malcolm x

• amerika'da müslümanlığın sevilmesinde, ha gayret, benimsenmesinde kilit adamdır malcolm abi.
  
  kendisi henüz her şeyden habersiz, "çüküm kaç santim olacak acaba gerçekten zenci miyim ?" düşünceleriyle meşgul bir zenci şoparıyken ku klux klan bunnarın evini yakar... babası avuçlayınca ortada kalan malcolm ve kardeşleri hırsızlığa, serseriliğe eğilim gösterirler mecbur... bir gün allahını bilen bir polisin tuttuğu malcolm bir ıslahevine gönderilir.
  
  malcolm'ün kaderi burda da yapmıştır yapacağını... kendine zencilerden üç beş arkadaş bulmuştur ama onlar da piç beyazlar tarafından tartaklanmış, hor görme kampanyasıyla tahakküme maruz kalmışlardır; ee bunlar da zenci, bulaşmamak gerekir, neticesinde onlar da beyaz çocuklara anyayı konyayı [haritadan] gösterirler.
  
  neyse, küçük malcolm zencilere gönül vermiş bir rahibenin yardımıyla ıslahevinin kenarındaki okulda, tek zenci öğrenci olarak eğitimine başlar, ufkunu açar...
• ufku açık bir gençtir malcolm, okulların birincisi, settarı olur... son sınıfta derler ki; "malcolüm, ne olacaksın gülüm", malcolm'de saf saf "abukat, abukat olacağım" diyince, onunla alay geçerler, failün çekip, "yürü de marangoz ol allah'ın zencisi" diyerek onurunu, azmini kırarlar... burada malcolm allah'ın adını ilk kez duyar fakat anlam veremez.
  
  malcolm beter üzülür... kendine kendi, "nerriye abukat oluyosun dingil" der demez okulu bırakıp, sokak alemine dalar... korkain, eroin satıp para kazanmaya başlayan malcolm yannış, hiç hoş olmayan hareketler sonucu mapusa düşer... mapus damında, kendisini ziyarete gelen kardeşi onu islamla tanıştırınca malcolm'ün hayatı anlam kazanır...
  
  "eskiden sağır dilsizdim, islamınan kendimi buldum" buyuran malcolm efendi, kendisine "x" diyerekten, ayrı bi figür yapar, geçmişin üzerine adeta çarpı koyar.
• 64-65 falan malcolm'ün toplumu kavradığı yıllardır, "amerika'ya camiiyi getireceğim" yoluyla mitinglere çıkan abi, kem gözlerin dikeni olmuştur bile, zar zor atlatılan tehlike çemberi yıllarının ardından, konferansın birinde şehit falan olur, ölürken bile zenciliğinden ödün vermemiştir.
• aynı zamanda spike lee bu malcolm amcanın ömrünü aynı isimle film yapmıştır; malcolm x'i oynayan denzel washington bu rolle oscar'a aday olmuş, ödül töreninde coşkun temayüle rastgelmiştir.
• şunu diyorum; malcolm x türkiye'de gösterime girdiğinde, türkiye'nin sineması olmayan illerinde düğün salonlarında, seks filmindan başka bir film oynatmayan asker sinemalarında, milli gençlik vakfı toplu gösterimlerinde yoğun ilgiye mazhar olmuş, şahsi gözlemime göre, izlemeye şartlandırılan islamcı kesimden dolayı büyük hasılat elde etmiştir... en az minyeli abdullah kadar olay olmuştur film...
  
  malcolm'ün bilgiç sözlerini, kahve fincanıyla, rafadan yumurtayla ilgili felsefi kelamlarını ezberleyen, ara ara muhabbete serpiştiren adamlar hatırlarım.
• genclik hatası soygunculuktan hapse girdiginde kaderini degistirecek olan elijah muhammed'le tanısıp siyah müslüman faaliyetlerini ögrenmis.hapisten cıkınca cok büyük ilgi görmüs.hac vecibesini yerine getirdikten sonra her zamanki yapmis oldugu konferansların birinde selam verdikten sonra 16 kör mavzer kursununa hedef olmus.asıl adı malcolm little. müslüman olduktan sonraki adı ise malik el şahbaz.
• siradan bir serseri iken hapiste aklinin basina gelmesi ve kendini bilgilendirmeye baslamasi ile beyaz karsiti bir cizginin atesli savunucusu haline gelen fakat zaman icinde dogru ve yanlisi ayirt etmeye baslamasi ile "belli kisilerin" tekerine comak sokmaya baslamasi sebebi ile katledilen, hayatinin son doneminde ornek alinacak bir cizgiye sahip olmasina ragmen cogu dogru lider gibi harcanan fikir adami.
  
