikligin gelenekselcilige karsi bir silah olarak kullanilmasini zorunlu kilmasidir. ozellikle 70'lerda fikirleri ve kullandigi terimler (sekulerlik/laiklik, vs.) bir cok sosyal bilimciye yon gostermistir.
• (bkz: 200 yıldır neden bocalıyoruz)
  (bkz: batıcılık ulusçuluk ve toplumsal devrimler)
• turkiye'de solculuk torbası uzerine yapıştırılarak universiteden atılan boylesi degerli ve uretken (pek cok kitabı vardır) bir sosyal bilimler hocasının daha sonra en bi liberal ve sag goruslu kanada'da hocalık yapması dikkae değer bir ironik durumdur.
• kendisi kıbrıs kökenlidir esasen. fakat kıbrıs'ı terk ettikten sonra tatil amacı ile olsa bile bir kereliğine dahi kıbrıs'a geri dönmemiştir.
  
  edit: madame cesaria'nın da hatırlattığı gibi unutulan yıllar kitabında adayı bir kere ziyaret ettiğinden bahseder. benim duyduğum kadarıyla ise eşiyle dome hotel'de evlenmek istemiş. aynı zamanda kıbrıs'ta hüküm sürmüş lüzinyan, venedik ve osmanlı yönetimlerinin toprak sistemlerini karşılaştırmalı olarak inceleyeceği bir çalışma da yapmak istemiş ama bir sebepten kafasının tası atmış ve apar topar kıbrıs'ı terk etmiş. dediklerine göre niyazi kızılyürek bu konuda sağlam bilgi sahibi olsa da ser verip sır vermiyormuş.
• bazı hallerinde yalçın küçük ile benzeşir.
• turgut berkes'in amcasıdır.
• 18. aralık. 1908 doğumlu berkes, 1998 yılında ingiltere'de vefat etti. o dönemlerde turkiye'de pek tanınmadığı, tanınmak istenmediği gibi şimdi de meşhur sayılmaz. 100. doğum yılında anmak için sosyolog değil aktör olmasını bekleyemeyiz yine de. teokrasi ve laiklik kitabını okumalı bugunlerde.