lady lazarus

• sylvia plath şiiri okurken "i may be skin and bone" dizesinden hemen sonra bir de "i may be japanese" der, ama bu şiirin baskılarında yer almamıştır, en azından hepsinde değil. bir ariel şiiridir, ki bu hemen kendini gösterir. alman aksanıyla okununca gerçekten çok güzel olur, özellikle "so, so, herr doktor" kısmı...sonu zaten bir harikadır, ama şiir, özellikle plath'ın intiharından sonra "dying is an art like everything else" dizesiyle akıllara kazınmıştır, ki şiirde aslında bunu hak edecek daha bir sürü dize vardır. biraz da plath' in sembolik stilinden dolayı daha çok fragmental okumaya mahkum olmuştur ne yazık ki çoğunluk tarafından.
• (bkz: lazarus)
• türkçe meali olarak;
  
  iste yine yaptim
  her on yilda bir
  böyle bir tane beceririm
  bir tür ayakli mucize, tenim
  bir nazi lamba siperligi kadar parlak,
  sag ayagim
  tüy kadar hafif
  yüzüm ifadesiz, incecik
  yahudi kumasindan.
  çözün kundagi
  ah, sevgili düsmanim.
  korkutuyor muyum? -
  burnu, göz bebekleri, 32 disi yerli yerinde mi?
  aci nefesi
  ertesi gün yok olacak.
  yakinda, cok yakinda
  vahim bir öldür gücü
  evimde, etimde olacak
  ve ben iste gülümseyen bir kadin.
  daha sadece otuzunda.
  ve kedi gibi dokuz canliyim.
  bu üçüncü sefer.
  ne lüzumsuzluk
  on yilda bir imha.
  
  bu ne çok iplik.
  çekirdek yiyen kalabalik
  itisir içeri görmek için
  ellerimi ayaklarimi çözmelerini -
  muhtesem soyunmalar.
  baylar, bayanlar
  bunlar ellerim benim,
  bunlar dizlerim.
  bir deri bir kemik olabilirim, farketmez,
  ben de onlardandim, tek tip kadin iste
  ilk seferinde on yasindaydim.
  kazaydi.
  ikinci seferinde istedim
  bitirip gitmeyi ve hiç daha dönmemeyi.
  üstüstüme kapaklandim.
  tipki bir midye gibi.
  tekrar tekrar bagirmalari gerekti çagirmalari
  ve üstümden ayiklamalari inci gibi parlak yapiskan
  solucanlari
  ölmek
  bir sanattir, hersey gibi.
  özellikle iyi yaparim.
  bir ölürüm ki, cehennemden gelir gibi olurum.
  bir ölürüm ki, adeta hakikaten olurum.
  sanki gider gibi bir davete.
  bunu yapmak çok kolay bir hücrede
  ölmek ve kimildamamak
  ölüyü oynadigim tiyatroda sir/nin gelmesi gibi
  günesli bir günde geri gel
  ayni yere, ayni yüze, zalim
  eglenen çigrislara:
  'mucize!'
  iste bu yere yikar beni.
  ama bir bedeli var.
  yara izlerime bakmanin, bir bedeli var.
  kalbimi dinlemenin ----
  hakikaten çalisiyor.
  bir bedeli var, çok büyük bir bedeli var.
  bir sözün, veya bir dokunusun.
  ya da biraz kannimi akitmanin.
  bir tutam saçimin veya elbisemden bir parçanin.
  eee, herr doktor.
  eee, herr düsman.
  sizin eserinizim ben,
  paha biçilmez,
  altin topu bebeginizim
  bir çigliga eriyen
  dönüyorum ve yaniyorum.
  gösterdiginiz alakaya aldirmadigimi sanmayin.
  kül, kül -
  külü esele bak.
  etten kemikten eser yok----
  bir kalip sabun
  bir nisan yüzügü
  altin bir dis.
  
  herr tanri, herr seytan
  savulun
  savulun.
  küllerin arasindan
  dogrulurum kizil saçlarimla
  ve çitir çitir adam yerim.
• üçüncü ve sonuca ulaşmış intihar girişiminden bir yıl önce yazdığı şiir:
  
  i have done it again.
  one year in every ten
  i manage it--
  
  a sort of walking miracle, my skin
  bright as a nazi lampshade,
  my right foot
  
  a paperweight,
  my face featureless, fine
  jew linen.
  
  peel off the napkin
  o my enemy.
  do i terrify?--
  
  the nose, the eye pits, the full set of teeth?
  the sour breath
  will vanish in a day.
  
  soon, soon the flesh
  the grave cave ate will be
  at home on me
  
  and i a smiling woman.
  i am only thirty.
  and like the cat i have nine times to die.
  
  this is number three.
  what a trash
  to annihilate each decade.
  
