kontrol illüzyonu

• “işe yaradığına inandığımız ama gerçekte işe yaramayan düğmelerden biri de trafik ışıklarında karşımıza çıkıyor: “karşıya geçmek için düğmeye basın.” bastık. peki karşıya geçtik mi? hayır. demek ki yanlışlık daha düğmedeki uyarı cümlesinden başlıyor. hadi onu görmezden geldik ve düğmeye bir kez daha bastık. yeşil yandı mı? bir süre sonra evet. ama siz düğmeye bastığınız için mi yeşil yandı, yoksa zaten yanacaktı da siz tam zamanında mı bastınız? ister inanın ister inanmayın bu düğmelerin de çoğu işe yaramıyor.
  
  peki o zaman bu düğmeler niye var? size bir çeşit “kontrol illüzyonu” yaşatmak için. kontrol sende. her şeyi yapabilirsin. düğmeye bastın kapıyı kapattın. düğmeye bastın karşıya geçtin. öbür düğmeye bastın…
  
  işe yaramayan bu düğmelere literatürde “mekanik plasebo” deniyor. plasebo etkisinden türetilen bir tabir bu. peki plasebo etkisi nedir? tıbbi olarak etkisiz bir ilacın telkine dayalı bir etki ortaya çıkarma halidir. hastaya “bak bu sana çok iyi gelecek” deyip hap yerine boyalı şeker verirsiniz ve bazı durumlarda gerçekten işe yaradığını görürsünüz. hasta buna inandığı için iyileşir. işte bu etki sadece hastalarda değil hepimizde işe yarıyor. ya da hepimiz hastayız.”
  
  barış özcan
• “ bilişsel kuramlar kumar oynama davranışında, oluşmasında ve sürdürülmesinde bilişsel çarpıtmaların önemi üzerinde durmaktadır. kumar oynan kişide kontrol illüzyonu (sonuçları kontrol edebileceği düşüncesi) gibi hatalı düşüncelerin olduğunu belirtir.
  
  psikoanalitik kuramlar kumar oynama davranışını anal dönem özellikleriyle veya fallik dönemin karmaşasıyla açıklamaya çalışırlar. kumar oynama davranışını olan kişilerde bilinçdışı bir kaybetme arzusu olduğunu ve bu yüzden kumar oynayarak suçluluk duygusunu azalttığını belirtir.”
• “relax! everything is out of control”