• surici istanbul'un tek akarsuyu. günümüz vatan caddesi boyunca akarmis ve langa civarinda marmara'ya dokulurmus. bir diger adi (bkz: bayrampasa deresi) imis. 1950 sonu imarinda kurutulmus , cadde olmus.
  • ismini de istanbullu rumlar koymus olsa gerek. zira "lykos" yunanca'da "kurt" anlamina gelen bir kelimedir...
  • lycos river adında, pamukkale'de bir otel de bulunmaktadır bu arada..
  • yatağında artık su yerine trenler akmakta olan (eski) dere, zira şu an tam akmakta olduğu surlar-aksaray arasındaki yerde hafif metro tünelleri vardır. aksaray-yenikapı arasında yapımı sürmekte olan hafif metro hattı da ilginç bir biçimde bu derenin yatağını takip etmektedir.

    suriçine giriş oktası surların en zayıf yeri olduğu için fatih'in kuşatması sırasında en önce yıkılan surların buralar olduğu rivayet edilir.

    sulukule'nin adının da bu dereden geldiği söylenir.
  • denize kavuştuğu noktada bulunan liman, bizans döneminde istanbulun tahıl ambarı olarak kullanılan ve derenin taşıdığı alüvyonlarla zamanla dolan yenikapı limanına bağlanırdı, limanın zemini bu nedenle tamamen mermerlerle döşenmiştir, kanaatimce hala sağlam olarak toprak altında bulunmaktadır. marmaray kazısında burada bulunan gemi kalıntısı bu limanın içerisindedir.
  • zamanın şırıl şırıl akan deresi. bizans* döneminde bu isimle anılıyormuş ama sonraları dönemin sadrazamı bayram paşa ne yaptı da ne etti de kendi ismiyle anılır oldu bilmiyorum, araştırmak lazım. benim esas temas etmek istediğim nokta; hayatımda ağzıma sürmediğim enginar sebzesinin en meşhuru olan bayrampaşa enginarı'na da ismini veriyor oluşu. o dönemlerde dere boyunca bostanlar, bağlar, bahçeler, türlü türlü yemişler var imiş. bu bostanlarda yetişen enginar da çok lezzetli olurmuş. dere işte, allah'ın nimeti. dere çevresindeki bu bostanlar adnan menderes'in derenin iflahını kurutup üzerinden bulvarı geçirmesiyle yok olup gitmişler. şimdi oralarda aksaray-havalimanı metrosu şırıl şırıl işliyor.
  • eski lykos deresi olasılıkla bayrampaşa enginarının özgün yetişme yeri. vatan caddesi'nin yerinde eskiden yenikapı'ya dökülen bayrampaşa deresi (asıl adı lykos) varmış. üstünde de köprübaşı gibi adları olan köprüler.. surların oradaki parçasında sulukule.. birgün gazetesi'nden ilintili bir yazı..

    pamukkale'deki lykos river olasılıkla oraların çürüksu/lykos çayı/lykos deresi ile ilintili (bkz: kolossai).
  • nasıl bir nehir olduğunu çok merak etmekteyim. bir sanatçı tarafından illüstrasyonu da yok maalesef. anladığım kadarıyla bugünkü vatan caddesi boyunca bu nehir akarmış. historia avm ve fenari isa camii'nin olduğu noktadan yeraltına geçip (sanırım kanal vardı) o zamanki theodosius limanı veya bugünkü yenikapı miting alanı civarından denize dökülürmüş.

    kurumayıp bugünlere kalsaydı nasıl olurdu acaba? boklu bir dere olma ihtimali yüksek olurdu sanki.
  • ne kadar aradıysam fotoğrafını da resmini de göremedim. zamanında kocamustafapaşa'da çocukluğunu yaşayan bir amcadan dinlemiştim. bayrampaşa tarafından gelen, ulubatlı surlarından geçerek vatan caddesi boyunca devam eden ve yenikapı-langa tarafından denize dökülen bir dere vardı demişti. ırmak değil, dere. karşıdan karşıya geçilebilecek kadar sığ yerleri var ama bu dediğim 1950li yıllar civarındadır. derenin sağında solunda bostanlar vardır. yenikapı'da hala "langa bostanları sokağı" vardır ama oranın da eski fotoğrafları yoktur. yani muhtemelen yüzyıllar boyunca edirnekapı'dan, denize döküldüğü yer olan langa'ya kadar bostanlar vardı ve bunlar ne resmedildi, ne de cumhuriyet döneminde var olmasına rağmen fotoğraflandı. dere yatağı etrafının ne kadar boş olduğunu, ancak şimdi, molla fenari isa camisinin eski fotoğraflarındaki yalnızlığına bakarak anlayabiliyoruz. muhtemelen buralarda bir dere ve bostanlar vardır diyoruz. hiçbirini göremiyoruz.
  • muhtemelen yakınındaki hagios mokios sarnıcı veya altımermer çukurbostanı başta, istanbul'un kimi sarnıçlarında su tutulmasında faydalanılıyordu kendisinden (bu arada buralarda birde hagios mokios isminde bir kilise var, fetih sırasında bizanslılar kiliseyi yıkıp, taşlarını surların onarılmasında kullanmışlar). günümüzde eski yatağının bir kısmı üzerinde vatan caddesi bulunuyor. derenin sur içine edirne kapı ve topkapı surları arasında bir yerden girdiği biliniyor. gel gör ki, sur dışındaki kaynağı veya sur dışında dereye yapılan bir ıslah çalışmadından bahsedilmiyor. lykos ya da bayrampaşa deresi, adnan menderes'in istanbul'daki imar atılımına kadar yenikapı yönünde akıp marmara denizi'ne ulaşabilmiş (1957). bugün yaşı yetmişin üzerindeki yaşlıların iyi kötü hatırlayabilecekleri bir hatıra sadece.

    eski bir haritada akış yönü
    eski bir hava fotoğrafı
    sur içine giriş yaptığı oldukça küçük kısım
    osmanlı dönemindeki görünümü)

    https://bizansconstantin.com/…esi-yenibahce-deresi/
    https://yeditepefatih.com/…aralik/yenibahce-deresi/
    https://mobile.twitter.com/…tus/1343242696220176384
hesabın var mı? giriş yap