  what a million filaments.
  the peanut-crunching crowd
  shoves in to see
  
  them unwrap me hand and foot--
  the big strip tease.
  gentlemen, ladies
  
  these are my hands
  my knees.
  i may be skin and bone,
  
  nevertheless, i am the same, identical woman.
  the first time it happened i was ten.
  it was an accident.
  
  the second time i meant
  to last it out and not come back at all.
  i rocked shut
  
  as a seashell.
  they had to call and call
  and pick the worms off me like sticky pearls.
  
  dying
  is an art, like everything else.
  i do it exceptionally well.
  
  i do it so it feels like hell.
  i do it so it feels real.
  i guess you could say i've a call.
  
  it's easy enough to do it in a cell.
  it's easy enough to do it and stay put.
  it's the theatrical
  
  comeback in broad day
  to the same place, the same face, the same brute
  amused shout:
  
  'a miracle!'
  that knocks me out.
  there is a charge
  
  for the eyeing of my scars, there is a charge
  for the hearing of my heart--
  it really goes.
  
  and there is a charge, a very large charge
  for a word or a touch
  or a bit of blood
  
  or a piece of my hair or my clothes.
  so, so, herr doktor.
  so, herr enemy.
  
  i am your opus,
  i am your valuable,
  the pure gold baby
  
  that melts to a shriek.
  i turn and burn.
  do not think i underestimate your great concern.
  
  ash, ash--
  you poke and stir.
  flesh, bone, there is nothing there--
  
  a cake of soap,
  a wedding ring,
  a gold filling.
  
  herr god, herr lucifer
  beware
  beware.
  
  out of the ash
  i rise with my red hair
  and i eat men like air.
• 'i rise with my red hair/and i eat men like air.' dizelerinde plath'in feminist yaklasimini gorebiliriz acikca..
• plath’in cogu siirinde oldugu gibi yine kendi deneyimleri ve hayatini birebir yansittigi bir siiri, hatta neredeyse onun icin cikmaz olan hayatinin kisa bir ozeti, acilarinin belgesi ve ilerde yapabileceklerinin habercisi bir siir. plath siire gerceklestirdigi iki intihar deneyimi ile baslar ve kendisini holocaust’da nazi’ler tarafindan eziyetlere ugramis yahudilere benzetir. kendisini herseye ragmen “walking miracle” olarak tanimlar. aslinda burada nazi de yahudi de plath’in kendisidir, cunku acilarinin sebebi hickimse ya da hicbir olay degil tamamiyle kendisidir, etrafinda olup bitenler sadece onun icin bir katalizor gorevi gormustur.
  
  plath’in tam olarak teshisi koyulmamis olsa da bipolar bozuklugu oldugu soylenir, ne kadar dogru bilinmez ama bu siiri aslinda bu hastaligina isaret eden dizelerle doludur.
  
  the nose, the eye pits, the full set of teeth?
  the sour breath
  will vanish in a day.
  
  soon, soon the flesh
  the grave cave ate will be
  at home on me
  
  bir kita oncesinde bedenin anlamsizligindan bahsedip kisa bir sure sonra eski haline doneceginden bahseder. ne kadar dibe vurursa, o kadar yukarilara da cikan bir insandir plath. uzuntulerini en derinlerde yasayip, sevinclerini de bir o kadar yukseklerde yasayan bir insan plath...
  
  plath ayrica bu siirde kendi kendini nasil mahvedip ayni zamanda nasil hayata dondurdugunden de bahseder. siirin basligi zaten hemen kendini ele verir...lady lazarus...lazarus’un incil’de isa tarafindan yeniden hayata dondurulmus olmasi, plath’in ilerleyen dizelerde kendisini 9 canli kediye benzetmesi ve en sonunda kendisini kullerinden yeniden vareden phoenix’e benzetmesi yeteri kadar plath’in gelgitlerini gozler onune seren dizelerdir.
  
  kisacasi nazi de, yahudi de, isa da, lazarus da, hepsi hepsi plath’in kendisidir, sonucta o the girl who wanted to be god...
• (bkz: portakallı lazarus)
• lazarus’un dirilisi uzerine isa der ki: “believe in the one who came back from the dead.”
  plath’in bu siirinde lazarus simgesini kullanmasinin nedenini aciklayabilecek bir ipucu olabilir belki de bu cumle.iki intihar girisiminin de basarisizlikla sonuclanmis olmasini kendisine verilmis bir sans olarak gormus olsa gerek plath. anlam aramaya calisma cabasini simgeler belki de lazarus, plath’in bu tesaduflerde, kendisinde ve hayatta…
  
  ama sonunda kendisi de dahil olumden baska hicbir seye inanmamis olsa gerek ki, 30 yasinda sonsuz sessizligine gomer kendisini…
• "i have done it again. one year in every ten i manage it" dizeleriyle beraber akla gelen ve neredeyse en çok bilinen, etkileyici sylvia plath şiiri.
• (bkz: bayan lazarus'a nazire)