  icinde bulundugu ve irk ayriminin atesli oldugu donemlerde baslarda asiri beyaz karsiti soylemler ile dikkat cekmistir. bu donemde, her ne kadar uygulamalarinin din ile alakasi olmasada kendilerine gore uydurma bir islam sentezi olusturarak zencileri sozde muslumanliga cekerek, birlestirip kiskirtmaya calisan cemaatlerin ilgisini cekmistir. bu cemaatlerden en onde gelenin lideri olan sozde elci elijah poole (muhammed olarak da bilinir) malcolm'u arkadasimizi yonlendirmeye, ayni anda da kendi cebini ve uckurunu dolu tutmaya ugrasmaktadir. malcolm x hacca gidince gercek muslumanligi, irk ayrimciliginin ve beyaz dusmanliginin yanlisligini kavrar ve tum inanislari degisir. orada beyazlarin evinde en iyi sekilde agirlaninca, beyaz insanlar ile ayni ortamda yatip kalkinca yanlisin sistemde oldugunu gorur ve donunce soylemlerini bu yonde degistirir. rezilligi zaten ayyuka bu cemaatler de malcolm'u kontrol edemeyeceklerini, onun gun gectikce dogru sekilde daha da buyudugunu gorunce onu dusman bellerler. sonucta malcolm korumasiz (ki burada kokusmus amerikan yonetiminin de hatiri sayilir bir payi vardir) gidip, bilerek silah aramasi yaptirtmadigi bir toplantida katledilir.
  
  malcolm'un hayati ile bana gore en goze carpen noktalar en dibe vurmusken, en radikal halinde iken bile dogru olan noktayi bulmaya cabalamasi ve hatalarindan ders almasidir; sonucta o bir fanatik degildir, bir fikir adamidir. sonucun esitlikte ve sistemi degistirmekte oldugunu, kendisini yonlendiren sozde erdem sahibi adamlarinda paranin kolesi sahsiyetsiz kisiler oldugunu gecte olsa kavramistir. ayrica olumden korkmamasi ve bile bile olumune gitmesi sistemdeki yanlislara, o donemki amerikan toplumunun yanlislarina ve esitlik karsitlarina sunulan bir manifestodur, bir meydan okumadir, degisimi isteyen insanoglunun gosterebilecegi en buyuk cesaret orneklerinden birisidir.
  
  malcolm x, gerek spike lee tarafindan adina cekilen filmde gerekse gectigimiz gunlerde muhammed ali'nin hayatinin bir kesitini sunan ali adli filmde gundeme gelmistir. benim anlamadigim her iki filminde radikal islamci kesim tarafindan sahiplenilmesidir, keza burada malcolm kardesimizin en sonunda gordugu (ayni turkiye'de oldugu gibi) dinin belli cikar gruplari tarafindan sentez haline getirilip insanlari gudulemek icin somuruldugudur.
• "ister mermi kullansın, ister oy pusulası, insan iyi nişan almalı kuklayı değil, kuklacıyı vurmalı."
• başını çektiği hareketin kurbanı olmuştur. tamamen iyi niyetlidir. ama kafası çok karışıktır. müslümanlık onun için amaç değil zencilerin eşitliği yolunda bir araçtır. o noktada elijah muhammed'in bir şarlatan ve takip ettiği yolun da islamla ilgisi olmayan bir tarikat ve menfaat odağı olduğunu farkeder. bu sonu olur. yaşamı tam bir trajedidir. bütün olacaklar ben geliyorum diye bas bas bağırır.
• "büyük zekalar birlikte düşünür."
  
  "en güzel öğüt örnek olmaktır."
  
  "zamana verdiğimiz değer basari veya başarısızlığımızı belirler." - malcom x