kütahya antlaşması ^*

• ingiltere, fransa ve prusya'nın boğazların çarlık rusya'nın egemenliği altına geçmesinden çekinmesinden dolayı ii. mahmud'la kavalalı mehmet ali paşa'yı anlaşma masasına oturttuğu antlaşmadır.
  
  konu hakkında:
  
  (bkz: hünkar iskelesi anlaşması)
  (bkz: baltalimanı antlaşması)
  (bkz: londra konferansı)
  (bkz: fellah/@bi acılı adana usta)
• bu anlaşmayla ilgili olarak "lan osmanlı, mısır valisiyle neden kütahya'da anlaşma imzalıyor?" diye merak edenler olabilir. etmelerinde kendileri açısından büyük fayda vardır.
• mısır sorunu'nun uluslararası boyut kazanmasına neden olan antlaşma.
• 14 mayıs 1833 yılında osmanlı imparatorluğu ile, imparatorluğunun bir vilayeti olan mısır ile yapılan 1. osmanlı mısır savaşının sonunda imzalanan barış antlaşmasının adıdır. fransa'nın mısır üzerindeki maddi ve manevi desteği ile osmanlı ile yunanistan sorununu çözememesi, mısır'ın egemen olma arzusu (mısır'ın suriye'yi istemesi) beklenen baş kaldırışı hızlandırdı. kavalalı'nın orduları anadoluya geçip önce konya ardından kütahya'ya ulaştı. istanbul'u koruyacak bir ordu bile kalmamıştı. mısır orduları durdurulamaz bir noktada iken maalesef osmanlı, rusya'dan yardım istemiştir. rusya'nın, osmanlı üzerindeki vesayeti mısır ordusunu durdurmuş, bir antlaşma yapılmasına karar verilmiştir. suriye sorunu bir savaşa neden olsa da çözümü anlaşma masasında feda edilmiştir. bu antlaşma sonunda
  
  1-mehmet ali paşa’ya mısır ve girit valiliklerinin yanı sıra şam valiliği verilecekti.
  2-oğlu ibrahim paşa’ya cidde valiliği ile adana muhassıllığı (vergi toplama hakkı) verilecekti.
  
  bu anlaşma ne osmanlı'yı ne de mısır'ı memnun etti. savaş bir kez daha başlayacak ve londra anlaşması ile mısır fiili olarak osmanlı'dan kopacaktı. bu savaş aslında osmanlı imparatorluğunun fiilin yıkılış savaşıydı.
• ingiltere ve fransa, rusların boğazlara karadan ve denizden ordu göndermesini engellemek, mehmet ali paşa ile padişahın anlaşmaya bir an önce varmasını sağlamaktı. ancak kavalalı ayak diretiyordu. fransa ve ingiltere mısır kıyılarına ortak tatbikat düzenlemesi üzerine anlaşma sağlanır.
  tek taraflı bir fermandır. kavalalı kendi kendine verir imtiyazları.
• mısır valisi kavalalı’ya ve oğluna ek valilikler verilmiştir.
• bu anlaşma öncesi ibrahim paşa, babası kavalalı mehmed ali paşa'ya yazdığı mektupta şu üç yerden asla vazgeçmemesini ister: alanya, antalya ve mersin. tabi oğlanın aklında 'buralara ilerde akın akın rus gelir, turizmden parayı götürürüz' falan yok; kereste var. dönemin en mühim hammadde ve yakıt kaynaklarından biridir kereste ve de mısır orman fakiridir. bu yüzden kıbrıs'tan, anadolu'dan, sudan'dan ve avrupa'dan ithal edildiği ve buna hayli para harcandığını bildiği için babasına anadolu'nun güneyini hatırlatır:
  
  "bu yerlerin talep edilmesi, bu bölgelerin ağaçları açısından zengin olmasına dayanır ve kerestelik ağaçlara sahip toprakları olmayan her ulus, donanmasının bakımında büyük güçlüklerle karşılaşacaktır. tüm bunlar çok aşikârdır. bildiğiniz gibi, ingiltere orman açısından fakir bir ülkedir ve avusturya'dan kereste tedarik etmek istediğinde, bu talebi geri çevrilmişti. mısır da aynı konumdadır. sizden almış olduğum ve 'oğlum istanbul'un ordusuyla mücadele ederken kereste konusuna olanca ihtimamı göster' dediğiniz buyruk da önerimi teyit etmektedir."
  khaled fahmy, paşanın adamları/kavalalı mehmed ali paşa, çev. deniz zarakolu, ordu ve modern mısır, istanbul bilgi üniversitesi yay., istanbul, 2010, s.49.