kara veba

• zencilerin yakalanmadığı hastalık
• 100 civarinda hayvana bula$abilen bula$ici hastalik türü, tabiki bunlarin arasinda insan ve farede bulunmaktadir. xenopsylla cheopsis farelerin üzerinde bulunan bir di$i pire türüdür ve hastalik türler arasinda bu pireler sonucunda çogalir. insan nüfüsüna zamaninda sava$lardan bile fazla kayip verdirmi$ bir hastaliktir.
• hastaligin asil nedeni ise fare-pire-insan kanlari arasinda dolanan yersinia pestis isimli bakteri toplulugudur.
  kara vebanin bu ismi almasinin nedeni ise, damarlarin çatlayip deri altinda kuruyan kanin siyah renkli noktalar olu$turmasidir. insandan insana geçi$ yava$tir, eger müdahale edilmesse ölüm orani %75 dir. antibiyotik tedavisiyle kurtulunabilinir. hiyarcikli denmesinin nedeni ise lenf dügümlerindeki bakteri çogalmasidir.
• 1347-1351 yılları arasında ortaya çıkmış 75.000.000(ki o zamanlar avrupa nufüsusunun yarısı) insanın ölmesine neden olmuş hastalık. en çok hayat alan salgın olması da cabası.
• anneannem^*in bayramlarda gelip şeker çikolata kasesini avuçlayan sümüklü çocuklara "garavaba^*nın dibini ye inşallah" diyerek dilediği hastalık. aslında göründüğü kadar ağır bir beddua değil, zıkkımın kökünü ye, ziftin pekini ye gibi bir manası var.
• 1348'de baslayan, avrupa nüfusunun 1\3 ünün ölümüne neden olmus salgin.13 ve 14. yüzyilin basindaki nüfus patlamasi nedeniyle 1310 lardan itibaren baslayan açlik, yetersiz beslenmenin bu salginin tetikleyicisi oldugu söylenir. burjuva devriminin daha uzun zamana yayilmasinin en büyük nedenlerinden biridir, malthusien duvarin yikilmasini büyük ölçüde geciktirmistir.
• (bkz: #8314954)
• dalga kuzey hindistan'da başlamış, akabinde moğol orduları vasıtasiyle ipek yolu üzerinden batıya doğru ilerlemiştir. 1346'da altınordu devleti kırım yarımadasına kadar ilerlemiştir; ancak bu bölge venediklerin hakimiyetindedir. cani bek han ve ordusu venediklerin caffa'daki kalesini kuşatırlar. kuşatmada tarihin belki de ilk biyolojik silahını kullanırlar. moğollar taşıdıkları veba'dan ölen askerlerinin cesetlerini mancınıklarla kalenin içine fırlatırlar. bu cesetlerden bulaşan veba, çok azı kuşatmadan sağ kurtulabilen cenevizli tüccarlar vasıtasiyle önce sicilya'ya sonra tüm avrupa'ya yayılır. kara ölümün bundan sonraki taşıyıcıları ise pireler olacaktır.
• avrupa'da vebanın bu denli yayılmasındaki büyük faktörlerden biri de cadıların büyülü hayvanları olarak görülen kedilerin katledilmesidir. kediler geceleri dışarıda dolaşıyorlar ve gözleri parlıyordu. rahiplere göre uğursuzluk getiriyorlardı. bunun üzerine avrupa'da binlerce kedi katledildi. aslında sadece kediler de değil, cadı olduğu ileri sürülen sayısız günahsız insan da yakılarak öldürüldü. bazıları ise suçu kafir musevilerin varlığında buluyordu.
  
  ama avrupalılar kedileri öldürerek vebanın ekmeğine yağ sürdüklerinin farkında değillerdi. kedilerin azalmasıyla ortaçağın ilkel kanalizasyonlarında yaşayan ve yersinia pestis taşıyan farelerin sayısı kontrolsüz bir şekilde katlanarak arttı. bugün araştırmacılar vebadan ölüm oranının bu denli yüksek olmasını kedilerin öldürülmüş olmasına bağlıyorlar. zira 14. yy da ekosistem ve ekolojik dengenin yapısı bilinmiyordu.
• 2000-2004 yılları arası italya milli futbol takımı teknik direktörlüğü yapmış giovanni trappatoni'nin bir basın mensubunun kendisine sorduğu soruya verilen cevapta referans olarak kullanılmıştır.. trapattoni o yıllarda delifişek ve çok formda olan di canio için "paolo di canio'yu ne zaman milli takımda görebileceğiz?" sorusuna şu cevabı vermiştir :
  
  - " di canio'yu milli takıma almam için dünyada bir kara veba salgınının olması lazım !"