lorenzo da ponte

• wolfgang amadeus mozart'in figaronun dügünü, don giovanni ve cosi fan tutte operalarinin librettolarini yazmis sair (1749-1838).
  
  treviso üniversitesi'nde hocalik yaparken politik nedenlerden ötürü venedik'ten ayrilmak zorunda kalan da ponte, viyana'ya tasinmis (1782) ve burada mozart'la tanismis. bir skandal yüzünden viyana'dan ayrilmak zorunda kalinca, ilk önce londra'ya (1791), ardindan da new york'a (1805) göc etmis. new jersey'de manavlik ve pennsylvania'da ilac satma gibi ticari girisimleri basarisizlikla sonuclaninca italyanca hocaligina baslamis ve bunda epey basarili olmus. 2000'in üzerinde özel ögrenciye ders vermis ve columbia college'da (columbia university) italyan dili ve edebiyati profesörlügüne atanmis (1830). amerika'da dante'nin la divina commedia'si üzerine ders veren ilk kisi olan da ponte, 1833 yilinda new york city'de yerlesik düzenli ilk italyan opera toplulugu kurma projesine de öncülük etmis, fakat opera 28 temsilden sonra iflas etmis. yazarin hayatinin son yillari yoksulluk icinde gecmis.
• (bkz: iki dahi üç opera)
• mozartin, babasina yazdigi mektupta,
  
  "burada da ponte adında bir şair var, tiyatronun işleriyle ilgili ve salieri için yeni bir libretto yazmak zorunda. bu onun en azından iki ayını alır, daha sonra bana bir tane yazmak için söz verdi. ama sözünü tutup tutmayacağını bilmiyorum; italyanları hepimiz tanıyoruz, yüzümüze karşı çok nazik oluyorlar. neyse, eğer salieri ile anlaşırsa bir daha ondan hiç libretto almam"
  
  seklinde anlattigi arkadasi ve is ortagidir.
• paul auster'in the locked room'unda bir yoruma göre yasamindan yola cikarsak, pek de amacsiz bir yasam sürmüs olan sahistir. (bkz: ahahahhahahah ben buna guluyorum ya)
• nazileri bayağı uğraştırmış. saçma, öldükten neredeyse yüzyıl sonra gelen faşistleri nasıl uğraştırmış olabilir ki sorunuzu duydum ve hemen cevaplıyorum: malum ponte mozart'ın en ünlü librettolarının yazarı, fakat bir "kusuru" var; yahudi. gerizekalı naziler, bir taraftan -mason da olsa- mozart'ın almanlığını göklere çıkarıp kendilerine devşirmeye çalışırken diğer taraftan da ponte'yi saf dışı bırakmaya çabalarlar ve hakkında şöyle yazarlar: " viyana'da yahudi bir deri satıcısının oğlu olan lorenzo da ponte, salieri, martin y soler ve gazzaniga için sıradan eserler yazdıktan sonra mozart'ın libretto yazarı oldu. edebi yetenekten yoksun olmasına rağmen akıllı bir şekilde sahne için uygun olan ve olmayan şeyleri nasıl ayırt edeceğini anladı. hırslı, bencil ve ahlaksız karakteri, onu hayatın yollarında pervasızca yönlendirmişti."*
  
  hatta ponte'yi aşağılama konusunda hızlarını alamayıp şöyle bile yazabildiler:
  "da ponte hafif karga burunlu, hain ince dudaklı, soğukkanlı ve zayıf bir insan. omzuna bir ihram atılmış yaşlı bir aktör gibi ve dağınık kır saçları tutamlar halinde dişsiz yüzüne dökülmüş, tepeden bakan ama bezgin gözleri dar kafatasından dışarı bakıyor*
  
  * erik levi, "mozart ve naziler, üçüncü reich bir kültür ikonunu nasıl kullandı?"'dan aktaran fırat kutluk, müzik ve politika, h2o kitap, istanbul, mart 2018, s.25.