leo szilard

• hayat hikayesine göz atıldığında şöyle bir ömür sürmek vardı kıskançlığı hissedilebilecek bir bilimadamı.
• einsteinla beraber buzdolabı projesinde bulunmus bilim adamı
• amerika birleşik devletleri başkanı'na bir dilekçe
  
  birleşik devletler halkının farkında olmadığı buluşlar, bu ulusun yakın gelecekteki refahına etki edebilir. atom bombasının başarılmasıyla, ordunun elinde atom gücü serbest kalmıştır. japonya ile savaşta gelinen bu noktada, böyle bir bombanın kullanılıp kullanılmamasına dair hayati karar, başkomutan olarak sizin ellerinizdedir.
  
  biz, aşağıda imzası bulunan bilimadamları, atom gücü sahasında çalışmaktayız. son zamanlara kadar, abd'nin bu savaş süresince atom bombası saldırısına maruz kalmasından korktuk ki, bunun tek savunma yolu, aynı şekilde bir karşı saldırı demektir. bugün, almanya'nın yenilmesiyle, bu tehlike önlenmiştir ve kendimizi aşağıdakileri söylemek zorunda hissediyoruz:
  
  savaş, hızla ve başarılı bir şekilde sona erdirilmek zorundadır ve atom bombasıyla saldırmak, bunun en etkili yolu olabilir. hissediyoruz ki, japonya'ya bu tip saldırılar haklı gösterilemez, en azından japonya ile savaştan sonraki dönem hakkında kamuoyu bilgilendirilir ve japonya'ya teslim olma fırsatı verilirdi.
  
  eğer böyle bir kamuoyu açıklaması ile japonlar'a güvence verilirse, onlar da kendilerini vatanlarında barışçıl işlere adamanın yolunu ararlar ve eğer japonya hâlâ teslim olmayı reddederse, ulusumuz o zaman, atom bombasını kullanma yoluna gitmekten başka çare bulamaz. böyle bir adım, ciddi ahlakî sorumluluklar di kkate alınmadan atılmamalıdır.
  
  atom gücünün gelişmesi, uluslara yıkım türlerini öğretecektir. kontrolümüzdeki atom bombaları, sadece bu yöndeki ilk adımı gösterir ve yakın gelecekteki gelişmelerle kullanılabilir hale gelecek olan mahvedici gücün sınırı neredeyse yoktur. mahvedici amaçlar için doğal olarak serbest kalmış bu yeni gücü kullanmaya teamül gösteren böyle bir ulus, hayal edilemez ölçüdeki yıkım dönemine kapıları açmanın sorumluluğunu da taşımalıdır.
  
  savaştan sonra ellerinde mahvedici silahlar bulunan kontrol edilemez rakip güçlerin gelişmesine izin verilirse, diğer ulusların olduğu kadar, amerika birleşik devletleri'nin şehirleri de ânî yok olma tehlikesi ile karşı karşıya kalacaktır. abd'nin bütün kaynakları, ahlâkî ve maddî, böyle bir duruma varm ayı önlemek için harekete geçirilebilir. şu an bunun önlenmesi, abd'nin ağırbaşlı sorumluluğudur ¥öncülüğünün faziletli bir davranışı olarak örnek gösterilir.
  
  abd'ne bu öncülüğü veren ek maddî güç, kendini sınırlama yükümlülüğü getirir ve eğer biz bu yükümlülüğü çiğnersek, dünyanın gözünde ve kendi gözümüzde ahlâkî durumumuz zayıflar. o zaman, kontrol altındaki mahvedici güçleri gevşetmek gerektiğinde, sorumluluklarımızdan kurtulmak daha zor olur.
  
  biz, yukarıdaki görüşlerin altına attığımız imzaları, saygılarımızla size sunuyoruz: birincisi, abd'nin başındaki başkomutan olarak, japonya'nın teslim olma şartları kamuoyuna detaylı bir şekilde açıklanmadıkça ve japonlar bu şartları kabul veya reddetmedikçe, atom bombasına başvurma yacağınıza dair gücünüzü kullanın; ikincisi, atom bombasının kullanılıp kullanılmamasına dair kararı verirken, bu dilekçede size sunulan düşünceleri ve karşı karşıya olduğumuz diğer ahlâkî sorumlulukları göz önünde bulundurun.
  
  leo szilard ve 69 arkadaşı
  (bkz: harry s truman/6)
• leo szilard (macar asıllı fizikçi. atom bombasının arkasındaki adam olarak bilinir.) atom bombasının yapılabileceğini ilk sezenlerden.
  eylül 1933’te,british association’ın toplantısında lord rutherford atom enerjisinin asla gerçek olmadığından söz ettiğinde, “asla” sözüne,hele seçkin bir meslektaşınca söylenirse hiç dayanamayan kişiliği yüzünden “bu sorun üzerinde kafa yormaya başladığı ” söylenir
  
  yahudi olduğundan, 2.dünya savaşında ingiltere'ye sonra abd'ye kaçtı.
  nazileri durdurmanın atom bombası ile mümkün olabileceğini ve bunun için çalışmalarına başlanması gereğini , diğer bir fizikçi edward teller ile birlikte başkan roosevelt'e yazması için einstein'ı ikna etti. italyan fizikçisi fermi ile birlikte tasarladı. almanların savaşı kaybedeceğini anladığında da, bombanın yapımının durdurulması ve kullanılmaması büyük bir mücadele verdi. soğuk savaş yıllarında nükleer silahların kaldırılması ve denetlenmesi için kurulan sivil toplum örgütlerinde russel ile birlikte etkin roller üstlendi.)
• bilim adamlarının buluşlarının tahrip amacıyla kullanılmasının bir trajedi olduğundan söz edildiğinde ttiszilard bu sözü şöyle yanıtlamıştıı:
  "bu yalnızca bilim adamları için değil, insanlık için bir trajedidir"
• beyaz saraya derhal bir atom bombası yapılmasının gerekliliğini savunan bir mektup yazarak yollayan fizikçi. mektubun iplenmemesi riskine karşılık einsteindan destek almış ve mektubu ona da imzalatmıştır. fakat daha sonra başlatılan manhattan projecte alınmamıştır. atom bombasının tehlikelerini önceden sezmiş ve almanyanın savaştan çekilmesinden sonra projede çalışan pek çok bilimadamının desteğiyle projenin durdurulmasını isteyen yukarıdaki dilekçeyi yazmıştır. ama dilekçe hiçbir zaman trumanın eline geçmemiştir. geçseydi bile bir işe yarar mıydı o da şüpheli tabii.
• einstein'dan ve planck'tan dersler almıştır. yani einstein'in önce öğrencisi, sonra iş arkadaşı olmuştur.
  
  1932 senesinde h. g. well's'in the world set free romanını okuyunca, "lan naaptık biz?" demiştir, sonra humanist bir bilimadamı olmaya karar verir. (bu cümle, öncesinde ellerini ovuşturan şeytan biçimli bir bilimadamı olduğu anlamına gelmesin, insanların nuclear chain reaction'ı ne hale getirebileceğini fark etmesi mesele)
  
  1961 yılında the voice of dolphins adında bir kısa hikayeler kitabı yayınlamış. kitaba ismini veren hikaye, orta avrupa'da^* uluslararası bir biyoloji araştırma laboratuvarında geçiyormuş. bir yıl sonra gerçekten böyle bir laboratuvar kurulmuş. (european molecular biology laboratory) kurulan laboratuvarın kütüphanesine de the szilard library ismi verilmiş ve kütüphane için yunus'lu pullar yapılmış.
  
  ilerleyen yıllarda kansere yakalanmıştır. ama ilginç olan, adam kendisi bir tedavi yöntemi tasarlar, ve bu biçimde tedavi olur, vücudundaki kanserli hücreler azalır!
  ancak seneler sonra uyurken kalp krizi geçirip ölür. cenazesinde "ölüm bu adamı uykuda yakalamalıydı, yoksa ölümü alt ederdi." denmiştir ki, geçmişteki kanser vakasında harbiden herif ölümü alt etmiştir.
  
  ayrıca einstein'la birlikte yaptıkları buzdolabının patent bilgileri (ve belgeleri) şurda görülebilir: http://www.google.com/patents?id=t0braaaaebaj
  söz konusu buzdolabı, tarihteki ilk buzdolabı değildir! ama tasarım, güvenlik bakımından devrim niteliği taşımıştır ki hala söz konusu patent atıf alır.
  
  not: bu entry 28 şubat 2016 ekşisözlük direnişi süresince katalanca olarak sunulmuştur. (bkz: bütün entry'lerini katalancaya çevirmek) bundan çok daha kaliteli yüzbinlerce entry bu süreçte yok olmuştur. bir zamanlar devletin milletini ebleh yerine koyması yasaktı, bazı yasaklar özlenebiliyormuş.
• 1928'de doğrusal parçacık hızlandırıcıyı, 1931'de elektron mikroskobunu ve 1932'de siklotronu icat etmesine rağmen ne fikirlerinin patentini almış ne de prototiplerini icat etmiştir. ayrıca termodinamiğin ikinci yasasını szilard motoru ile kurtarmıştır.